Rheilffordd rhwng De a Gogledd Cymru

Mae rheilffordd rhwng De a Gogledd Cymru, a elwir hefyd yn Traws Link Cymru yn linell gwasanaeth rheilffordd arfaethedig a fyddai’n cysylltu Gogledd a De Cymru drwy reilffordd orllewinol o Abertawe i Fangor. Mae hyn yn cynnwys ail-agor llinell Bangor-Afon Wen a Caerfyrddin-Aberystwyth.\

Gorsaf trenau Caerfyrddin

Traws Linc Cymru (Abertawe-Bangor)

golygu

Sefydlwyd y grŵp ymgyrchu Traws Link Cymru yn 2013 a’i nod yw ailagor rheilffyrdd o Aberystwyth i Gaerfyrddin ac o Afon Wen i Fangor a gafodd eu cau fel rhan o doriadau Beeching yn y 1960au. Ers y toriadau hynny, mae teithio rhwng Caerfyrddin a Bangor yn cymryd taith chwe awr y mae’n rhaid mynd y tu allan i Gymru a thrwy Henffordd, Amwythig a Crewe.[1]

Ym mis Mawrth 2020, enillodd y grŵp ymgyrchu sylw’r cyfryngau yn dilyn ymgyrchu am nifer o flynyddoedd i ailagor y rheilffordd o Aberystwyth i Gaerfyrddin a chynhaliwyd astudiaeth ddichonoldeb gwerth £300,000. Dywedodd eu llefarydd Elfed Wyn Jones, “Byddai ailagor y rheilffordd o fudd i bentrefi a threfi ar hyd y cledrau a thrwy ailosod y rheilffordd rhwng Afon-wen a Bangor, yn ogystal ag ailagor y rheilffordd rhwng Aberystwyth a Chaerfyrddin, byddai’n creu rhwydwaith rheilffordd o fewn Cymru, rhwng y Gogledd a’r De, yn hytrach na theithio am oriau ychwanegol a phellter drwy Loegr i gwblhau’r daith.”[2]

Gwnaed cytundeb rhwng Plaid Cymru a Llywodraeth Lafur Cymru a oedd yn cynnwys trafnidiaeth yng Nghymru, a fyddai’n “gofyn i Drafnidiaeth Cymru a phartneriaid eraill archwilio sut y gellir datblygu cysylltiadau trafnidiaeth rhwng gogledd a de Cymru”. Byddai’r cytundeb hefyd yn archwilio “sut i warchod coridorau teithio posib ar hyd arfordir gorllewinol Cymru o Abertawe i Fangor”.[3]

Rheilffordd Caerfyrddin-Aberyswyth

golygu
 
Platfformau gorsaf drenau Aberystwyth

Dechreuodd y trafodaethau swyddogol ynglŷn ag ailagor rheilffordd o Gaerfyrddin i Aberystwyth yn 2014 pan gyhoeddodd y Prif Weinidog Carwyn Jones ei gefnogaeth i’r ailagor.[4] Cafodd y rheilffordd ei fabwysiadu fel un o bolisïau swyddogol Democratiaid Rhyddfrydol Cymru hefyd.[5]Yn y ddwy flynedd nesaf fe wnaeth y canlynol hefyd gefnogi'r rheilffordd; Cyngor Sir Gaerfyrddin Cyngor Sir Ceredigion, y Gweinidog dros Wyddoniaeth, yr Economi a Thrafnidiaeth (Llywodraeth Cymru) a Phlaid Cymru.[6] Roedd sgyrsiau a chyfarfodydd swyddogol yn cynnwys Stephen Crabb AS, Ysgrifennydd Gwladol Cymru a James Price, Cyfarwyddwr Cyffredinol, yr Economi, Gwyddoniaeth a Thrafnidiaeth (Llywodraeth Cymru) yn fuan wedyn adroddiad AECOM.[7]

Ym mis Hydref 2016 cyhoeddodd Llywodraeth Cymru y byddai’n dyrannu £300,000 tuag at ariannu adroddiad dichonoldeb ar gyfer ailagor y rheilffordd fel rhan o gyllideb ddrafft 2017–18.[8] Mae’r astudiaeth yn cael ei chynnal gan y cwmni ymgynghori peirianneg, Mott MacDonald, a dechreuodd y gwaith ym mis Medi 2017.[9] Yn dilyn hynny, ymgynghorodd Ken Skates, Gweinidog Trafnidiaeth Cymru â’r Ysgrifennydd Gwladol dros Drafnidiaeth, Grant Shapps, gan egluro bod ailagor y rheilffordd yn bwysig i adfywio economi Cymru yn dilyn pandemig COVID-19.[10]

