Gaer Fawr, Cegidfa

Gaer Fawr, Cegidfa
Math	caer lefal
Daearyddiaeth
Sir	Powys
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.7093°N 3.15°W
Cod OS	SJ2241013050
Statws treftadaeth	heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	MG006
	[golygwch ar Wicidata]

Mae Gaer Fawr yn fryngaer Geltaidd sy'n perthyn i Oes yr Haearn, ac sydd wedi'i lleoli ger Cegidfa, Powys, Cymru; cyfeirnod OS: SJ224130.

Disgrifiad

Mae'r Gaer Fawr a'i seiliau'n ddwfn yn Oes yr Haearn.^[1] Saif ar gopa bryncyn tua 213 metr uwchlaw lefel y môr, tua 5.4 kilometr i'r gogledd o'r Trallwng. Siap hirgrwn sydd i'r gaer ac mae hi wedi'i gorchuddio tan goed.^[2]

Mae arwynebedd y gaer oddeutu 5.8 ha^[2] wedi'u hamlinellu gan y cloddiau allanol - sydd wedi'u cadw'n arbennig o dda dros y canrifoedd. Ar adegau mae'r cloddiau'n 8 metr o uchder gyda chloddiau dwbwl yn atgyfnerthu'r amddiffynfa yn y dwyrain a hyd at 5 clawdd yn atgyfnerthu'r ochr orllewinol.

Cefndir

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: MG006.^[3] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwyr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.^[4] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.^[5] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.^[6]

Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonynh nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ "Gwefan Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2015-01-03. Cyrchwyd 2013-06-30.
↑ ^2.0 ^2.1 "Coflein". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-12-16. Cyrchwyd 2013-06-30.
↑ Cofrestr Cadw.
↑ References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
↑ "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.
↑ "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.

[1] "Gwefan Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2015-01-03. Cyrchwyd 2013-06-30.

[Coflein-2] 2.0 ^2.1 "Coflein". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-12-16. Cyrchwyd 2013-06-30.

[3] Cofrestr Cadw.

[4] References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.

[5] "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.

[6] "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]