Chwyldroadwr, anarchydd ac athronydd o Rwsia oedd Mikhail Bakunin (30 Mai 1814 - 1 Gorffennaf 1876). Gwrthododd bob math o awdurdod a phob math o gyfalafiaeth, gan eu hystyried yn anghydnaws â rhyddid.

Mikhail Bakunin
Ganwyd30 Mai 1814 Edit this on Wikidata
Priamukhino Edit this on Wikidata
Bu farw1 Gorffennaf 1876 Edit this on Wikidata
Bern Edit this on Wikidata
DinasyddiaethYmerodraeth Rwsia, Ffrainc, Rwsia Edit this on Wikidata
Alma mater
Galwedigaethathronydd, ysgrifennwr, gwleidydd, anarchydd, chwyldroadwr Edit this on Wikidata
Adnabyddus amDieu et l’état, Catecism Chwyldroadol, Gosudarstvennost' i anarkhiia Edit this on Wikidata
Prif ddylanwadE. T. A. Hoffmann, Alexander Ivanovich Herzen, Nikolay Ogarev, Pierre-Joseph Proudhon, Jean-Jacques Rousseau, Ludwig Feuerbach, Karl Marx, Georg Hegel, Fyodor Dostoievski Edit this on Wikidata
Mudiadanarchiaeth, anffyddiaeth, athroniaeth y Gorllewin, sosialaeth ryddfrydol Edit this on Wikidata
TadAleksandr Bakunin Edit this on Wikidata
MamVarvara Muravyova Edit this on Wikidata
PriodAntonia Kwiatkowska Edit this on Wikidata
PlantMaria Bakunin, Giulia Sofia Bakunin Edit this on Wikidata
PerthnasauRenato Caccioppoli Edit this on Wikidata
LlinachBakunin Edit this on Wikidata
llofnod

Dechreuodd yn genedlaetholwr cyn gwrdd â chyfoeswyr megis Karl Marx a'r anarchydd Pierre-Joseph Pruodhon ym Mharis yn yr 1840au. Datblygodd ei syniadau gan ddod yn anarchydd cyfunol - erbyn heddiw ystyrir yn dad i'r athrawiaeth gan nifer.[1] Roedd bri a phoblograwydd Bakunin fel chwyldroadwr hefyd yn ei wneud yn un o'r ideolegau enwocaf yn Ewrop, gan ennill dylanwad sylweddol ymhlith radicaliaid ledled Rwsia ac Ewrop.

Daeth yn un o brif gynrychiolwyr yr anarchwyr yn y Gymdeithas Ryngwladol Gyntaf tan iddo gael ei ddiarddeliad gan Karl Marx a'i ddilynwyr yn 1872. Diffiniodd y rhwyg y wahaniaeth rhwng sosialaeth "wladwriaethol" Marcsiaeth a sosialaeth "gwrth-wladwriaethol" anarchiaeth, athrawiaethau oedd cynt yn weddol gydlynol.

Yn gryno

golygu

Magwyd Bakunin yn Pryamukhino, ystâd deuluol gyfoethog yn Nhalaith Tver, un o rabarthau gweinyddol Ymerodraeth Rwsia.[2] O 1840 ymlaen, astudiodd ym Moscfa, ac yna ym Merlin gan obeithio droi ei olwg tua'r byd academaidd.[3] Yn ddiweddarach ym Mharis, cyfarfu â Karl Marx (oedd a chyslltiadau Cymreig) a Pierre-Joseph Proudhon, a ddylanwadodd yn ddwfn arno..[4] Rhoddodd radicaliaeth gynyddol Bakunin ddiwedd ar ei obeithion am yrfa fel athro prifysgol!.[4] Cafodd ei alltudio o Ffrainc am wrthwynebu meddiannaeth Ymerodraeth Rwsia o Wlad Pwyl. Ar ôl cymryd rhan yng ngwrthryfeloedd Prag 1848 a Dresden 1849, cafodd Bakunin ei garcharu, ei roi ar brawf, ei ddedfrydu i farwolaeth, a'i estraddodi sawl gwaith. Wedi'i alltudio i Siberia ym 1857, dihangodd drwy Japan i'r Unol Daleithiau ac yna i Lundain,.[5] lle bu'n gweithio gydag Alexander Herzen ar y cyfnodolyn Kolokol (Y Gloch). Ym 1863, gadawodd Bakunin i ymuno â'r gwrthryfel yng Ngwlad Pwyl, ond methodd â chyrraedd yno ac yn lle hynny treuliodd amser yn y Swistir a'r Eidal.

Ym 1868, ymunodd Bakunin â Chymdeithas y Gweithwyr Rhyngwladol, gan arwain y garfan anarchaidd i dyfu mewn dylanwad yn gyflym. Cafodd Cyngres yr Hague ym 1872 ei dominyddu gan frwydr rhwng Bakunin a Marx, a oedd yn ffigur allweddol yng Nghyngor Cyffredinol y Rhyngwladol ac a ddadleuodd dros ddefnyddio'r wladwriaeth i sicrhau sosialaeth. Mewn cyferbyniad, dadleuodd Bakunin a'r garfan anarchaidd dros ddisodli'r wladwriaeth gan ffederasiynau o weithleoedd a chomiwnau hunanlywodraethol. Ni allai Bakunin gyrraedd yr Iseldiroedd, a chollodd y garfan anarchaidd y ddadl yn ei absenoldeb. Cafodd Bakunin ei ddiarddel o Gyngor y Rhyngwladol am gynnal, ym marn Marx, sefydliad cyfrinachol o fewn y Rhyngwladol, a sefydlodd y Rhyngwladol Gwrth-Awdurdodaidd ym 1872. O 1870 hyd at ei farwolaeth ym 1876, ysgrifennodd Bakunin ei weithiau hir e.e. Statism and Anarchy a God and the State, ond parhaodd i gymryd rhan uniongyrchol mewn mudiadau gweithwyr a gwerinwyr Ewropeaidd.[6] Ym 1870, bu’n rhan o wrthryfel yn Lyon, Ffrainc. Ceisiodd Bakunin gymryd rhan mewn gwrthryfel anarchaidd yn Bologna, yr Eidal, ond bu'n rhaid iddo ddychwelyd i'r Swistir mewn cuddwisg, oherwydd afiechyd.[5]

Cyfeiriadau

golygu