Pont Trefechan

Pont yn Aberystwyth, Ceredigion, yw Pont Trefechan (Cyfeirnod OS: SN 5827 8133). Llifa Afon Rheidol oddi tani ac mae hi'n dwyn y briffordd A487 dros yr afon honno.

Pont Trefechan

Math	pont ffordd
Daearyddiaeth
Lleoliad	Aberystwyth
Sir	Ceredigion
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	0.2 metr
Cyfesurynnau	52.411433°N 4.085094°W
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion

Protest Cymdeithas yr Iaith

Mae ganddi le pwysig yn hanes yr ymgyrchu i ennill statws i'r iaith Gymraeg yng Nghymru. Ar 2 Chwefror 1963 gwelwyd protestiadau torfol cyntaf Cymdeithas yr Iaith Gymraeg pan ataliwyd y traffig ar Bont Trefechan gan fyfyrwyr o golegau Aberystwyth a Bangor yn bennaf. Roedd hyn flwyddyn wedi darlith Tynged yr Iaith Saunders Lewis a ddarlledwyd gan y BBC ar 13 Chwefror 1962. Yn ystod y brotest, awgrymwyd fod pawb yn eistedd ar y briffordd sy'n rhedeg dros bont Trefechan i atal y traffic gan feddwl y byddai'n rhaid i'r heddlu wedyn eu harestio. Roedd anghytuno ynglŷn â hyn ond yn y diwedd eisteddodd nifer sylweddol o'r myfyrwyr ar y bont.

Y syniad gwreiddiol oedd plastro'r Swyddfa Bost yn y dref gyda phosteri gan feddwl y byddai'r heddlu yn rhoi gwys iddynt a hwythau wedyn yn mynnu cael gwŷs Gymraeg. Ond anwybyddodd yr heddlu yr holl beth. Aethant yn ôl at y Swyddfa Gartref (yn Llundain) i ymgynghori ar y cam nesaf.

Y brotest gyntaf Y brotest gyntaf

Rhestr o'r protestwyr

• Guto ap Gwent, cyfreithiwr o Abertawe
• Huw Carrod
• Peter Cross
• Menna Dafydd
• Anna Daniel
• Enid Davies, priod Robat Gruffudd yn ddiweddarach
• Megan Kitchener Davies, sefydlydd Siop y Pethe (gyda'i gŵr Gwilym Tudur)
• Geraint Eckley
• Rodric Evans
• Catrin Gapper
• Gareth Gregory
• Robat Gruffudd, sefydlydd Gwasg Y Lolfa
• Ann Eirwen Gruffydd
• Aled Gwyn, un o fois Parc Nest, gweinidog, cyflwynydd ar Radio Cymru.
• Joy Harries, o Bontyberem, athrawes Gymraeg yn Ysgol Cwm Gwendraeth ac Ysgol Maes yr Yrfa
• Edgar Humphreys
• Rachael James, o Sir Benfro, cyfreithwraig
• Neil Jenkins
• Eurion John, o Lanelli, masnachwr
• Hafwen John, o Sir Benfro yn wreiddiol, athrawes Gymraeg yn Ysgol Y Berwyn, Y Bala
• Morwen John
• Angharad Jones
• Ann Eleri Jones
• Anne Morries Jones
• Beti Jones, priod Tegwyn Jones yn ddiweddarach
• Eric Jones
• Geraint Jones (Twm)
• Gwyneth Jones
• John Clifford Jones
• Llinos Jones, bellach yn briod â Cynog Dafis cyn Aelod Seneddol ac Aelod Cynulliad
• Penri Jones
• Tegwyn Jones
• Tomos Prys Jones
• Peter Meazey, sefydlydd Siop y Triban, Wyndham Arcade, Caerdydd, tua 1970
• Ruth Meredith, priod Meic Stephens yn ddiweddarach
• Giovanni Miseroti
• Mair Owen
• Rhiannon Price
• Dennis Roberts
• Gareth Roberts, o Dreffynnon, Cynghorydd Sir y Fflint (Plaid Cymru)
• Rhiannon Silyn Roberts
• Meic Stephens, llenor, golygydd swyddog Cyngor y Celfyddydau ac athro prifysgol
• Tegwen Roberts
• Gwyneth Rhys
• Dyfrig Thomas, sefydlydd Siop y Werin (Llanelli) 1970 a pherchenog Siop Tŷ Tawe, Abertawe 1988
• Gwilym Tudur, sefydlydd Siop y Pethe, Aberystwyth (gyda'i wraig Megan Kitchener Davies)
• Elenid Williams
• Gwyneth Wiliam
• Gruffydd Aled Williams, pennaeth Adran y Gymraeg, Prifysgol Aberystwyth
• Menna Williams

Dolennau allanol

• Rhai lluniau o'r brotest: [1]
• Gwefan Cymdeithas yr iaith Gymraeg: [2] Archifwyd 2009-03-01 yn y Peiriant Wayback
• Sefydlu'r Gymdeithas: [3]
• Gwefan Newyddion BBC / [4]