San Francisco

San Francisco
Arwyddair	Gold in Peace, Iron in War
Math	charter city and county, dinas yn yr Unol Daleithiau, dinas fawr, sanctuary city
Enwyd ar ôl	Ffransis o Assisi
	LL-Q809 (pol)-Poemat-San Francisco.wav, De-San Francisco.ogg, Nl-San Francisco.ogg
Poblogaeth	873,965
Sefydlwyd	29 Mehefin 1776 ;
Pennaeth llywodraeth	London Breed
Cylchfa amser	UTC−08:00, UTC−07:00, Cylchfa Amser y Cefnfor Tawel
Gefeilldref/i	Zürich, Abidjan, Burgas, Caracas, Sydney, Thessaloníci, Taipei, Corc, Haifa, Dinas Ho Chi Minh, Manila, Osaka, Seoul, Shanghai, Vladivostok, Addis Ababa, Assisi, Bangalore, Bwcarést, Caltagirone, Valparaíso, Napoli, Alassio, Belém, Lisbon, Amman, Tref y Penrhyn, Kraków, Ischia, Paris, Kiel, Barcelona, Callao
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Saesneg, Sbaeneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Ardal Bae San Francisco, San Francisco–San Mateo–Redwood City metropolitan division
Sir	Califfornia
Gwlad	Unol Daleithiau America
Arwynebedd	600.592202 km², 600.59028 km²
Uwch y môr	30 metr
Gerllaw	Bae San Francisco, Y Cefnfor Tawel, Golden Gate
Yn ffinio gyda	Sausalito, Richmond, Alameda, Brisbane, Daly City
Cyfesurynnau	37.775°N 122.4194°W
Cod post	94110, 94103, 94133, 94107, 94109, 94108, 94105, 94116
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	San Francisco Board of Supervisors
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Maer San Francisco
Pennaeth y Llywodraeth	London Breed
Sefydlwydwyd gan	José Joaquín Moraga, Francisco Palóu
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Dinas a sir yng Nghaliffornia yn Unol Daleithiau America yw San Francisco (Dinas a Sir San Francisco). Dyma yw'r bedweredd ddinas mwyaf poblog yng Nghaliffornia a'r drydedd ddinas ar ddeg mwyaf poblog yn yr Unol Daleithiau, gyda 744,230 o bobl yn byw yn y ddinas a 7,533,384 o bobl yn byw yn Ardal Bae San Francisco. San Francisco yw'r ddinas gyda'r dwysedd poblogaeth fwyaf yn y dalaith a'r ddinas gyda dwysedd ail fwyaf yn yr Unol Daleithiau. Lleolir y ddinas ar ben pellaf penrhyn San Francisco, gyda'r Cefnfor Tawel i'r gorllewin iddi a Bae San Francisco i'r gogledd a'r dwyrain.

Ym 1776, sefydlodd y Sbaenwyr amddiffynfa wrth y Golden Gate a chenhadaeth a enwyd ar gyfer Ffransis o Assisi. Yn sgîl y Rhuthr am Aur ym 1849, aeth y ddinas trwy gyfnod o dŵf cyflym, a drawsnewidiodd y ddinas nes ei bod y ddinas fwyaf ar yr Arfordir Orllewinol ar y pryd. Ym 1906, cafodd San Francisco ei tharo gan ddaeargryn a thân a chafodd mwy na 3,000 o bobl eu lladd a rhan helaeth o'r ddinas ei dinistrio. Ail-adeiladwyd y ddinas yn gyflym, gan gynnal Arddangosfa Ryngwladol Panama-Pasiffig naw mlynedd yn ddiweddarach. Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, San Francisco oedd y man ffarwelio ar gyfer nifer o filwyr. Pan ddaeth y rhyfel i ben, arweiniodd y don o filwyr yn dychwelyd, mewnfudiad enfawr, agweddau rhyddfrydol, a ffactorau eraill at yr Haf o Gariad a'r mudiad hawliau hoyw, gan gadarnhau statws San Francisco fel canolfan rhyddfrydol yn yr Unol Daleithiau.

Erbyn heddiw, mae San Francisco yn ganolfan ryngwladol o ran y byd ariannol, cludiant a diwylliant. Mae'r ddinas hefyd yn gyrchfan gwyliau poblogaidd i dwristiaid sy'n enwog am ei niwl hafaidd, ei bryniau serth niferus, ei chymysgedd o bensaernïaeth Fictoraidd a modern, ei thirnodau bydenwog fel Pont Golden Gate, ei cherbydau ceblau a Thref Tsieina.

Daearyddiaeth

Penrhyn San Fransisco

Lleolir San Francisco ar arfordir gorllewinol yr Unol Daleithiau, ar ddiwedd Penrhyn San Francisco, ac mae'n cynnwys rhannau helaeth o'r Cefnfor Tawel a Bae San Francisco o fewn ei ffiniau. Mae sawl ynys, Ynys Alcatraz, Treasure Island, a'r Ynys Yerba Buena gyferbyn, a rhannau bychain o ynys Alameda, Ynys y Garreg Goch, ac Ynys yr Angylion i gyd yn rhan o'r ddinas. Yn fras, mae'r prif dir o fewn ffiniau'r ddinas yn cynnwys "sgwâr saith milltir gyda saith milltir," yn ôl y trigolion lleol, er mewn gwirioedd mae arwynebedd y ddinas, gan gynnwys y dŵr yn 232 milltir sgwâr (600 km2).

Mae San Francisco yn enwog am ei bryniau. Ceir yno dros 50 o fryniau o fewn ffiniau'r ddinas. Enwyd rhai cymdogaethau ar ôl y bryn lle maent wedi eu lleoli, gan gynnwys Nob Hill, Pacific Heights, a Russian Hill. Yn agos i ganolbwynt ddaearyddol y ddinas, i'r de-orllewin o ardal "downtown", ceir nifer o fryniau llai poblog. Mae Twin Peaks, sy'n bâr o fryniau yn un o fannau uchaf y ddinas, yn fan poblogaidd i weld y ddinas. Mae bryn mwyaf San Francisco, Mount Davidson, yn 925 troedfedd (282 m) o uchder ac ar ei ben mae yna groes 103 troedfedd (31 m) o uchder, a adeiladwyd ym 1934. Dominyddir yr ardal hon hefyd gan Dŵr Sutro, tŵr darlledu radio a theledu coch a gwyn.

Adeiladau a chofadeiladau

Pobl o San Francisco

Levi Strauss (1829-1902), dyn busnes
Robert Frost (1874-1963), bardd
Alice B. Toklas (1877-1967), awdures a ffrind Gertrude Stein
Mel Blanc (1908-1989), actor a chomediwr
Clint Eastwood (g. 1930), actor, cyfarwyddwr a gwleidydd
Jerry Garcia (1942-1995), cerddor
Courtney Love (g. 1964), cerddores

Dolenni allanol

(Saesneg) Gwefan swyddogol Dinas a Sir San Francisco
(Saesneg) Amgueddfa rhithiol o Ddinas San Francisco
(Saesneg) Canolfan Hanes Llyfrgell Gyhoeddus San Francisco Archifwyd 2009-08-29 yn y Peiriant Wayback

Oriel

Pont Golden Gate
Car cablen San Francisco
Maes awyr y ddinas
Palas y Celfyddydau Meinion
Y Presidio
Y Merched Peintiedig