Eglwys golegol

Mae eglwys golegol neu eglwys golegaidd yn eglwys lle cynhelir y gwasanaethau gan goleg o canoniaid, sef cymuned o glerigwyr nad oeddent yn fynachod. Trefnir y gymuned fel corff hunanlywodraethol, a all gael ei lywyddu gan ddeon neu brofost.

Eglwys golegol

Enghraifft o'r canlynol	building type
Math	eglwys, eglwys Gatholig
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

O ran ei llywodraethu a'i defodau crefyddol mae eglwys golegol yn debyg i eglwys gadeiriol, er nad yw'n gartref i esgob ac nid oes ganddi esgobaeth. Yn hanesyddol, roedd eglwysi colegol yn aml yn cael eu cefnogi gan diroedd helaeth a ddelid gan yr eglwys, neu gan incwm degwm.

Cyn Diwygiad Lloegr yn nheyrasiad Harri VIII, roedd cryn nifer o eglwysi colegol yn Lloegr a Chymru, ond diddymwyd y rhan fwyaf ohonynt bryd hynny. Yng Nghymru roedd yr eglwysi canlynol yn golegol:

• Eglwys Sant Beuno, Clynnog Fawr, Gwynedd
• Eglwys Sant Cybi, Caergybi, Ynys Môn
• Eglwys Sant Padarn, Llanbadarn Fawr, Ceredigion
• Eglwys Sant Pedr, Rhuthun, Sir Ddinbych
• Eglwlys y Santes Fair, Abertawe

Llenyddiaeth

• Paul Jeffery, The Collegiate Churches of England and Wales (Llundain: Robert Hale, 2004)