Marie de France
Llenor o ail hanner y 12g a aned yn Ffrainc ac sy'n adnabyddus fel awdures cyfres o gerddi Ffrangeg ar themâu chwedlonol yw Marie de France (fl. diwedd y 12g - dechrau'r 13g). Credir iddi gael ei geni yng ngogledd Ffrainc, efallai yn Normandi, ac iddi dreulio cyfnod sylweddol o'i hoes yng nghylchoedd Normanaidd Lloegr. Mae cynnwys rhai o'i cherddi yn dangos cysylltiad â Llydaw a'i thraddodiadau hefyd.
| Marie de France | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 12 g  Llydaw |
| Bu farw | 13 g |
| Dinasyddiaeth | Teyrnas Ffrainc |
| Galwedigaeth | bardd, ysgrifennwr, cyfieithydd, lleian, chwedleuwr |
| Adnabyddus am | Lais of Marie de France, Legend of the Purgatory of St. Patrick |
| Mudiad | medieval poetry |
Dynes ddiwylliedig oedd Marie, yn medru Ffrangeg, Saesneg a Lladin, ac yn gyfarwydd â thraddodiadau Llydewig am gylch y Brenin Arthur yn ogystal â llenyddiaeth Ladin ganoloesol a chlasurol. Mae rhai ysgolheigion wedi ceisio dangos ei bod yn hanner-chwaer i'r brenin Plantagenaidd Harri II ac iddi fod yn abades ar Abaty Shaftesbury rhwng 1181 a 1215.
Gweithiau llenyddol golygu
Ei gwaith enwocaf yw ei Laïs (cerddi naratifol) am gariad a rhamant o naws ryfeddol a swynol, y credir bod rhai ohonynt yn deillio o ddeunydd "Celtaidd" (h.y. Llydewig). Ceir deuddeg ohonynt, sef:
- Guigemar
- Equitan
- Le Fresne, chwedl ryngwladol am y ferch Griselda
- Bisclavert
- Lanval, stori am un o farchogion Arthur sy'n sôn am Gaerlyr (fersiwn Saesneg Canol: Sir Launfal)
- Les Deus Amanz
- Yonec, a leolir yn Ne Cymru
- Laüstic
- Milun, a leolir yn Ne Cymru
- Chaitivel
- Chevrepoil (neu Chèvrefeuil), chwedl am Drystan ac Esyllt a leolir yng Nghernyw
- Eliduc
Cyfansoddodd hefyd Esope, casgliad o gerddi seiliedig ar foeschwedlau Aesop. Mewn llawysgrifau diweddarach cafwyd yr enw Isopet (ney Ysopet) a daeth hyn i'w arfer fel enw am gasgliadau canoloesol o'r fath yma o chwedlau. Cyfansoddodd hefyd fersiwn Ffrangeg Normanaidd o chwedl Purdan Padrig.
Llyfryddiaeth golygu
- Marie de France: Lais, gol. A. Ewert (Rhydychen, 1947, 1960)