Llaeth reis
Mae llaeth reis yn laeth planhigyn wedi'i wneud o reis. Yn nodweddiadol, mae llaeth reis masnachol yn cael ei gynhyrchu gan ddefnyddio reis brown a surop reis brown, a gellir ei felysu gan ddefnyddio amnewidion siwgr neu siwgr, a'i flasu gan gynhwysion cyffredin, fel fanila.[1] Mae'n cael ei gryfhau'n gyffredin â phrotein a microfaethynnau, fel fitamin B12, calsiwm, haearn, neu fitamin D.[1][2]
 | |
| Math | plant milk, diod ddialcohol  |
|---|---|
| Deunydd | reis, dŵr |
| Gwlad | Gweriniaeth Pobl Tsieina |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Hanes
golyguMae union darddiad llaeth reis yn ansicr. Ym 1914, rhoddodd Maria M. Gilbert rysáit ar gyfer llaeth reis yn ei llyfr Meatless Cookery, sef y defnydd cynharaf hysbys o'r term.[3] Ym 1921, adeiladwyd y ffatri laeth reis gyntaf gan y Vita Rice Products Co, gan lansio Vita Rice Milk yr un flwyddyn yn San Francisco, California.[4] Yn 1990, lansiwyd Rice Dream gan Imagine Foods o Palto Alto, California mewn cartonau Tetra Pak, gan ddod y llaeth reis poblogaidd cyntaf poblogaidd.[5]
Maethiad
golygu 
Mae llaeth reis (heb ei felysu) yn cynnwys 89% o ddŵr, 9% o garbohydradau, 1% o fraster, ac mae'n cynnwys protein dibwys (bwrdd). Mae swm cyfeirio 100 ml yn darparu 47 o galorïau, ac - os caiff ei gryfhau'n bwrpasol wrth weithgynhyrchu - 26% o'r Gwerth Dyddiol (DV) ar gyfer |fitamin B12 (tabl). Mae hefyd yn cyflenwi calsiwm (12% DV; caerog) a manganîs (13% DV; caerog) mewn symiau cymedrol, ond fel arall mae'n isel mewn microfaethynnau.
Cymhariaeth â llaeth buwch
golyguMae llaeth reis yn cynnwys mwy o garbohydradau o'i gymharu â llaeth buwch (9% o'i gymharu â 5%), ond nid yw'n cynnwys symiau sylweddol o galsiwm na phrotein, a dim cholesterol na lactos.[6] Mae brandiau masnachol llaeth reis yn aml yn cael eu cyfnerthu â fitaminau a mwynau, gan gynnwys calsiwm, fitamin B12, fitamin B3, a haearn.[1] Mae ganddo fynegai glycemig o 86 o'i gymharu â 37 ar gyfer llaeth sgim a 39 ar gyfer llaeth cyflawn.[7]
Llaeth reis yw'r lleiaf alergenig ymhlith llaeth planhigion,[1] a gall pobl sy'n anoddefiad i lactos, alergedd i soi neu laeth ei yfed. Fe'i defnyddir hefyd yn lle llaeth gan feganiaid.[1][8]
Brandiau masnachol
golyguMae brandiau masnachol o laeth reis ar gael mewn blasau amrywiol, fel fanila, yn ogystal â heb flas, a gellir eu defnyddio mewn llawer o ryseitiau fel dewis arall yn lle llaeth buwch traddodiadol.[1]
Paratoi
golyguGwneir llaeth reis yn fasnachol trwy wasgu'r reis trwy melin falu, ac yna ei hidlo a'i gymysgu mewn dŵr.[2][9] Gellir ei wneud gartref gan ddefnyddio blawd reis a phrotein reis brown, neu trwy ferwi reis brown gyda chyfaint mawr o ddŵr, gan gymysgu a hidlo'r gymysgedd.[2]
Pryderon amgylcheddol
golyguMae padlau reis yn gofyn am adnoddau dŵr sylweddol, a gallant alluogi gwrteithwyr a phlaladdwyr i fudo i ddyfrffyrdd cyffiniol.[10] Mae bacteria sy'n padlo reis yn rhyddhau methan i'r atmosffer, gan allyrru'r nwy tŷ gwydr hwn mewn meintiau mwy na llaeth planhigion eraill.[10]
Mae cynhyrchu llaeth reis yn defnyddio llai o ddŵr na llaeth buwch a llaeth almon, ond cryn dipyn yn fwy na llaeth soia neu laeth ceirch.[11]
Amgylchedd
golyguCeir trafodaethau brwd gan ladmeiryddion a gwrthwynebwyr llaeth ceirch (a llaethau llysiau eraill megis llaeth soia a gwneuthurwyr llaeth buwch dros ardrawiad amgylcheddol y gwahanol fathau o'r sudd.
| Mathau Llaeth | Nwyon Tŷ Gwydr (kg CO2-Ceq per 200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 0.62
|
| Llaeth reis | 0.23
|
| Llaeth soia | 0.21
|
| Llaeth ceirch | 0.19
|
| Llaeth almon | 0.16
|
| Mathau Llaeth | Defnydd tir (m2 per 200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 1.81
|
| Llaeth ceirch | 0.25
|
| Llaeth soia | 0.23
|
| Llaeth almon | 0.19
|
| Llaeth reis | 0.14
|
| Mathau Llaeth | Defnydd dŵr (L/200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 131
|
| Llaeth almon | 74
|
| Llaeth reis | 56
|
| Llaeth ceirch | 9
|
| Llaeth soia | 2
|
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Meagan Bridges (1 January 2018). "Moo-ove over, cow's milk: The rise of plant-based dairy alternatives" (PDF). Practical Gastroenterology, University of Virginia Medical School. Cyrchwyd 30 January 2020.
- ↑ Shurtleff, William; Aoyagi, Akiko (2013). History of Soymilk and Other Non-Dairy Milks (1226-2013). Soyinfo Center. t. 6. ISBN 9781928914587.
- ↑ Shurtleff, William; Aoyagi, Akiko (2013). History of Soymilk and Other Non-Dairy Milks (1226-2013). Soyinfo Center. tt. 6, 241. ISBN 9781928914587.
- ↑ Shurtleff, William; Aoyagi, Akiko (2013). History of Soymilk and Other Non-Dairy Milks (1226-2013). Soyinfo Center. t. 9. ISBN 9781928914587.
- ↑ Shurtleff, William; Aoyagi, Akiko (2013). History of Soymilk and Other Non-Dairy Milks (1226-2013). Soyinfo Center. t. 9. ISBN 9781928914587.
- ↑ Atkinson, Fiona S.; Foster-Powell, Kaye; Brand-Miller, Jennie C. (2008-12-01). "International Tables of Glycemic Index and Glycemic Load Values: 2008" (yn en). Diabetes Care 31 (12): 2281–2283. doi:10.2337/dc08-1239. ISSN 0149-5992. PMC 2584181. PMID 18835944. http://care.diabetesjournals.org/content/31/12/2281.
- ↑ https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-46654042
- ↑ Courtney Subramanian (26 February 2014). "Milk-off! The real skinny on soy, almond, and rice". Time. Cyrchwyd 30 January 2020.
- ↑ 10.0 10.1 Annette McGivney (29 January 2020). "Almonds are out. Dairy is a disaster. So what milk should we drink?". The Guardian. Cyrchwyd 30 January 2020.
- ↑ https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-46654042
- ↑ 12.0 12.1 12.2 Guibourg, Clara; Briggs, Helen (22 February 2019). "Which vegan milks are best for the planet?". BBC News: Science and Environment (yn Saesneg). Cyrchwyd 4 September 2019.