Ym mis Hydref 2018, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru yr astudiaeth ddichonoldeb lawn a ddangosodd nad oedd unrhyw rwystrau mawr i ailagor ac y byddai’r prosiect yn costio hyd at £775m er bod hyn yn amodol ar nifer o gostau pellach anhysbys yn cael eu pennu megis croesi’r safle. Cors Trawscoed.[11] Ym mis Medi 2020 cafodd hwn ei ddiwygio i £620 miliwn gan y grŵp ymgyrchu Traws Link Cymru.[12] Daeth adroddiad y grŵp i'r casgliad bod 97% o'r gwely trac gwreiddiol eisoes yn glir a bod ailagor y llinell yn realistig.[1]

Yn 2022, awgrymodd Cynllun Cyflawni Trafnidiaeth Cenedlaethol Llywodraeth Cymru y gallai’r achos dros gyswllt rheilffordd rhwng de Cymru ac Aberystwyth gael ei wneud erbyn 2025 a llunio’r cynllun a’r dyluniad erbyn 2027. Roedd y ddogfen hefyd yn awgrymu y gallai cynllunio barhau y tu hwnt i'r pwynt hwnnw.[3]

Ym mis Rhagfyr 2022, dywedodd cyn AS Ceredigion ac arweinydd Democratiaid Rhyddfrydol Cymru, Mark Williams y gallai cyswllt rheilffordd rhwng Aberystwyth a Chaerfyrddin fod yn ffactor mawr o ran cadw pobl ifanc a gweithwyr medrus ac adeiladu’r economi yn yr ardal.[13]

 
Platfformau gorsaf drenau Bangor

Rheilffordd Bangor-Afon Wen

golygu

Ym mis Tachwedd 2020, disgrifiodd yr MS rhanbarthol Llŷr Gruffydd y “bwlch” yn y seilwaith rheilffyrdd ac y byddai ailagor y cyswllt rheilffordd rhwng Bangor ac Afon Wen yn “helpu i integreiddio trafnidiaeth gyhoeddus yng Ngwynedd ac i lawr arfordir gorllewinol Cymru.”[14]

Yn 2021, dangosodd adroddiad gan lywodraeth Cymru saeth werdd yn pwyntio i’r de o Fangor i Afon Wen. Dehonglwyd hyn gan y grŵp ymgyrchu "Traws Link Cymru" fod Afon Wen i Fangor neu ran o'r llwybr bellach yn cael ei hystyried fel rhan o "Fetro Gogledd Cymru".[15][16]

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. 1.0 1.1 "Campaign to reopen north-south Carmarthen to Bangor rail link launches fundraising drive". Nation.Cymru (yn Saesneg). 2021-04-06. Cyrchwyd 2022-10-31.
  2. Crump, Eryl (2020-03-21). "Campaigners want these two railway lines reopened to link North and South Wales". North Wales Live (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-10-31.
  3. 3.0 3.1 "Plan to outline rail link between the south of Wales and Aberystwyth by 2027". Nation.Cymru (yn Saesneg). 2022-07-21. Cyrchwyd 2022-10-31.
  4. "First Minister Shows his support". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 September 2016. Cyrchwyd 14 Medi 2016.
  5. "Welsh Lib Dems Signal Support for Reopening". Welsh Liberal Democrats. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-10-31. Cyrchwyd 2023-01-09.
  6. "Plaid Cymru Support". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 December 2016. – note the 5th paragraph down
  7. "AECOM Report" (PDF). Traws Link Cymru. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 8 November 2020.
  8. Higgs, David. "Carmarthen to Aberystwyth rail links a step closer after funding pledge". South Wales Evening Post. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 October 2016. Cyrchwyd 18 October 2016.
  9. Betteley, Chris (28 Awst 2017). "Aberystwyth-Carmarthen railway feasibility study to begin next month". Cambrian News (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-12-28. Cyrchwyd 12 Medi 2017.
  10. "Call for new Carno station and reintroduction of Aberystwyth to Carmarthen line". Cambrian News. 4 June 2020. Cyrchwyd 25 Ionawr 2021.[dolen farw]
  11. "New hope for reopening Aberystwyth-Carmarthen rail line". BBC News. 24 Hydref 2018. Cyrchwyd 19 Rhagfyr 2018.
  12. Davies, Dylan (23 Medi 2020). "Aberystwyth to Carmarthen railway line would cost £620 million". Cambrian News. Cyrchwyd 25 Ionawr 2021.[dolen farw]
  13. "Re-opening of Aber-Carmarthen rail link 'would keep young people in Ceredigion'". Tivyside Advertiser (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-12-03.
  14. "Call for Welsh Government to back re-opening a Gwynedd railway line". North Wales Chronicle (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-10-31.
  15. "New Welsh Government rail map raises campaigners' hope for a north-south railway". Nation.Cymru (yn Saesneg). 2021-09-18. Cyrchwyd 2022-10-31.
  16. "Gobaith newydd o gael rheilffordd a threnau o Fangor i Gaernarfon, Afonwen ac Amlwch". Golwg360. 2021-09-18. Cyrchwyd 2022-10-31.