Wicipedia

Rhuthun

tref a chymuned yn Sir Ddinbych

Mae Rhuthun ("Cymorth – Sain" ynganiad ) yn dref fach, oedd â phoblogaeth o 5,218 yn 2001 (47% gwryw, 53% benyw, oed cyfartaledd 43.0). Hi yw tref sirol Sir Ddinbych, ac fe'i lleolir ar lan Afon Clwyd yn ne Dyffryn Clwyd. Cyfeirnod OS: SJ 12417 58306. Mae'r A494 a'r A525 yn rhedeg drwyddi.

Rhuthun
Nantclwyd Y Dre - geograph.org.uk - 1189902.jpg
Nantclwyd y Dre
Math tref, cymuned Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Lleoliad Rhuthun Edit this on Wikidata
Sir Sir Ddinbych Edit this on Wikidata
Gwlad Baner Cymru Cymru
Yn ffinio gyda Henllan Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau 53.1144°N 3.3106°W Edit this on Wikidata
Cod SYG W04000174 Edit this on Wikidata
Cod OS SJ127854 Edit this on Wikidata
Cod post LL15 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
AC/au Darren Millar (Ceidwadwyr)
AS/au David Jones (Ceidwadwr)

Mae Rhuthun wedi ei hefeillio â thref Brieg, Llydaw. Ceir dwy ysgol uwchradd: Ysgol Brynhyfryd a Ysgol Rhuthun (neu Ruthin School) sy'n ysgol breifat. Yr enw lleol ar yr ysgol breifat ydy "Ysgol y Capie Cochion".

Cynrychiolir yr ardal hon yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Darren Millar (Ceidwadwyr) a'r Aelod Seneddol yw David Jones (Ceidwadwr).[1][2]

Mae gan y dref hen gastell, a adeiladwyd tuag 1280, ond cafodd ei ddymchwel ar ôl y Rhyfel Cartref, ac fe'i ail-adeiladwyd fel gwesty mawr yn y 19g. Arferai fod yn brif dref Dogfeiling yn yr Oesoedd Canol Cynnar, a fu yn ddiweddarach yn un o ddau gwmwd a ffurfiai cantref Dyffryn Clwyd. Mae stryd yn y dref yn dal i gael ei galw'n "Dog Lane" (neu "Stryd Dogfael") ar ei ôl. Mae Maen Huail yn garreg o flaen Banc Barclays ac sy'n coffau torri pen brawd Gildas, yn ôl y chwedl.

HanesGolygu

 
Siop Rhonw, 1975: o gasgliad John Thomas (ffotograffydd), y Llyfrgell Genedlaethol.

Dafydd ap Gruffudd (1238 - 1283) a gododd y castell cyntaf i gael ei gofnodi ar y safle hwn, er bod tystiolaeth fod yma gastell cyn hyn. Cryfhawyd y castell yn helaeth gan Edward I o Loegr tua'r flwyddyn 1280. Enw gwreiddiol y Dref oedd 'Castell Coch yng Ngwern-fôr, oherwydd y tywodfaen coch yn waliau'r castell.

Ar 16 Medi, 1400, llosgodd Owain Glyndŵr dref Rhuthun yn ulw, heblaw'r castell. Mae plac yn nodi'r ffaith hon ar fanc y Nat West, yr adeilad o flaen yr un presennol a losgwyd gyntaf gan Owain. Ar y plac mae dyfyniad o waith y prifardd Robin Llwyd ab Owain: 'Yn dy galon di... Glyn Dŵr!' Ymunodd llawer o drigolion Rhuthun gydag Owain gan ymosod wedyn ar Ddinbych, Rhuddlan ac yna Fflint.

Gall y cyhoedd hefyd ymweld â'r Hen Garchar a adferwyd yn ddiweddar. Dyma'r carchar a enwogwyd yn y gerdd:

Mae Wil yng ngharchar Rhuthyn,
A'i wedd yn ddigon trist...

Yn ôl yr hanesydd Peter Smith, 'Tan y 18g roedd y rhan fwyaf o drefi Cymru yn frith o dai du a gwyn (megis Tŷ Nantclwyd y Dre). Bellach, dim ond Rhuthun sydd ar ôl. Dylid ei gwarchod yn ofalus fel cofeb genedlaethol, fel yr atgof olaf sydd gennym...' [3]. Capel hynaf y dref yw Pendref.

Nantclwyd y DreGolygu

 
Prif erthygl: Nantclwyd y Dre

Agorwyd drysau Tŷ Nantclwyd (neu Nantclwyd y Dre) i'r cyhoedd ar droad y mileniwm, adeilad hynod, sy'n dyddio nôl i oddeutu 1445. Hwn yw'r tŷ trefol ffrâm bren hynaf yng Nghymru.[4][5]

Canolfan GrefftGolygu

Ceir Canolfan Grefftau yn Rhuthun, sy'n cael ei ariannu gan Gyngor Sir Ddinbych. Mae wedi ennill nifer o wobrau, yn enwedig am ei bensaerniaeth.

