Santes Canna
Merch i Tewdwr ap Emyr Llydaw oedd Canna.[1]
| Santes Canna | |
|---|---|
_Santes_Canna_Llangan_disc-headed_cross_slab_(cropped).PNG) Croes Santes Canna yn Llan-gan, Bro Morgannwg. | |
| Ganwyd | 6 g  Cymru |
| Bu farw | 6 g |
| Man preswyl | Llaneilian |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | lleian, arweinydd crefyddol |
| Blodeuodd | 550 |
| Dydd gŵyl | 25 Hydref |
| Tad | Tewdwr Mawr |
| Priod | Sadwrn |
| Plant | Crallo, Eilian |
Cymysgu gyda Santesau eraill
golyguMae yn anodd bod yn sicr fod unrhyw llan wedi'i chysegru â hi, yn benodol, gan ei bod hi'n cael ei chymysgu gydag o leiaf tair santes arall: Ceinwen, Ceindrych a Chenhedlon - tair o ferched Brychan.
Dianc o Lydaw
golyguDihangodd ei theulu o Lydaw ar ôl i Hoel gipio grym yno tua 546. Priododd â Sadwrn oedd yn berthynas iddi; (roedd yntau a'i deulu hefyd wedi dianc o Lydaw) a chawsant fab, Crallo. Buont yn byw am gyfnod yn ne Cymru ble sefydlasant Llansadwrn ger Llanymddyfri cyn ymgartrefu ym Môn a sefydlu Llansadwrn arall. Ar ôl marwolaeth Sadwrn prioddodd Canna eto, gydag Alltu Redegog a chawsant ddau o blant Eilian a Thegfan.[1]
Mae Canna yn cael ei chysylltu gyda nifer o eglwysi ond gan fod y mwyafrif yn ne Cymru mae'n debyg y dylent cael ei chysylltu gyda rhai o ferched Brychan.
Yn eglwys Biwmares mae cerfluniau o Canna a Sadwrn a wnaethpwyd yn y 15g.[2] Mae cerflun Canna yn dangos llyfr yn ei law, arwydd ei bod hi wedi addysu eraill, a ffon yn y llaw arall, sy'n ail-ddechrau tyfu brigau a dail.[3]
Bu ei mab Eilian hefyd yn sant; cysylltir ef gyda Llaneilian ar Ynys Môn a Llaneilian-yn-Rhos ger Bae Colwyn.
Nid oes sôn amdani yn y traethodyn achyddol Bonedd y Saint (12g) nac ychwaith yn y Calendrau Cymreig .[4]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 T.D. Brereton, The Book of Welsh Saints (Glyndwr publishing, 2000)
- ↑ Spencer, R, 1991 Saints of Wales and the West Country, Llanerch
- ↑ Bryce, E (Ed)1990, Lives of the British Saints, Llanerch
- ↑ A Welsh Classical Dictionary; gol: Peter Clement Bartrum; Llyfrgell Genedlaethol Cymru.
- ↑ BBC. "Reading the Ruins". History Wales. BBC. Cyrchwyd 2006-10-26.[dolen farw]
- ↑ catholicsaints.info; adalwyd 5 Mawrth 2017.