Gwatemala

gweriniaeth yng Nghanolbarth America

Gwlad yng Nghanolbarth America yw Gwatemala neu'n swyddogol: Gweriniaeth Gwatamala neu República de Guatemala) (/ɣwate'mala/). Fe'i lleolir rhwng Mecsico (i'r gogledd-orllewin), y Cefnfor Tawel (i'r de-orllewin), Belîs a'r Caribi i'r gogledd-ddwyrain, a Hondwras ac El Salfador i'r de-ddwyrain. Gyda phoblogaeth o dros 16 miliwn o bobl, mae'n un o wledydd mwyaf Canolbarth Aberica. Y Brifddinas yw Dinas Gwatemala, neu yn Sbaeneg: Nueva Guatemala de la Asunción.

Gwatemala
República de Guatemala
ArwyddairTyfwch yn Rhydd a Ffrwythlon Edit this on Wikidata
Mathgwladwriaeth sofran, gweriniaeth, gwlad Edit this on Wikidata
PrifddinasDinas Gwatemala Edit this on Wikidata
Poblogaeth17,263,239 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1821 Edit this on Wikidata
AnthemNational Anthem of Guatemala Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethBernardo Arévalo de León Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC−06:00, America/Guatemala Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol
Sbaeneg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolAmerica Ladin, America Ganol, Canolbarth America, America Sbaenig Edit this on Wikidata
Arwynebedd108,889 ±1 km² Edit this on Wikidata
GerllawY Cefnfor Tawel, Môr y Caribî, Gulf of Honduras Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaBelîs, El Salfador, Hondwras, Mecsico Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau15.5°N 90.25°W Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredolCyngor y Gweinidogion Edit this on Wikidata
Corff deddfwriaetholCynghrair Gwatemala Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y wladwriaeth
Arlywydd Gwatemala Edit this on Wikidata
Pennaeth y wladwriaethBernardo Arévalo de León Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth
Arlywydd Gwatemala Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethBernardo Arévalo de León Edit this on Wikidata
Map
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)$86,053 million, $95,003 million Edit this on Wikidata
ArianQuetzal Gwatemala Edit this on Wikidata
Canran y diwaith3 ±1 % Edit this on Wikidata
Cyfartaledd plant3.211 Edit this on Wikidata
Mynegai Datblygiad Dynol0.627 Edit this on Wikidata

Hanes golygu

Diwylliant Mayan golygu

 
Don Pedro de Alvarado, gorchfygwr Gwatemala

Bu'r Maya yma am dros 1,000 o flynyddoedd, gyda'u tiriogaeth yn ymestyn dros Mesoamerica. Prif nodweddion y diwylliant Mayan oedd seryddiaeth, mathemateg a phensaernïaeth. Yn 16g, gorchfygwyd y trigolion gan Ymerodraeth Sbaen.

Daeth y wlad yn annibynnol oddi wrth Sbaen ar 15 Medi, 1821, ond cafwyd cyfnodau cythryblus yn dilyn hynny, gyda sawl unben yn ceisio rheoli'r wlad, o dan oruchwyliaeth y United Fruit Company (a Llywodraeth yr UDA), fel un o'u banana republics.

Gwrthdaro arfog golygu

Yn 1944 cafwyd coup gan y fyddin, a dygwyd yr awennau o ddwylo'r unben Jorge Ubico; eu nod oedd democratiaeth ond parhaodd y rhyfel cartref am dros ddegawd. Yn 1954, daeth i ben pan gosodwyd unben a gefnogwyd gan UDA yn arweinydd y wlad. Ymfudodd llawer o'r teuluoedd brodorol i Fecsico a'r Unol Daleithiau.[1]

Y presennol golygu

Yn 2015, cafwyd llawer o wrthdystio sifil yn erbyn llywodraeth Otto Perez Molina.

Y boblogaeth golygu

Mae 45% o'r boblogaeth yn Mestizos a'r rhan fwyaf o'r gweddill yn cynnwys disgynyddion Ewropeaidd: Sbaeneg, Almaeneg, Ffrangeg, Sgandinafia ac eraill. Llythrennedd: 75%. Tlodi: 55%. Boblogaeth drefol: 46%. Poblogaeth Benyw: 56%.

Crefydd:

  • Catholig: 59%
  • Protestannaidd (Lutheraidd, Anglicanaidd, Pentecostaidd, ac ati): 40%
  • credoau Mayan: 1%

Economi golygu

Coffi, cardamom, bananas, siwgr a tacabo yw'r prif gynnyrch allforio. Gyda GDP o dros 6,000 o ddoleri.

Diwylliant golygu

  • llenyddiaeth: Miguel Angel Asturias.
Trigolion San Pedro la Laguna yn dathlu
Cenhedlu'r Forwyn Fair.

Dinas Gwatemala golygu

Sbaeneg: La Nueva Guatemala de la Asunción. Mae'n brifddinas fwyaf poblog a modern yng nghanolbarth America, gyda tua 2.5 miliwn o drigolion. Yn 1976, dioddefodd y ddinas ddaeargryn a'i dinistriodd bron yn gyfan gwbl. Fe'i sefydlwyd yn 1776, Santiago de los Caballeros (Antigua Guatemala) oedd y brifddinas hynafol a gafodd ei dinistrio yn y ddaeargryn yn 1973.

Cyfeiriadau golygu

  1. Blakeley, Ruth (2009). State Terrorism and Neoliberalism: The North in the South. Routledge. t. 92. ISBN 0415686172.CS1 maint: ref=harv (link)

Ffynonellau golygu

  Eginyn erthygl sydd uchod am Gwatemala. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato