Ogofâu Cefn

grwp o ogofâu mewn calchfaen tua 5 km i'r de-orllewin o Lanelwy, Sir Ddinbych

Mae Ogofâu Cefn yn grŵp o bedair ogof gydgysylltiedig ar glogwyni calchfaen Dyffryn Elwy, tua 5km i'r de-orllewin o Lanelwy, yn Sir Ddinbych. Cloddiwyd yr ogof yn y 19g a daethpwyd o hyd i weddillion dynol ac anifeiliaid yn dyddio'n ôl i'r cyfnod Paleolithig. Mae'r rhwydwaith o ogofâu yng Nghoed yr Allt, tua hanner cilometr o Ogof Bontnewydd, yng nghymuned Cefn Meiriadog, sef un o ogofâu pwysicaf Ewrop. Mae'r ogofâu hyn wedi'u cofrestru fel henebion o bwys (NPRN 94801).[1]

Ogofâu Cefn
Enghraifft o'r canlynologof Edit this on Wikidata
Map
GwladwriaethCymru, y Deyrnas Unedig Edit this on Wikidata
RhanbarthSir Ddinbych Edit this on Wikidata

Canfuwyd bod Ogofâu Cefn yn llawn esgyrn anifeiliaid ac yn gartref i'r Neanderthaliaid cynnar, mae'r ogofâu wedi denu llawer o ymwelwyr nodedig, gan gynnwys Charles Darwin ym 1831. Ar un adeg roedd y ffordd o Ddinbych i Abergele yn mynd trwy fwa'r graig ar lan yr Elwy a thruliodd llawer o bobl eu hamser yma, gan gynnwys awduron megis Thomas Pennant, Richard Fenton ac Edward Pugh yn y blynyddoedd cyn cloddio'r ogofâu yn 1830.[2]

Ymwelodd Charles Darwin â'r ardal yn Awst 1831 gyda'r Athro Adam Sedgwick; nododd Darwin yn sylwi bod Sedgwick wedi gweld esgyrn rhinoseros mewn mwd yn yr ogof. Daeth o hyd i esgyrn eliffant, hipopotamws a rhinoseros a oedd yn dyddio'n ôl i'r cyfnod rhewlifol diwethaf (c. 125,000 CP).

Cloddiwyd y rhwydwaith o ogofâu am y tro cyntaf yn y 1830au gan y Parch E. Stanley, a daeth o hyd i ddarnau o offer carreg ynghyd â nifer o esgyrn anifeiliaid a oedd wedi'u gosod dros gyfnod eang, a gronnwyd yn yr ogofâu yn ôl pob tebyg gan weithgarwch dŵr yr afon, ychydig fetrau islaw.

Gweddillion cwrs tanddaearol gynt o Afon Elwy yw cyntedd yr 'Hen Ogof', a erydwyd trwy'r calchfaen. Defnyddir yr ogofâu ar gyfer gweithgareddau ogofa gan ganolfan gweithgareddau awyr agored a leolir yr ochr arall i'r afon.

Oriel luniau

golygu

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. coflein.gov.uk; adalwyd 12 Gorffennaf 2023.
  2. museum.wales; adalwyd 12 gorffennaf 2023