Paul Cézanne

Arlunydd o Ffrainc oedd Paul Cézanne (19 Ionawr 1839 – 22 Hydref 1906). Ystyrir ei waith arloesol yn ystod ail hanner y 19g fel sylfaen i'r newidiadau radicalaidd a datblygodd yn y byd celf yr 20g. Defnyddiodd ddarnau o liwiau a strociau brwsh bach i adeiladu astudiaethau cymhleth. Mae'r paentiadau’n cyfleu ei ystyriaeth ddwys o’r ffigwr neu’r tirwedd dan sylw.

Paul Cézanne
Cézanne tua 1861
Ganwyd	19 Ionawr 1839  Aix-en-Provence
Bu farw	22 Hydref 1906  Aix-en-Provence
Man preswyl	Gardanne, quai d'Anjou
Dinasyddiaeth	Ffrainc
Alma mater	Prifysgol Aix-Marseille Académie Suisse Prifysgol Paul Cézanne
Galwedigaeth	arlunydd, gwneuthurwr printiau, lithograffydd, drafftsmon
Adnabyddus am	Banks of the Marne, A Modern Olympia, Mountains Mont Sainte-Victoire Seen from the Bibémus Quarry
Arddull	bywyd llonydd, peintio genre, celf tirlun, portread
Prif ddylanwad	Eugène Delacroix, Gustave Courbet
Mudiad	Ôl-argraffiaeth
Tad	Louis-Auguste Cézanne
Mam	Anne Elisabeth Aubert
Priod	Marie-Hortense Fiquet
Plant	Paul Cézanne
Gwefan	https://paul-cezanne.org
llofnod

Yn ddylanwad mawr ar Picasso, Matisse, Braque, Metzinger a nifer fawr o arlunwyr eraill. Mae Matisse a Picasso i fod wedi dweud bod Cézanne yn dad ini gyd.

Bywyd cynnar

Ganwyd yn Aix-en-Provence de-ddwyrain Ffrainc, heb fod yn bell o'r ffin gyda'r Eidal. Gall y cyfenw Cézanne fod o dras Eidalaidd.

Roedd ei dad yn gyfoethog, yn gyd-sylfaenydd banc, a oedd yn gallu sicrhau bywyd cyfforddus i’w fab, rhywbeth nad oedd yn bosib i'r rhan fwyaf o arlunwyr a oedd gorfod dibynnu ar werthu eu cynfasau yn unig. Yn yr ysgol roedd yn ffrind agos gydag Émile Zola a aeth ymlaen i fod yn ysgrifennwr enwog.

Astudiodd Cézanne y gyfraith ar ôl gadael yr ysgol i blesio ei dad, er gwaethaf ei diddordeb yn arlunio. Ond cyn hir, gyd chryn anogaeth oddi wrth ei hen ffrind Zola a mawr siom ei dad, gadwodd y brifysgol ym 1861 i fyw ym Mharis i fod yn arlunydd. Serch hynny, yn ddiweddarach, derbyniodd Cézanne swm sylweddol iawn o arian mewn etifeddiaeth oddi wrth ei dad.

Cézanne yr arlunydd

Les joueurs de carte (Y Chwaraewyr Cardiau) - gwaith eiconig Cézanne, 1892-95, olew ar gynfas, 60 x 73 cm, Sefydliad Celf Courtauld, Llundain

O dan ddylanwad Romantisme a steil yr arlunwyr Argraffiadol (Impressionniste) cyntaf roedd gwaith cynnar Cézanne yn dueddol o fod yn dywyll. Datblygodd arddull gyda chyllell palet a alwodd yn caloreiddio a oedd yn cynnwys sawl llun treisgar o ferched, fel Merched yn gwisgo amdani, (tua 1867), Y Treisio (tua 1867) ac Y Llofruddiaeth (tua 1867-68) a ddangosodd ddyn yn trywanu merch wrth iddi gael ei dal i lawr gan ferch arall.

Ar ddechrau'r rhyfel Ffrainc-Prussia ym 1870, dihangodd Cézanne o Baris i L'Estaque yn Provence ble peintiodd tirluniau yn symud yn ôl i Baris ym 1871. Ym 1874 dangoswyd gwaith Cézanne yn arddangosfa gyntaf y grŵp Argraffiadaeth (Impressionnisme) ac ym 1877 y drydedd arddangosfa. Cyfarfu â'r peintiwr Camille Pissarro o'r grŵp a fu'n ddylanwad mawr arno, y ddau yn teithio trwy gefn gwlad Ffrainc i beintio tirluniau. Er gwaethaf ei lwyddiant a sylw cynyddol ym Mharis roedd well ganddo dychwelyd i Provence i beintio ar ben ei hun. O dan ddylanwad Pissaro rhoddodd y gorau i liwiau tywyll ac fe ddaeth ei gynfasau'n llawer ysgafnach a bywiog.

