Hwngari Fawr

Hwngari Fawr (Hwngareg: Nagy-Magyarország) yw'r enw anffurfiol a roddir ar diriogaeth Hwngari rhwng sefydlu Ymerodraeth ddeuol Awstria Hwngari (1867) a diwedd y Rhyfel Byd Cyntaf a ddaeth i ben gyda rhaniad y wlad, wedi'i ffurfioli gan Gytundeb Trianon ym 1920. Cofier, yn ôl mapiau a terminoleg y cyfnod 'Hwngari' yn unig a elwid y tiriogaeth fel ag y gelwir Sbaen yn "Sbaen" heddiw, er bod iddi genhedloedd di-Sbaenaidd o fewn ei ffiniau. Gall hefyd gyfeirio at ail-uno y tiroedd lle mae'r Hwngariaid a siaradwyr Hwngareg yn trigo heddiw - megis ardal y Szekler yn Transylfania ac efallai rhannau o Vojvodina yng ngogledd Serbia - ond nid tiroedd Croatia na Slofacia.

Collodd Hwngari a'r tiriogaethau yng Nghytundeb Trianon ym 1920, gyda Hwngariaid ethnig yn ôl cyfrifiad Hwngari 1910

Ardaloedd â mwyafrif o boblogaeth Magyar y tu allan i Hwngari

Damcaniaeth Sylfaen Hwngari Fawr

Gelwir y cysyniad hwn yn "Hwngari hanesyddol" (történelmi Magyarország) gan fudiad gwleidyddol iredentaidd Hwngari, y mae tiriogaeth unedol Hwngari yn y blynyddoedd rhwng 1867-1918 a'i ymsefydliad yr Hwngariaid yr Honfoglalás pan gyrhaeddodd llwythau'r Magyars orflifdir ganol yr Afon Donaw yn y 9g a sefydlu teyrnas unedig gan goncro llwythau cyfagos Slafeg a Rwmaneg. Nod y mudiad hwn yw adfer undod pobl Hwngari, er gwaethaf presenoldeb pobloedd eraill yn y perimedr hwn, presenoldeb a oedd yn rheswm i Arlywydd America, Woodrow Wilson, orfodi ei 14 Pwynt ac ymrannu Hwngari Fawr ar ôl y Rhyfel Byd Cyntaf yn Nghytundeb Trianon.

Mae hyrwyddwyr Hwngari Fawr yn mabwysiadu safbwynt negyddol hanesyddol ynglŷn â phresenoldeb poblogaethau Slafaidd neu Romanésg o fewn ardal Mynyddoedd Carpatiau: er enghraiff traethawd ymchwil "Anialwch Avars" (yn Almaeneg: Avarenwüste) gan Edouard Robert Rössler, yn ôl y Magyars a ddaeth o hyd i wlad oedd wedi'i gwagio o breswylwyr cyson gan y goresgyniadau, a hefyd gwactod gwleidyddol ers trechu'r Avars yn erbyn y Carolingiaid.

Am hanes mwy diweddar, maent yn lleihau dargyfeiriadau mewnol Teyrnas Hwngari (Banats Serbeg, Wallachiaidd, Croatia, a Transylfania gyda'u "seddi", eu hymreolaeth a'u statudau ar wahân, gan rannu'n dair yn yr 16g - yr 17g â Hwngari. Habsburg yn y gorllewin, Hwngari Otomanaidd yn y canol a dwyrain Hwngari yn y dwyrain, statws arbennig ffiniau milwrol, amrywiaeth ieithyddol a chrefyddol ...) i fwydo dychymyg cenedlaetholgar a seiliedig ar hunaniaeth lle mae cyfluniad tiriogaethol Hwngari yn chwedlonol ynddo daearyddiaeth ddigyfnewid, "milflwyddol a naturiol", sy'n cofleidio silwét cartograffig nodweddiadol wedi'i rhannu'n 64 sir neu vármegye ac wedi'i dynodi gan yr enwau uchaf Hwngari, yr unig rai sy'n cael eu hystyried yn "hanesyddol".

