Meic Stephens

Erthygl am y llenor a'r golygydd Meic Stephens yw hon. Mae erthygl am y canwr ag enw tebyg yn Meic Stevens.

Bardd, academydd, newyddiadurwr a golygydd llenyddol o Gymro oedd Meic Stephens (23 Gorffennaf 1938 – 2 Gorffennaf 2018). Roedd yn awdur ac yn olygydd toreithiog, ac fe ysgrifennodd, golygodd a chyfieithiodd dros 170 o lyfrau.

Meic Stephens
Ganwyd	23 Gorffennaf 1938  Trefforest
Bu farw	2 Gorffennaf 2018  Caerdydd
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Prifysgol Aberystwyth Prifysgol Rennes
Galwedigaeth	hanesydd, bardd, athro, newyddiadurwr, cyfieithydd, beirniad llenyddol
Cyflogwr	Prifysgol Morgannwg
Plant	Huw Stephens
Gwobr/au	Cymrawd Cymdeithas Ddysgedig Cymru

Bywyd cynnar ac addysg

Fe'i ganwyd yn Nhrefforest ger Pontypridd yn yr hen Sir Forgannwg, a’i fagu ar aelwyd uniaith Saesneg. Ei dad oedd Arthur Stephens, gweithiwr mewn pwerdy, a'i fam oedd Alma (nee Symes). Aeth i Ysgol Ramadeg Pontypridd ac aeth i astudio Ffrangeg yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Aberystwyth. Parhaodd ei astudiaethau ym Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor, ac ym Mhrifysgol Roazhon yn Llydaw.

Gyrfa

Bu'n dysgu Ffrangeg yng Nglynebwy, Sir Fynwy rhwng 1962 a 1966. Yn byw yn Merthyr Tudful sefydlodd y cylchgrawn Poetry Wales yn 1965 a'r wasgnod Triskel yn 1963. O 1966 tan Fedi 1967 bu'n ohebydd gyda'r Western Mail. Roedd yn Gyfarwyddwr Adran Lenyddiaeth Cyngor Celfyddydau Cymru rhwng 1967 a 1990 a chefnogodd sefydlu Canolfan Ysgrifennu Tŷ Newydd. Roedd hefyd yn Gymrawd Yr Academi Gymreig, ac roedd ganddo rôl allweddol wrth sefydlu Adran Saesneg yr Academi Gymreig yn 1968.

Bu'n ddarlithydd gwadd yn adran Saesneg Prifysgol Brigham Young yn Utah. Ymunodd â Mhrifysgol Morgannwg, Pontypridd yn 1994 gan ddysgu Newyddiaduriaeth ac Ysgrifennu Creadigol cyn dod yn athro ysgrifennu Cymreig trwy gyfrwng y Saesneg.

Yn ogystal â'i waith academaidd bu'n ysgrifennu erthyglau am lenyddiaeth ar gyfer papur newydd y Western Mail, ac ysgrifau coffa i Gymry amlwg ym mhapur yr Independent. Cyhoeddodd ddwy nofel wreiddiol a chyfieithiadau i'r Saesneg o nofelau Islwyn Ffowc Elis a Saunders Lewis, storïau John Gwilym Jones ac atgofion Gwynfor Evans. Golygodd gasgliadau o gerddi Harri Webb, Glyn Jones, Rhys Davies a Leslie Norris, a nifer o flodeugerddi. Bu hefyd yn agos at ennill coron Eisteddfod Genedlaethol Cymru fwy nag unwaith.

Gwleidyddiaeth ac ymgyrchu

Dywedodd fod ei brofiad yn y brifysgol yn Aberystwyth wedi ei droi'n genedlaetholwr. Yn ei seremoni raddio, arhosodd yn ei sedd gyda rhai o'i gyd-fyfyrwyr wrth i anthem Lloegr chwarae, a penderfynodd fynd ati i ddysgu'r iaith o ddifri. Dysgodd Meic Gymraeg yn fuan wedi priodi a bu'n frwd dros atgyfodi tafodiaith y Wenhwyseg. Tra roedd yn byw ym Merthyr Tudful daeth yn aelod o Gymdeithas yr Iaith a Phlaid Cymru. Roedd ymhlith y rhai a eisteddodd ar Bont Trefechan ym mis Chwefror 1963 ym mhrotest cyntaf y Gymdeithas. Tua 1963, paentiodd yr arwydd enwog 'Cofiwch Dryweryn' ar wal ger Llanrhystud. Roedd yn un o'r ddau a gariodd Gwynfor Evans ar eu hysgwyddau drwy sgwâr Caerfyrddin wedi cyhoeddi canlyniad yr is-etholiad yn 1966.