Canolbwyntiodd Cézanne ar nifer cyfyngedig o bynciau – portreadau, tirluniau, bywyd llonydd ac astudiaethau o bobl yn nofio. Defnyddiodd lefydd, pobl a'r pethau o'i amgylch am y tri cyntaf: aelodau'r teulu a phentrefwyr ac ar gyfer y portreadau, tirwedd Provance am y tirluniau, a phethau fel ffrwythau ar gyfer y bywyd llonydd. Ond ar gyfer y nofwyr bu rhaid iddo ddylunio o'i ddychymyg oherwydd diffyg modelau.

Arbrofodd symleiddio ffurfiau naturiol i siapiau geometrig elfennol (er enghraifft - lleihau boncyff coeden i silindr - neu oren i belen). Arbrofodd hefyd sut i gyfleu dyfnderoedd a sawl safbwynt yn yr un llun.

Symudodd rhwng Paris a Provence nes iddo gael stiwdio yn Provance gyda ffenestri mawr i'w oleuo. Peintodd gyda Renoir yno ym 1882 a bu'n ymweld â Renoir a Monet in 1883. O hyn ymlaen arhosodd yn bennaf ym Provence, gan ddewis bywyd distaw a thirwedd ei hen filltir sgwâr dros brysurdeb y ddinas.

Mae ei hen dŷ yn Aix-en-Provence bellach ar agor i'r cyhoedd.

Rhai o'i weithiau enwocaf

• 
  Les Grandes Baigneuses, 1898–1905
• 
  Mont Sainte-Victoire, tua1887,
  Sefydliad Celf Courtauld
• 
  Jas de Bouffan, 1876
• 
  Pyramid o Benglogau, tua 1901
• 
  Madame Cézanne mewn Ffrog Goch (1888-90),
  Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Efrog Newydd
• 
  Bywyd llonydd gyda llenni

Oriel

Peintiadau

• 
  Y Cloc Marmor Du
  1869–1871
• 
  Olympia
  1873–1874
  Musée d'Orsay, Paris
• 
  Mont Sainte-Victoire
  1882–1885
  Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Eforg Newydd
• 
  L'Estaque
  1883–1885
• 
  Bae Marseilles, golwg o L'Estaque
  1885
• 
  Mont Sainte-Victoire
  1885–1887
  Sefydliad Celf Courtauld, Llundain
• 
  Jas de Bouffan
  1885–1887
  Sefydliad Celf Minneapolis
• 
  Ymdrochwr
  1885–1887
  MOMA
• 
  Fastnacht (Mardi Gras)
  1888
  Amgueddfa Pushkin, Moscow
• 
  Bachgen Mewn Gwasgod Goch
  1888–1890
  Yr Oriel Gelf Genedlaethol, Washington, D.C.
• 
  Madame Cézanne yn y Tŷ Gwydr
  1891–1892
  Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Efrog Newydd
• 
  Tŷ Gyda Waliau Wedi'u Cracio
  1892–1894
  Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Efrog Newydd
• 
  Maison Maria Ar Y Ffordd i'r Château Noir
  1895
  Amgueddfa Gelf Kimbell, Tecsas
• 
  Ffordd Cyn Y Mynyddoedd, Sainte-Victoire
  1898–1902
  Amgueddfa Hermitage, Saint Petersburg
• 
  Château Noir
  1900–1904
  Yr Oriel Gelf Genedlaethol, Washington, D.C.
• 
  Yr Ymdrochwyr
  1898–1905
  Yr Oriel Genedlaethol, Llundain

Bywyd llonydd

• 
  Bywyd Llonydd Gyda Drôr Agored
  1877–1879
• 
  Basged o Afalau
  1890–1894
  Sefydliad Celf Chicago
• 
  Bywyd Llonydd, Brethyn, Jwg a Phowlen o Ffrwythau
  1893–1894
  Amgueddfa Gelf Americaniadd Whitney, Efrog Newydd
• 
  Bywyd Llonydd gyda Cherub
  1895
  Sefydliad Celf Courtauld, Llundain

Dyfrlliw

• 
  Bachgen Gyda Fest Coch
  1890
• 
  Hunan-bortread
  1895
• 
  Melin Wrth Yr Afon
  1900–1906
• 
  Afon gyda Phont y Tair Ffrwd
  1906
  Oriel Gelf Cincinnati

