Gwyn blaen oren

Anthocharis cardamines
Gwryw, Wytham, Rhydychen
Benyw, Rosenfeld, yr Almaen
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Arthropoda
Dosbarth:	Insecta
Urdd:	Lepidoptera
Rhaniad:	Rhopalocera
Teulu:	Pieridae
Llwyth:	Anthocharini
Genws:	Anthocharis
Rhywogaeth:	A. cardamines
Enw deuenwol
Anthocharis cardamines (Linnaeus, 10fed cyfrol: Systema Naturae, 1758)

Glöyn byw sy'n perthyn i urdd y Lepidoptera yw gwyn blaen oren, sy'n enw gwrywaidd; yr enw lluosog ydy gwynion blaen oren; yr enw Saesneg yw Orange-tip, a'r enw gwyddonol yw Anthocharis cardamines. Boneddiges y wig yw enw arall arno.

Cafodd ei enw oherwydd y lliw oren llachar ar flaen adain yr oedolyn gwrywaidd. Mae i'w weld ledled Ewrop, Asia a Japan. Mae'r glöyn hwn ar gynnydd yn Iwerddon ac yn yr Alban, fwy na thebyg oherwydd cynhesu byd-eang.

Cylch bywyd

• 
  Anthocharis cardamines ♂
• 
  Anthocharis cardamines ♂ △
• 
  Anthocharis cardamines ♀
• 
  Anthocharis cardamines ♀ △

• 
  Imago neu oedolyn: Benyw
• 
  Ŵy
• 
  Larfa (neu siani flewog)
• 
  Pwpa (chwiler neu sach risial)

Caiff yr wyau eu dodwy ar gefn dail teuluoedd y planhigyn Cardamine pratensis a mwstad (Alliaria petiolata). Hoff fwyd yr oedolyn ydy Hesperis matronalis. Mae'r wyau'n wyn am ychydig ddyddiau cyn troi'r oren ac yna'n tywyllu ychydig cyn deor. Mae bwyd y siani flewog yn gyfyngedig iawn i flodyn y blodau uchod, a dim ond un siani mae pob planhigyn yn medru ei chynnal. Os oes dau siani flewog yn deor, mae un yn bwyta'r llall; felly hefyd gyda'r wyau. Er mwyn atal hyn rhag digwydd, ar ôl dodwy, mae'r oedolyn yn chwistrellu fferomon ar y planhigyn, sy'n arwydd i oedolyn arall i gadw draw.

Mae'r siani'n troi'n chwiler ar ddechrau'r haf, ac yn ymddangos fel oedolyn y gwanwyn dilynol. Ar adegau, gall beidio ymddangos am gyfnod o ddwy neu dair blynedd - sy'n fodd i oroesi gaeafau caled.

Cynefin

Caeau ac ymylon coedwigoedd tamp, glan yr afon, ffosydd, rhostiroedd, ymylon rheilffyrdd a llwybrau.

Enghraifft o gynefin yn yr Almaen.

Cyffredinol

Gellir dosbarthu'r pryfaid (neu'r Insecta) sy'n perthyn i'r Urdd a elwir yn Lepidoptera yn ddwy ran: y gloynnod byw a'r gwyfynod. Mae'r dosbarthiad hwn yn cynnwys mwy na 180,000 o rywogaethau mewn tua 128 o deuluoedd.

Wedi deor o'i ŵy mae'r gwyn blaen oren yn lindysyn sy'n bwyta llawer o ddail, ac wedyn mae'n troi i fod yn chwiler. Daw allan o'r chwiler ar ôl rhai wythnosau. Mae pedwar cyfnod yng nghylchred bywyd glöynnod byw a gwyfynod: ŵy, lindysyn, chwiler ac oedolyn.

Gweler hefyd

• Rhestr gwyfynod a gloynnod byw
• Cymdeithas Edward Llwyd a Llên Natur

Comin Wikimedia

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Anthocharis cardamines