Frédéric Mistral

Bardd Ffrengig yn yr iaith Ocsitaneg, yn gywir tafodiaith Profensaleg, oedd Frédéric Mistral (8 Medi 183025 Mawrth 1914). Derbyniodd Wobr Lenyddol Nobel yn 1904, ar y cyd â José Echegaray y Eizaguirre, am "wreiddioldeb byw a gwir ysbrydoliaeth ei gynnyrch barddonol, sy'n adlewyrchu'n ffyddlon y tirlun naturiol ac ysbryd cynhenid ei bobl, ac, yn ogystal, ei waith pwysig fel ieithegwr y Brofensaleg".[1] Efe oedd ar flaen y gad yn y 19g yn y mudiad i adfywio'r diwylliant Ocsitaneg a'i thafodieithoedd ac i astudio'r iaith.

Frédéric Mistral
FfugenwMèste Franc, Gui de Mount-Pavoun, Cousinié Macàri, Michèu Gai, Lou Cascarelet, Grand la Borgno, Boufarèu, Lou Felibre de Bello Visto, Un Maianen, Lou Felibre dóu Mas, Ambròsi, Antoine Chansroux, Lou Canounge de N-D. de Casten, Lou Felibre de Bèuvezet, Lou Felibre Calu, Jan Chaplo Verne, Un Jouine Felibre, Lou Medecin di Torro, Tounin Clapo, Lou Tout-Obro Edit this on Wikidata
GanwydJoseph Étienne Frédéric Mistral Edit this on Wikidata
8 Medi 1830 Edit this on Wikidata
Maillane Edit this on Wikidata
Bu farw25 Mawrth 1914 Edit this on Wikidata
Maillane Edit this on Wikidata
DinasyddiaethFfrainc Edit this on Wikidata
Alma mater
  • Aix-Marseille University (1896-1971) Edit this on Wikidata
Galwedigaethysgrifennwr, bardd, geiriadurwr Edit this on Wikidata
SwyddCapoulié of the Félibrige, arlywydd Edit this on Wikidata
Adnabyddus amMirèio, Lou Tresor dóu Felibrige, Lis Isclo d'Or, Lou Pouèmo dóu Rose, Calendau Edit this on Wikidata
Arddullbarddoniaeth, geiriadur Edit this on Wikidata
Prif ddylanwadAntoine Blaise Crousillat Edit this on Wikidata
MudiadFelibrige Edit this on Wikidata
TadFrançois Mistral Edit this on Wikidata
MamAdélaïde Mistral Edit this on Wikidata
PriodMarie Mistral Edit this on Wikidata
PlantMarius Ferréol Edit this on Wikidata
Gwobr/auGwobr Lenyddol Nobel, Commandeur de la Légion d'honneur‎, Officier de la Légion d'honneur, Chevalier de la Légion d'Honneur, Vitet Prize, Gwobr Alfred Née Edit this on Wikidata
llofnod

Bywyd cynnar ac addysg golygu

Ganwyd Frédéric Mistral ar 8 Medi 1830 ym Maillane (Ocsitaneg: Malhana), Bouches-du-Rhône, yn hen dalaith Profens yn ne Ffrainc. Pentref yn Nyffryn Rhône ydy Maillane a saif hanner ffordd rhwng Avignon ac Arles. Ffermwr cefnog a thirfeddiannwr oedd ei dad François, a merch i faer Maillane oedd Delaïde. Profensaleg oedd mamiaith Frédéric, a chafodd ei fagu mewn diwylliant, llên gwerin, ac hanes lleol dan ddylanwad ei fam. Iaith isel ei bri oedd lenga d'òc o'i chymharu â Ffrangeg safonol, sef iaith y gogledd.[2]

Cychwynnodd Frédéric fynychu'r ysgol yn 8 oed, ac ar y pryd roedd yn well ganddo chwarae nac astudio. Fe'i danfonwyd i ysgol breswyl Abbaye Saint-Michel de Frigolet, taith ddwy awr i ffwrdd o Maillane ar gert. Caeodd yr ysgol oherwydd sgandal, ac aeth Frédéric i ysgol breswyl arall, yn Avignon. Yn ddiweddarach astudiodd yn Collège Royal de Avignon, ac yno daeth yn gyfarwydd ag arwrgerddi'r Henfyd gan Homeros a Fyrsil. Yn y coleg daeth Frédéric yn fwy ymwybodol o statws israddol ei famiaith, a wynebodd y ffaith taw Ffrangeg oedd iaith ei gyd-ddisgyblion. Un o'i athrawon oedd y bardd Profensaleg Joseph Roumanille, a daeth y ddau ohonynt yn ffrindiau clos. Magodd hefyd gyfeillgarwch â'i gyd-ddisgybl Anselme Mathieu, a chawsant eu hysbrydoli gan farddoniaeth Brofensaleg Joseph Desanat a Pierre Bellot.[2]

Wedi iddo adael y coleg yn Awst 1847, aeth Mistral i Nîmes i astudio am ei radd baglor. Yn ystod chwyldroadau 1848 ysgrifennodd Mistral gerdd, a gyhoeddwyd mewn sawl papur newydd lleol, yn lladd ar y frenhiniaeth.[2] Astudiodd y gyfraith ym Mhrifysgol Aix-en-Provence a derbyniodd ei radd yn 1851.[3]

Gyrfa lenyddol golygu

Roedd teulu Mistral yn ennill digon o arian iddo fyw heb chwilio am swydd, a phenderfynodd ymroi ei fywyd i adfer yr iaith Brofensaleg a'i diwylliant. Sefydlwyd cymdeithas Félibrige ganddo a chwech o'i gyfeillion yn 1854 er lles yr iaith. Yn ddiweddarach ehangodd y mudiad i gynnwys holl lo País d'Òc neu Ocsitania. Mistral oedd prif arweinydd Félibrige hyd at ei farwolaeth yn 1914.[3]

Treuliodd Mistral 20 mlynedd yn gweithio ar eiriadur Profensaleg, Lou Tresor dóu Félibrige (2 gyfrol; 1878, 1886). Sefydlodd hefydd amgueddfa ethnograffig yn Arles gyda'r arian a dderbyniodd am ei Wobr Nobel.[3]

Diwedd ei oes golygu

Bu farw ym Maillane ar 25 Mawrth 1914 yn 83 oed.

Cyfeiriadau golygu

  1. (Saesneg) "The Nobel Prize in Literature 1904", Sefydliad Nobel. Adalwyd ar 19 Medi 2019.
  2. 2.0 2.1 2.2 (Saesneg) "Frédéric Mistral" yn Encyclopedia of World Biography (Gale, 2004). Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 19 Medi 2019.
  3. 3.0 3.1 3.2 (Saesneg) Frédéric Mistral. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 19 Medi 2019.

Darllen pellach golygu