Pobol sy'n gysylltiedig â RhuthunGolygu

Eisteddfod GenedlaetholGolygu

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Rhuthun ym 1973. Am wybodaeth bellach gweler:

Cyfrifiad 2011Golygu

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[6][7][8]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Rhuthun (pob oed) (5,461)
  
 100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Rhuthun) (2,195)
  
 41.7%
:Y ganran drwy Gymru
  
 19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Rhuthun) (3702)
  
 67.8%
:Y ganran drwy Gymru
  
 73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Rhuthun) (886)
  
 36.8%
:Y ganran drwy Gymru
  
 67.1%

Codau QRpedia yn RhuthunGolygu

Mae'r codau canlynol yn cysylltu'n uniongyrchol ag erthyglau ar y Wicipedia Cymraeg:

Codau QRpedia yn Rhuthun / QRpedia codes in Ruthin
Building Street CADW HB: Lat / Long
Plas Coch, Rhuthun Stryd y Ffynnon 1347 53°06′49″N 3°18′28″W / 53.113473°N 3.307892°W / 53.113473; -3.307892 (Plas Coch (Y Cons Club))
Reebes Stryd Clwyd 1347 53°06′48″N 3°18′43″W / 53.113314°N 3.311887°W / 53.113314; -3.311887 (Reebes)
Castell Rhuthun Stryd y Castell - Castle St 1347 53°06′44″N 3°18′43″W / 53.112089°N 3.311928°W / 53.112089; -3.311928 (Ruthin Castle, Ruthin)
Gwesty'r Castell, Sgwar Sant Pedr Sgwar St Pedr 917 53°06′53″N 3°18′37″W / 53.114722°N 3.310335°W / 53.114722; -3.310335 (Gwesty'r Castell, Sgwar Sant Pedr)
Manorhaus Stryd y Ffynnon 941 53°06′50″N 3°18′33″W / 53.113935°N 3.309146°W / 53.113935; -3.309146 (Manorhaus)
Canolfan Grefft Rhuthun Lôn Parcwr - 53°07′03″N 3°18′30″W / 53.117377°N 3.308444°W / 53.117377; -3.308444 (Canolfan Grefft Rhuthun)
Carchar Rhuthun Stryd Clwyd 870 53°06′50″N 3°18′49″W / 53.113751°N 3.313608°W / 53.113751; -3.313608 (Carchar Rhuthun)
Gorsaf Reilffordd Rhuthun Ffordd yr Orsaf demolished 53°07′00″N 3°18′31″W / 53.116648°N 3.308496°W / 53.116648; -3.308496 (Gorsaf Reilffordd Rhuthun)
Y Saith Llygad Sgwar St Pedr - St Peter's Square 918 53°06′53″N 3°18′37″W / 53.114785°N 3.310352°W / 53.114785; -3.310352 (Y Saith Llygad)
Tafarn y Seren Stryd Clwyd - Clwyd St 858 53°06′48″N 3°18′49″W / 53.113356°N 3.313581°W / 53.113356; -3.313581 (Tafarn y Seren)
Yr Hen Lys, Rhuthun Sgwar St Pedr 913 53°06′51″N 3°18′38″W / 53.114254°N 3.310426°W / 53.114254; -3.310426 (Yr Hen Lys, Rhuthun)
Yr Hen Felin Stryd Clwyd 876 53°06′47″N 3°18′51″W / 53.113024°N 3.314303°W / 53.113024; -3.314303 (Yr Hen Felin)
Siop Nain Stryd y Ffynnon - Well St 938 53°06′50″N 3°18′36″W / 53.114015°N 3.310060°W / 53.114015; -3.310060 (Siop Nain (6 Well Street))
Nantclwyd y Dre Stryd y Castell - 833 53°06′48″N 3°18′39″W / 53.113449°N 3.310864°W / 53.113449; -3.310864 (Nantclwyd y Dre)
Ysgol Brynhyfryd Stryd y Rhos - 53°06′54″N 3°17′54″W / 53.114881°N 3.298342°W / 53.114881; -3.298342 (Ysgol Brynhyfryd)
2 a 2A Stryd y Ffynnon Stryd y Ffynnon ? 53°06′51″N 3°18′37″W / 53.114032°N 3.31015°W / 53.114032; -3.31015 (2 a 2A Stryd y Ffynnon)
Bwthyn y Rhos Stryd y Rhos 903 53°06′51″N 3°18′13″W / 53.114283°N 3.303703°W / 53.114283; -3.303703 (Bwthyn y Rhos)
Cloc Coffa Peers Sgwar Sant Pedr 87339 53°06′52″N 3°18′38″W / 53.114450°N 3.310581°W / 53.114450; -3.310581 (Cloc Coffa Peers)
Wyrcws Rhuthun Stryd y Rhos demolished 53°06′47″N 3°18′11″W / 53.113093°N 3.303114°W / 53.113093; -3.303114 (Wyrcws Rhuthun)
Hen Neuadd y Dref, Rhuthun Stryd y Farchnad 875 53°06′54″N 3°18′32″W / 53.115018°N 3.308805°W / 53.115018; -3.308805 (Hen Neuadd y Dref, Rhuthun)
Gatiau'r eglwys x 3 Sgwar St Pedr - St Peter's Church Gates 906 53°06′54″N 3°18′39″W / 53.115122°N 3.310811°W / 53.115122; -3.310811 (Gatiau'r eglwys)
Eglwys Sant Pedr, Rhuthun Sgwar St Pedr 905 53°06′55″N 3°18′39″W / 53.115400°N 3.310800°W / 53.115400; -3.310800 (Eglwys Sant Pedr, Rhuthun)
Clos yr Eglwys x 3 Clos yr Eglwys - Church Close 910 53°06′56″N 3°18′39″W / 53.115607°N 3.310840°W / 53.115607; -3.310840 (Clos yr Eglwys)
Rhuthun x 6 - - 53°06′52″N 3°18′38″W / 53.114450°N 3.310536°W / 53.114450; -3.310536 (Rhuthun)

