Iddewon Ashcenasi
Grŵp ethnig a ddatblygodd drwy gyfuniad o gymunedau'r Iddewon ar wasgar yng ngogledd-ddwyrain Ffrainc a'r Rheindir yn y 10g yw'r Iddewon Ashcenasi[1] neu Iddewon Ashcenasig[2] (Hebraeg: יְהוּדֵי אַשְׁכְּנַז trawslythreniad: Yehudei Ashkenaz, Iddew-Almaeneg: אַשכּנזישע ייִדן Ashkenazishe Yidn), neu Ashcenasim[1] (אַשְׁכְּנַזִּים) yn y ffurf luosog Hebraeg. Ymfudasant i'r dwyrain yn oes y Croesgadau o'r 11g i'r 13g, gan groesi'r Ymerodraeth Lân Rufeinig ac ymsefydlu yn Nwyrain Ewrop yn bennaf, ar draws Gwlad Pwyl, Lithwania, a Rwsia. Yn y cyfnod hwn datblygodd yr Iddew-Almaeneg—iaith draddodiadol yr Ashcenasim—o'r Uchel Almaeneg gydag elfennau ieithyddol Iddewig, gan gynnwys yr wyddor Hebraeg. Ystyr Yehudei Ashkenaz yw "Iddewon Germania"; dros amser defnyddiwyd yr enw hwn i gyfeirio at yr Iddewon a ddefnyddiodd y ddefod Almaenig yn y synagog, mewn cyferbyniad â'r Seffardim yn Iberia a ddefnyddiodd y ddefod Sbaenaidd.[3]
| Enghraifft o'r canlynol | grŵp ethnig  |
|---|---|
| Math | Iddewon |
| Mamiaith | Iddew-almaeneg, saesneg, hebraeg, rwseg |
| Label brodorol | אידן |
| Poblogaeth | 8,000,000 |
| Crefydd | Iddewiaeth, anffyddiaeth |
| Rhan o | Iddewon |
| Yn cynnwys | Lithuanian Jews, history of the Jews in Poland, Ukrainian Jews, history of the Jews in Germany, history of the Jews in Russia, history of the Jews in France |
| Enw brodorol | אידן |
| Gwladwriaeth | Unol Daleithiau America, Israel, Rwsia, Wcráin, yr Undeb Ewropeaidd, Belarws |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Yn sgil yr erledigaethau gwrth-Iddewig yn Nwyrain Ewrop yn yr 17g, ffoes nifer o Iddewon Ashcenasi i Orllewin Ewrop, gan gymhathu i'r cymunedau Iddewig a oedd ohoni yn y gwledydd hynny. Ymfudodd niferoedd mawr ohonynt i Unol Daleithiau America, Canada, a gwledydd eraill yn niwedd y 19g a dechrau'r 20g, yn aml o ganlyniad i'r pogromau yn Ymerodraeth Rwsia. Llofruddiwyd miliynau o Iddewon Ashcenasi yn ystod yr Holocost. Yn yr 21g, mae'r Ashcenasim—tua 11 miliwn ohonynt—yn cyfri am fwy nag 80 y cant o'r holl Iddewon yn y byd. Yn Israel, mae cynifer o Ashcenasi â Seffardim yn y boblogaeth, mwy neu lai.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 Geiriadur yr Academi, "Ashkenazi".
- ↑ Geiriadur yr Academi, "Ashkenazic".
- ↑ Sean Martin, "Ashkenazic Jews" yn Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia, golygwyd gan Jeffrey E. Cole (Santa Barbara, Califfornia: ABC-CLIO, 2011), tt. 19–23.