Portreadau a hunain-bortreadau

• 
  Portread Ewythr Dominique
  1865–1867
  Yr Amgueddfa Gelf Fetropolitan, Efrog Newydd
• 
  Portread Tad Yr Arlunyddr Louis-Auguste Cézanne, Reading
  1866
  Yr Oriel Gelf Genedlaethol, Washington, D.C.
• 
  Portread Achille Emperaire
  1868
  Musée d'Orsay, Paris
• 
  Paul Alexis yn darllen i Émile Zola
  1869–1870
  Amgueddfa Gelf São
• 
  Hunan-bortread
  1875
  Musée d'Orsay, Paris
• 
  Portread Victor Chocquet
  1876–1877
• 
  Hunan-bortread
  1879–1882
  Kunstmuseum, Bern
• 
  Madame Cézanne
  Olew Ar Gynfas
  Tua 1886
  Sefydliad Celf Detroit
• 
  Portread Mab Paul Cézanne
  Pastel
  1888–1890
  Yr Oriel Gelf Genedlaethol, Washington, D.C.
• 
  Madame Cézanne Mewn Ffrog Goch
  Tua 1890-1894
  Amgueddfa Gelf São Paulo
• 
  Portreaed Gustave Geffroy
  1895
  Musée d'Orsay, Paris
• 
  Hunan-bortread Gydag Bere
  1898–1900
  Amgueddfa Gelf Cain, Boston

Llyfryddiaeth

• Brion, Marcel (1974). Cézanne. Thames and Hudson. ISBN 0-500-86004-1.
• Chun, Young-Paik (2006). "Melancholia and Cézanne's Portraits: Faces beyond the mirror". In Griselda Pollock (ed.) (gol.). Psychoanalysis and the Image. Routledge. ISBN 1-4051-3461-5.CS1 maint: extra text: editors list (link)
• Cézanne, Paul; John Rewald; Émile Zola; Marguerite Kay (1941). Paul Cézanne, letters. B. Cassirer. ISBN 0-87817-276-9.
• Danchev, Alex (2012). Cézanne: A Life. Profile Books (UK); Pantheon (US). ISBN 978-1846681653.
• Gowing, Lawrence; Adriani, Götz; Krumrine, Mary Louise; Lewis, Mary Tompkins; Patin, Sylvie; Rewald, John (1988). Cézanne: The Early Years 1859–1872. Harry N. Abrams.
• Lehrer, Jonah (2007). "Paul Cézanne, The Process of Sight". In Jonah Lehrer (gol.). Proust Was a Neuroscientist. Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 0-618-62010-9.
• Klingsor, Tristan (1923). Cézanne. Paris: Rieder.
• Lindsay, Jack (1969). Cézanne: His Life and Art. United States: New York Graphic Society. ISBN 0-8212-0340-1.
• Machotka, Pavel (1996). Cézanne: Landscape into Art. United States: Yale University Press. ISBN 0-300-06701-1.
• Pissarro, Joachim (2005). Cézanne & Pissarro Pioneering Modern Painting: 1865–1885. The Museum of Modern Art. ISBN 0-87070-184-3.
• Rosenblum, Robert (1989). Paintings in the Musée d'Orsay. New York: Stewart, Tabori & Chang. ISBN 1-55670-099-7.
• Vollard, Ambroise (1984). Cézanne. England: Courier Dover Publications. ISBN 0-486-24729-5.

Darllen pellach

• Danchev, Alex (2012) Paul Cézanne: A Life, New York: Pantheon, ISBN 978-0-30737-707-4
• Danchev, Alex (2013) The Letters of Paul Cézanne, Los Angeles: Getty Publications, ISBN 978-1-60606-160-2

Dolenni allanol

Comin Wikimedia

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Paul Cézanne

Wikiquote

Mae gan Wiciddyfynu gasgliad o ddyfyniadau sy'n berthnasol i:

Paul Cézanne

• National Gallery of Art, Cézanne in Provence Archifwyd 2009-03-29 yn y Peiriant Wayback
• Cézanne at the WebMuseum
• Paul Cezanne studio Archifwyd 2012-11-06 yn y Peiriant Wayback
• Y Llofruddiaeth, Paul Cézanne, 1867-1868
• www.paul-cezanne.org Archifwyd 2020-11-12 yn y Peiriant Wayback – Tua 500 o ddelweddau gan Paul Cézanne
• Getty Research Institute. Los Angeles, California
• Paul Cezanne at PubHist
• Impressionism: a centenary exhibition, catalog arddangosfa'r Amgueddfa Gelf Fetropolitan - Cézanne, tud. 49–63