Yn ychwanegol at y rhain mae 6 arall sy'n cysylltu gyda'r erthygl hon.

Cysylltiadau RhyngwladolGolygu

Mae Rhuthun wedi'i gefeillio â:

OrielGolygu

  • Sgwâr y dref

  • Capel y Tabernacl

  • Cae Ddôl, Rhuthun

  • Nantclwyd y Dre

  • Siop Nain: y fan lle cyhoeddwyd yr Anthem Genedlaethol am y tro cyntaf

  • Crown House

  • Banc Barclays

  • Mynedfa'r Castell

  • Castell Rhuthun

  • Castell Rhuthun

  • Rhan o'r castell

  • Llwybr troed yng Nghastell Rhuthun

  • Cerrig yr Orsedd o fewn waliau'r castell

  • Eglwys St Pedr

  • Ffenest liw yn Eglwys St Pedr, Rhuthun

  • Gorymdaith Owain Glyn Dŵr drwy'r dref ar Ddiwrnod Glyn Dŵr

  • Gwesty'r Angor

  • Stryd y Ffynnon, gyda Gwesty'r Angor yn y pen draw

  • Hen Westy Wynnstey a Phlas Coch ar y chwith

  • Plas Coch. Clwb Ceidwadol, bellach

  • Gwesty'r Angor o gyfeiriad Ffordd Llanfair

  • Adeilad Neylor Leyland

  • Yr hen garchar

  • "Llygaid y Dre", sef ffenestri'r Myddleton; Rhuthun

  • Cloc Sgwar St Pedr, ongl wahanol

  • Yr ysgrifen ar gloc y sgwar

  • Tap dŵr ar gloc y sgwar

  • Manylun o ran o'r cloc

  • Elusendai yng nghefn yr eglwys

  • Eglwys San Pedr

  • Rhan o wal yr eglwys

CyfeiriadauGolygu

  1. ↑ Gwefan y Cynulliad; adalwyd 24 Chwefror 2014
  2. ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
  3. ↑ Gwyddoniadur Cymru
  4. ↑ 'Nantclwyd y Dre' gan Christopher J. Williams a Dr. Charles Kightly; Cyhoeddwyd gan Gyngor Sir Ddinbych, Haf 2007
  5. ↑ Gweler adroddiad Richard Suggett (RCAHMW): the earliest dated timber-framed town house in Wales.
  6. ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
  7. ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
  8. ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.

Gweler hefydGolygu

Dolenni allanolGolygu

gw • sg • go
Trefi a phentrefi Sir Ddinbych

Aberchwiler  · Betws Gwerful Goch  · Bodelwyddan  · Bodfari  · Bontuchel  · Bryn Saith Marchog  · Bryneglwys  · Carrog  · Cefn Meiriadog  · Clocaenog  · Corwen  · Cwm  · Cyffylliog  · Cynwyd  · Derwen  · Dinbych  · Diserth  · Y Ddwyryd  · Efenechtyd  · Eryrys  · Four Crosses  · Gallt Melyd  · Gellifor  · Glyndyfrdwy  · Graeanrhyd  · Graigfechan  · Gwyddelwern  · Henllan  · Loggerheads  · Llanarmon-yn-Iâl  · Llanbedr Dyffryn Clwyd  · Llandegla  · Llandrillo  · Llandyrnog  · Llandysilio-yn-Iâl  · Llanelidan  · Llanelwy  · Llanfair Dyffryn Clwyd  · Llanferres  · Llanfwrog  · Llangollen  · Llangwyfan  · Llangynhafal  · Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch  · Llanynys  · Maeshafn  · Melin y Wig  · Nantglyn  · Pandy'r Capel  · Pentrecelyn  · Pentre Dŵr  · Prestatyn  · Prion  · Rhewl (1)  · Rhewl (2)  · Rhuallt  · Rhuddlan  · Rhuthun  · Y Rhyl  · Saron  · Sodom  · Tafarn-y-Gelyn  · Trefnant  · Tremeirchion

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Rhuthun&oldid=8528140"