Hugh Rowlands

cadfridog, a'r Cymro cyntaf i ennill Croes Victoria

Roedd y Cadfridog Syr Hugh Rowlands VC, KCB (6 Mai 1828 - 1 Awst 1909) yn fonheddwr Cymreig ac yn filwr a oedd ymysg y Cymry cyntaf i dderbyn medal Croes Fictoria, y wobr uchaf a mwyaf mawreddog am ddewrder yn wyneb y gelyn y gellir ei dyfarnu i aelodau o luoedd Prydain a'r Gymanwlad.

Hugh Rowlands
Y Cadfridog Syr Hugh Rowlands VC, KCB
Ganwyd6 Mai 1828 Edit this on Wikidata
Llanrug Edit this on Wikidata
Bu farw1 Awst 1909 Edit this on Wikidata
Llanrug Edit this on Wikidata
DinasyddiaethCymru, Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon Edit this on Wikidata
Alma mater
Galwedigaethperson milwrol Edit this on Wikidata
SwyddLieutenant of the Tower of London Edit this on Wikidata
PlantHugh Barrow Rowlands Edit this on Wikidata
Gwobr/auCroes Fictoria, Marchog Cadlywydd Urdd y Baddon Edit this on Wikidata
Bedd Syr Hugh Rowlands

Mae rhai ffynonellau'n honni mai Syr Hugh oedd y Cymro Cyntaf i dderbyn y VC[1] ond fel arfer mae'r clod yna'n cael ei roi i Robert Shields. Cyflawnwyd y weithred o ddewrder a arweiniodd at fedal Rowlands ym mis Tachwedd 1854 tra bu gweithred Sheilds ym mis Medi'r flwyddyn ganlynol. Rhif Medal Rowlands yw VC43[2], a rhif medal Shields yw VC104[3], ond cyflwynwyd medal Sheilds iddo ar 26 Mehefin 1857 tra bu'n rhaid i Rowlands ddisgwyl hyd 5 Awst 1857 i dderbyn ei fedal yntau.

Cefndir

golygu

Roedd Syr Hugh yn ail fab i John Rowlands, Ystâd Plastirion, Llanrug, Uchel Siryf Sir Gaernarfon ac Elizabeth ei wraig. Roedd y teulu yn ddisgynyddion Bleddyn ap Cynfyn, Tywysog Powys, a Dafydd ap Llywelyn, Tywysog Gwynedd.[4] Derbyniodd ei addysg yn Ysgol Ramadeg Biwmares ac yn Academi John Taylor yn Woolwich.

Gyrfa Milwrol

golygu

Ym 1849 pan oedd yn 21ain oed prynodd gomisiwn yn y 41st (Welsh) Regiment of Foot. Cyflawnodd wasanaethau milwrol yn Iwerddon ac yng Ngwlad Groeg cyn ymuno â'r lluoedd a oedd yn ymladd yn Rhyfel y Crimea ym 1854. Ym mis Tachwedd 1854 bu'n ymladd ym Mrwydr Inkerman pan glwyfwyd Cyrnol Hayly un o'i uwch swyddogion, aeth Rowlands allan o dir diogel, i'w achub rhag llid y gelyn (Nodwedd y VC hyd ganol y Rhyfel Byd Cyntaf, oedd bod gwroldeb yn cyfateb a pheryglu bywyd dros un o radd uwch) a dyfarnwyd Croes Fictoria iddo am ei ddewrder.

Cyfeiriadau

golygu
  1. Y Bywgraffiadur ar-lein ROWLANDS , Syr HUGH (1828 - 1909) adalwyd Tachwedd 18 2014
  2. Memorials to Valour - Sir Hugh Rowlands adalwyd Tach 18 2014
  3. Memorials to Valour Robert Sheilds adalwyd Tach 17 2014
  4. J. E. Griffith, Pedigrees of Anglesey and Carnarvonshire Familes with their collateral branches in Denbighshire, Merionethshire and other parts 1914