Newcastle upon Tyne

Newcastle upon Tyne
Math	dinas, dinas fawr, plwyf sifil, ardal ddi-blwyf
Ardal weinyddol	Dinas Newcastle upon Tyne, Northumberland
Poblogaeth	300,196
Sefydlwyd	2 g ;
Gefeilldref/i	Bergen, Gelsenkirchen, Groningen, Haifa, Malmö, Nancy, Newcastle, De Cymru Newydd, Singkawang, Atlanta, Taiyuan, Gdańsk, Lagos, Little Rock, Henan, Hannover, Hainan, Eastern Cape, Durban
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Sir	Tyne a Wear; (Sir seremonïol)
Gwlad	Lloegr
Arwynebedd	114 km²
Uwch y môr	30 metr
Gerllaw	Afon Tyne
Cyfesurynnau	54.9778°N 1.6133°W
Cod post	NE
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Dinas yn Tyne a Wear, Gogledd-ddwyrain Lloegr, yw Newcastle upon Tyne neu Newcastle.^[1] Fe'i lleolir mewn ardal ddi-blwyf ym mwrdeistref fetropolitan Dinas Newcastle upon Tyne. Saif ar Afon Tyne.

Yng Nghyfrifiad 2011 roedd gan ardal adeiledig Newcastle upon Tyne boblogaeth o 286,064.^[2]

Hanes

Yn y cyfnod Rhufeinig safai Pons Aelius, un o geyrydd y Rhufeiniaid ar hyd Mur Hadrian, ar safle presennol Newcastle. Adeiladwyd castell Normannaidd yno tua 1080, ar adfeilion tref Eingl-Sacsonaidd Monkchester, gan Robert Curthose, mab Gwilym I. Hwn oedd y castell newydd y mae'r ddinas yn cael ei henw ganddo. Yn ystod yr Oesoedd Canol roedd Newcastle yn gaer bwysig, roedd yn amddiffyn ffin ogleddol Lloegr yn erbyn yr Alban. Yn yr 19g, datblygodd Newcastle fel porthladd allforio glo o lofeydd Durham ac fel canolfan adeiladu llongau a pheirianyddiaeth drwm. Ar sail cyfoeth y Chwyldro Diwydiannol, ailadeiladwyd canol y ddinas mewn arddull neoglasurol yn y 1830au. Mae pensaernïaeth Grey Street yn nodweddiadol o'r arddull hon. Adeiladwyd Pont Tyne ym 1928. Yn ystod y 1990au cafodd ardal Glan y Cei ei hailddatblygu, ac adeiladwyd Pont y Mileniwm yn cysylltu Newcastle â thref gyfagos Gateshead a'r datblygiadau diwylliannol newydd yno.