Anrhydeddau

Dyfarnodd Prifysgol Cymru iddo radd M.A. er anrhydedd yn 2000 a DLitt am ei gyhoeddiadau yn yr un flwyddyn. Ar 3 Mai 2018 fe'i urddwyd yn Gymrawd Prifysgol Aberystwyth, a chyflwynwyd yr anrhydedd iddo gan Ddirprwy Ganghellor y Brifysgol, Gwerfyl Pierce Jones.

Bywyd personol

Priododd Ruth Meredith yn 1965, a cawsant 4 o blant - Lowri, Heledd, Brengain a Huw (y cyflwynydd radio).

Marwolaeth

Bu farw yn ei gartref ar nos Lun 2 Gorffennaf 2018. Cynhaliwyd gwasanaeth cyhoeddus yng Nghapel y Crwys ar brynhawn Gwener, 20 Gorffennaf ac yna yng Nghapel y Wenallt, Amlosgfa Thornhill.

Llyfryddiaeth

• Linguistic Minorities in Western Europe, Hydref 1976, (J. D. Lewis ISBN 9780850883626)
• Golygydd The Oxford Companion to the Literature of Wales, 1986 ac 1998 (Gwasg Prifysgol Rhydychen ISBN 9780192115867)
• Illuminations: An Anthology of Welsh Short Prose, Rhagfyr 1998, (Welsh Academic Press ISBN 9781860570100)
• A Most Peculiar People: Quotations About Wales and the Welsh, Hydref 1992, (Gwasg Prifysgol Cymru ISBN 9780708311684)
• Little Book of Welsh Quotations, Tachwedd 1997, (Appletree Press ISBN 9780862817039)
• A Pocket Guide Series: Wales in Quotation, Hydref 1999, (Gwasg Prifysgol Cymru ISBN 9780708315606)
• Welsh Names for Your Children: The Complete Guide, 2000 (trydydd diwygiad Gorffennaf 2012), (Y Lolfa ISBN 9781847714305)
• Literary Pilgrim in Wales, The - A Guide to the Places Associated with Writers in Wales, Ebrill 2000, (Gwasg Carreg Gwalch ISBN 9780863816123)
• A Semester in Zion: A Journal with Memoirs, Tachwedd 2003, (Gwasg Carreg Gwalch ISBN 9780863818493)
• Yeah, Dai Dando", Medi 2008, (Cinnamon Press ISBN 9781905614592)
• Necrologies - A Book of Welsh Obituaries, Hydref 2008, (Seren ISBN 9781854114761)
• A Bard for Highgrove:a Likely Story, Rhagfyr 2010, Cambria
• Cofnodion - Hunangofiant, Gorffennaf 2012, (Y Lolfa ISBN 9781847714305)
• Welsh Lives - Gone but Not Forgotten, Medi 2012, (Y Lolfa ISBN 9781847714879)
• Rhys Davies - A Writer's Life, Awst 2013 (clawr meddal yn Ionawr 2019), (Parthian Books ISBN 9781908946713)
• Wilia - Cerddi 2003-2013, Mehefin 2014, (Cyhoeddiadau Barddas ISBN 9781906396701)
• My Shoulder to the Wheel, Mehefin 2015, (Y Lolfa ISBN 9781784610746)
• The Old Red Tongue: An Anthology of Welsh Literature, gyda Gwyn Griffiths, 1 Mehefin 2017, (Francis Boutle Publishers ISBN 9780995747319)
• More Welsh Lives, Mehefin 2018, (Y Lolfa ISBN 9781784615628)