Dylan Ail Don
Yn y Bedwaredd o Geinciau'r Mabinogi, sef Math fab Mathonwy, Dylan ail Don (Cymraeg Canol: Dylan eil Ton) yw brawd Lleu Llaw Gyffes a mab Arianrhod.
| Dylan ail Don | |
|---|---|
Duw'r moroedd, tonnau, a dŵr[1] | |
| Enwau eraill | Mab y Ton[1] |
| Prif le cwlt | Cymru |
| Preswylfa | Y môr |
| Anifeiliaid | Bywyd morol |
| Rhyw | Gwryw |
| Achyddiaeth | |
| Dyddiad marw'r ymgnawdolia | Lladdwyd ar ddamwain gan ei ewythr, Gofannon |
| Rhieni | Arianrhod (mam) a Math fab Mathonwy (tad) (y diwethaf drwy brocsi drwy ddulliau hudol) |
| Siblingiaid | Lleu Llaw Gyffes (brawd) |
Mabinogi
golyguYn ôl chwedl Math fab Mathonwy, cyn gynted ag y bedyddiwyd ef,
"Fe gyrchodd y môr ac fe gafodd natur y môr. Oherwydd hynny y gelwid ef Dylan Ail Don."
Un o ystyron y gair 'ail' (neu 'eil' yn Hen Gymraeg a Chymraeg Canol) yw 'mab' neu 'etifedd' (gall hefyd olygu 'llwyth' neu 'genedl'). Ond y mae'n bosibl mai ymgais gan awdur y Pedair Cainc i esbonio'r enw hwn yw'r stori am ei eni o'r môr, ac mae rhai ysgolheigion yn dadlau fod Dylan yn dduw Celtaidd ac yn fab i'r dduwies Geltaidd adnabyddus Dôn (fel Gwydion ei hun). Fe gafodd Dylan ei ladd ar ddamwain gan ei ewythr, Gofannon.
Cyfeiriadau eraill
golyguCeir sawl cerdd yn Llyfr Taliesin a dadogir ar Taliesin Ben Beirdd sy'n cyfeirio at Dylan, ac yn y llawysgrif honno ceir marwnad iddo yn ogystal. Un o'i enwau amgen yn nhestunau Llyfr Taliesin yw 'Dylan Ail Môr'.
Maen Dylan
golyguYn Englynion y Beddau (Llyfr Du Caerfyrddin), dywedir fod bedd Dylan yn ardal Clynnog Fawr yn Arfon, Gwynedd:
yn yd vna ton tolo |
Ble crëir y don sŵn diserch |
Ceir Trwyn Maen Dylan ger Aberdesach yng nghymuned Clynnog. Yn y môr gerllaw ceir Maen Dylan, sef carreg anferth wrth droed y Trwyn.
Llyfryddiaeth
golygu- d'Este, Sorita; Rankine, David (2007). ''The Isles of the Many Gods: An A-Z of the Pagan Gods & Goddesses of Ancient Britain worshipped during the First Millennium through to the Middle Ages''. Avalonia.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 d'Este, Sorita; Rankine, David (2007). The Isles of the Many Gods: An A-Z of the Pagan Gods & Goddesses of Ancient Britain worshipped during the First Millennium through to the Middle Ages (yn English). Avalonia. t. 127.CS1 maint: unrecognized language (link)
- ↑ "Englynion y Beddau". www.maryjones.us. Cyrchwyd 2024-12-30.
- ↑ "The Stanzas of the Graves". www.maryjones.us. Cyrchwyd 2024-12-30.