Colledion Cytundeb Trianon

Grwpiau ethno-ieithyddol teyrnas Hwngari yn 1910.

Diffiniodd Cytundeb Trianon ffiniau'r Hwngari annibynnol newydd ac, o'i gymharu â'r hyn a hawliai'r Deyrnas cyn y rhyfel, roedd gan yr Hwngari newydd oddeutu 72% yn llai o dir a thua dwy ran o dair yn llai o drigolion, bron i 5 miliwn o'r rhain yn Hwngariaid o ran ethnigrwydd. Fodd bynnag, dim ond 54% o drigolion Teyrnas Hwngari cyn y rhyfel oedd yn Hwngariaid cyn y Rhyfel Byd Cyntaf.

Hwngari Fawr Heddiw

Ceir peth atyniad emosiynol o fewn Hwngari o hyd i'r cysyniad o Hwngari Fawr, neu Hwngari o fewn ffiniau 1867 - 1918. Ceir cysyniad cryfach o'r angen i amddiffyn hawliau ieithyddol, diwylliannol a gwleidyddol lleiafrifoedd Hwngareg tu hwnt i'r wladwriaeth, yn enwedig yn ardal Transylfania yn Rwmania.

Sbardunodd llywodraeth Hwngari lid diplomyddol ym mis Ionawr 2011 pan osododd garped mewn adeilad yn yr UE yn dangos Teyrnas Hwngari o fewn ei ffiniau ym 1848 pan oedd gan Hwngari Lywyddiaeth Cyngor yr UE. Mae hyn wedi cael ei feirniadu gan rai diplomyddion yr UE fel hiraeth cenedlaetholgar, gan fod y rhain yn feysydd lle ymsefydlodd lleiafrifoedd mawr Hwngari ac a oedd yn perthyn i Hwngari Fwyaf hanesyddol, ond ers hynny maent wedi symud i wledydd eraill yr UE (e.e. Rwmania a Slofacia).

Ar y lefel wleidyddol, cymerir thematig "Hwngari Fawr" mewn ffordd wanedig yn araith Undeb Dinesig Fidesz-Hwngari Viktor Orbán, yn enwedig trwy amddiffyn y Magyars o'r tu hwnt i ffiniau, ond mewn ffordd benodol yn hynny oddi wrth Jobbik. Yn hanesyddol, mae'r cysyniad o Hwngari Fwyaf wedi'i gysylltu â helgariaeth Plaid Arrow Cross a strategaeth Miklós Horthy o gynghrair â'r Almaen Natsïaidd.

Oriel Mapiau Tiriogaeth Hwngari Fawr

• 
  Map o'r frenhiniaeth Austro-Hwngari: yn Hwngari Fwyaf glas (Croatia-Ymreolaethol Slavonia).
• 
  64 sir Hwngari Fawr hanesyddol.
• 
  Oherwydd ei fod yn dangos y Magyars gyda rendr graffig coch cryf ac yn dangos yr ardaloedd llai poblog fel rhai gwag, map ethnig Pál Teleki yn wrthgynhyrchiol i'r Cytundeb Trianon.
• 
  Cyfrannau ethnig ym 1920 yn y tiriogaethau a ffurfiolwyd gan Gytundeb Trianon.
• 
  Hwngari cyn ac ar ôl y Ail Ddyfarniad Fienna (1940).
• 
  Dosbarthiad y Magyars o dros y ffin mewn gwledydd cyfagos, gan gynnwys tiriogaeth y Szekler.
• 
  Map Hwngari cyn Trianon ar wal pentref yn Hwngari (mae ei silwét hefyd yn ymylu ar ffurf sticeri, modrwyau allweddol, fflagiau, matiau lle, sgarffiau): ar y dde mae'r testun yn dweud Credaf yn Nuw duw, yn y Famwlad, yn ein hawliau cysegredig, rwy’n credu yn atgyfodiad Hwngari.
• 
  Gludyn iredentaidd Hwngari Fawr.