John Rhŷs
Ysgolhaig Cymraeg a Cheltaidd oedd John Rhŷs (ei orgraff arferol ei hun) neu John Rhys (21 Mehefin 1840 - 17 Rhagfyr 1915), a aned ger Ponterwyd, Ceredigion. Roedd yn un o'r ysgolheigion Celtaidd a golygyddion testunau Cymraeg Canol gorau ei ddydd.
John Rhŷs | |
---|---|
John Rhŷs, tua 1890 | |
Ganwyd | 21 Mehefin 1840 Ponterwyd |
Bu farw | 17 Rhagfyr 1915 Coleg yr Iesu, Rhydychen |
Dinasyddiaeth | Cymru |
Alma mater | |
Galwedigaeth | ieithydd, llenor, ieithegydd |
Swydd | aelod o Gyfrin Gyngor y Deyrnas Unedig, Athro mewn Celteg yng Ngholeg yr Iesu |
Cyflogwr | |
Priod | Elizabeth Rhŷs |
Plant | Myfanwy Rhŷs, Olwen Rhys |
Gwobr/au | Cymrawd yr Academi Brydeinig, Marchog Faglor, aelod o Gyfrin Gyngor y Deyrnas Unedig, Medal y Cymmrodorion |
Hanes
golyguGraddiodd Rhŷs ym Mhrifysgol Rhydychen gydag anrhydedd yn y Clasuron yn 1869. Ar ôl treulio cyfnod o astudio tramor a gweithio fel arolygydd ysgol yn yr hen Sir y Fflint fe'i penodwyd yn Athro Celteg cyntaf ei hen brifysgol yn 1877. Yn 1895 daeth yn brifathro Coleg Iesu yno. Chwaraeodd ran bwysig ym mywyd Cymreig y brifysgol gan gynnwys bod yn llywydd cyntaf Cymdeithas Dafydd ap Gwilym (1886).
Ysgolheictod
golyguDaeth i adnabod Syr John Morris-Jones yn Rhydychen a gweithiasant gyda'i gilydd ar olygiad o Lyfr yr Ancr. Roedd yn ieithydd penigamp; ei gyfrol Lectures on Welsh Philology (1877) oedd y gwaith cyntaf i ddefnyddio dulliau newydd ieithyddiaeth gymharol i astudio hanes yr iaith Gymraeg. Gweithiodd ar y cyd â John Gwenogvryn Evans i olygu cyfres bwysig o destunau Cymraeg Canol, gan gynnwys Llyfr Coch Hergest a Llyfr Llandaf.
Ysgrifennodd nifer o lyfrau ar hanes traddodiadol, llên gwerin a mytholeg Geltaidd yn ogystal, gan gynnwys y cyfrolau pwysig Celtic Britain (1882) a Celtic Folkore, Welsh and Manx (1901). Er gwaethaf eu gwendidau - beiau'r oes yn bennaf - mae'r cyfrolau hyn yn gerrig milltir pwysig yn hanes ysgolheictod Celtaidd.
Llyfryddiaeth
golyguGwaith Rhŷs
golygu- Lectures on Welsh Philology (1877)
- Celtic Britain (1882)
- Lectures on the Origin and Growth of Religion as illustrated by Celtic Heathendom (1888)
- Studies in the Arthurian Legend (1891)
- The Outlines of the Phonology of Manx Gaelic (1894)
- The Welsh People (1900). Gyda D. Brynmor Jones.
- Celtic Folkore, Welsh and Manx (1901)
Gyda John Morris-Jones:
- The Elucidarium... from Llyvyr Agkyr Llanddewivrevi (1894)
Gyda J. Gwenogvryn Evans:
- The Text of the Mabinogion... from the Red Book of Hergest (1887)
- The Test of the Bruts... from the Red Book of Hergest (1890)
- The Text of the Book of Llandâv (1893)
Llyfryddiaeth
golygu- T. H. Parry-Williams, John Rhŷs (Caerdydd, 1953)