Kurt Schwitters

Arlunydd arloesol o'r Almaen oedd Kurt Schwitters (ganwyd Herman Edward Karl Julius Schwitters, 20 Mehefin 1887 – 8 Ionawr 1948).

Kurt Schwitters
Ffugenw	Kurt Merz Schwitters
Ganwyd	Kurt Hermann Eduard Karl Julius Schwitters  20 Mehefin 1887  Hannover
Bu farw	8 Ionawr 1948  Kendal, Ambleside
Man preswyl	Döhren-Wülfel
Dinasyddiaeth	Teyrnas Ffrainc, yr Almaen, Norwy, y Deyrnas Unedig
Galwedigaeth	arlunydd, cerflunydd, dylunydd graffig, llenor, bardd, cynllunydd, ffotograffydd, artist, arlunydd graffig, cerddor, cyfansoddwr, arlunydd
Adnabyddus am	Merzbau, An Anna Blume, Ursonate
Arddull	celf haniaethol
Prif ddylanwad	De Stijl
Plaid Wleidyddol	Plaid Sosialaidd, Democrataidd yr Almaen
Mudiad	Dada
Tad	Eduard Hermann Schwitters
Priod	Helma Schwitters
Partner	Edith Thomas, called Wantee (Wanty)
Plant	Ernst Schwitters
llofnod

Arbrofodd gyda steil Ciwbaidd a Mynegiadaeth (expressionist) ac yn 1919 creuodd waith collage a defnyddiodd y term “Merz,” ar gyfer ei holl waith creadigol o farddoniaeth, collage a cerflunwaith.

Roedd yn rhan o'r grŵp Dada ym Berlin ar ddechrau 1920au gyda Jean Arp and Raoul Hausmann a Hannah Höch. Roedd yn rhan o'r arddangosfa yn Der Sturm a chyfrannodd i'r cylchgrawn Der Sturm .

Gydag Arp, mynychodd y Kongress der Konstructivisten yn Weimar ym 1922. Yno daeth yn ffrindau gyda'r arlunydd Iseldireg Theo van Doesburg a dylanwadwyd gan ei waith De Stijl.

Rhwng 1923 i 1932 cyhoeddodd cylchgrawn Merz gan arbrfi gyda dulliau Teipograffi a dechreuodd ar ei Merzbau - cerflunwaith a daeth i lenwi ei stiwdio yn Hannover. Cafodd ei waith eu cynnwys yn arddangosfeydd Ciwbaidd, Dada, Haniaethol (abstract) a Swrreal yn Zürich, Paris ac Efrog Newydd.

Hefyd rhwng 1923 a 1932 cyfansoddodd Ursonate - barddoniaeth sain a dylanwadwyd gan Raoul Hausmann. Mae'r cerdd yn defnyddio seiniau yn hytrach na geiriau arferol.

Yn 1937 cafodd Schwitters a llawer iawn o artistiaid a llenorion eu gwahadd gan y Natsïaid. Cafodd eu gwaith ei alw'n Entartete Kunst - 'Celf Ddirywiedig'. Trefnodd y Natsïaid arddangosfeydd o waith 'dirywiedig' gan rhoi cyfle i'r cyhoedd chwerthin ar ei ben. Distrywid llawr o'r darluniau a llosgwyd llyfrau. Fel llawer o arlunwyr, iddewon a gwrthwynebyr y Natsïad yn gyffredinol, roedd rhaid i Schwitters dianc yr Almaen rhag ofn iddo gael ei garcharu neu ladd.

Symudodd I Norwy a wedyn Lloegr. Yn Lloegr cafodd ei garcharu am dros flwyddyn gyda llawr o bobl eraill oedd wedi ffoi o'r Almaen ac Awstria, writh i'r llywodraeth yn poeni am sbïwyr. Bu farw yn Kendel ym 1947

Tudalen o gatalog yr arddangosfa Entartete Kunst - 'Celf Ddirywiedig', a drefnodd y Natsïaid. Mae llun o Merzbild gan Schwitters (chwith isaf). Cafodd y darluniau eu distrwyio gan y Natsïaid.

Gweler hefyd

• Kurt Merz Schwitters
• Kurt Schwitters - Ursonate (1932) ar Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=6X7E2i0KMqM
• Ffilm ddogfen ar Kurt Schwitters https://www.youtube.com/watch?v=5WnmSou-KAk
• Berlin Dada ar Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=C9jMqxSPWWQ