Twrnamaint ddileu
Mae system twrnamaint dileu,[1] dileu fesul cymal, gornest un cyfle,[2] bwrw allan neu, ar lafar, noc owt yn ddull o gynnal twrnamaint chwaraeon. Mae pob cyfranogwr yn chwarae yn erbyn cyfranogwr arall. Mae enillydd y gêm neu'r gemau yn symud ymlaen i'r rownd nesaf ac i'r collwr mae ei rediad yn y twrnamaint yn dod ben.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | tournament system  |
|---|---|
| Math | twrnamaint |
| Y gwrthwyneb | Twrnamaint gron |
Gelwir y gêm rhwng y ddau dîm neu chwaraewr olaf, sydd felly wedi ennill eu holl gemau hyd at y pwynt hwnnw, yn rownd derfynol neu'n aml yn ffeinal ar lafar.
Weithiau mewn rownd mae'r cyfranogwyr yn chwarae dwy gêm yn erbyn ei gilydd, unwaith yng maes cartref pob cyfranogwr.
Athroniaeth golygu
Y syniad y tu ôl i'r system yw mai enillydd gêm yw'r chwaraewr cryfaf, er y gall amgylchiadau bob amser ei gwneud hi'n bosibl i'r cyfranogwr cryfaf golli. Y prif reswm dros ddefnyddio system 'knockout' felly yw bod nifer y gemau yn cael eu lleihau. Mae hyn yn arbennig o bwysig mewn twrnameintiau mawr gyda mwy na 100 o gyfranogwyr, a fyddai'n cymryd llawer gormod o amser pe bai'n rhaid pennu'r enillydd trwy gystadleuaeth (mini).
Mantais arall o systemau bwrw allan yw bod cyfranogwyr yn cymryd mwy o risgiau ac yn chwarae'n fwy mentrus, sy'n gwneud y gêm yn fwy deniadol. Y rheswm am hyn yw bod colli, mewn egwyddor, yn arwain ar unwaith at golli lle yn y gystadleuaeth. Ar y llaw arall, mae atyniad y gêm yn lleihau'n sylweddol pan fo'r lle yn y safle eisoes yn sicr a buddugoliaeth neu golled ychwanegol felly ddim yn bwysig mwyach. Hefyd, mewn system nocio allan, collir manteision 'strategol' ennill, colli neu gêm gyfartal.
Mewn gwirionedd, yn y system nocio, dim ond enillydd sy'n cael ei benderfynu yn y pen draw. Yn aml bydd y sawl sy'n colli yn y rownd derfynol yn derbyn yr ail wobr neu'r fedal arian ac weithiau bydd y ddau sy'n colli yn y rownd gynderfynol yn chwarae am leoedd tri a phedwar yn rownd derfynol cysur, bydd y ddau yn cael medal efydd. Fodd bynnag, nid yw hyn yn golygu mai'r sawl sy'n colli yn y rownd derfynol mewn gwirionedd yw'r ail gyfranogwr gorau yn y twrnamaint, gan fod y system ddileu ar unwaith yn caniatáu i'r cyfranogwr ail orau gael ei ddileu yn gynnar yn y twrnamaint gan y cyfranogwr cryfaf. Dylid chwarae mwy o gemau i benderfynu pwy sydd wir â hawl i ail neu drydedd wobr. Felly dyma un o'r anfanteision mwyaf a grybwyllwyd ar gyfer system cnocio allan: mae risg y bydd cyfranogwyr cryf yn cael eu dileu yn gynnar yn y twrnamaint oherwydd anlwc, twpdra, a chwarae'n 'rhy gynnar' yn y twrnamaint yn erbyn tîm cryd. Gall cyfranogwyr gwan fynd yn bell yn anhaeddiannol.
Defnydd golygu
Defnyddir systemau nocio mewn cystadlaethau gwyddbwyll, tenis a chwpan mewn pêl-droed (fel Cwpan Cymru) ymhlith eraill. Yng Nghynghrair Pencampwyr UEFA a Cwpan y Byd, mae'r rownd gyntaf yn cael ei chwarae mewn grwpiau, ac ar ôl hynny mae'r 16 olaf yn parhau yn ôl y system nocowt.
Collwyr rownd golygu
Mewn twrnameintiau amatur, weithiau gosodir rownd collwr hefyd. Mae'r cyfranogwyr sy'n colli eu gêm gyntaf wedyn yn mynd i mewn i'r rownd collwyr hon, y gellir ei chwarae wedyn yn ôl system cnocio, gan arwain at 'bencampwr y collwyr'. Mae pob cyfranogwr yn chwarae o leiaf dwy gêm.
Anfanteision golygu
- Mae hanner y cyfranogwyr eisoes wedi'u dileu yn y rownd gyntaf. O ganlyniad, go brin y bydd chwaraewyr/timau gwannach yn ennill unrhyw brofiad twrnamaint.
- Mae'r fantais bod y system nocio yn lleihau nifer y gemau i'w chwarae hefyd yn golygu anfantais: oherwydd y lleiaf o gemau sy'n cael eu chwarae, y mwyaf yw dylanwad siawns, yn enwedig dylanwad y gêm gyfartal sy'n angenrheidiol cyn dechrau twrnamaint. Mae'r system cnocio allan felly ond yn addas ar gyfer pennu'r chwaraewr/tîm gorau, ond nid yr ail orau, gan y bydd y gêm gyfartal yn golygu bod y chwaraewr/tîm gorau yn cael ei neilltuo i'r ail orau.
- Mewn cystadlaethau lle mae cysylltiadau’n gyffredin, rhaid defnyddio torwyr gêm i benderfynu ar enillydd, mae’r rhain yn aml yn ddadleuol (er enghraifft mewn pêl-droed goramser , gôl aur , gôl arian , ciciau o’r smotyn , gemau ailchwarae neu hyd yn oed taflu llac).
Ystyriaethau pellach golygu
Mantais twrnamaint dileu yw bod penderfyniad yn cael ei wneud yn gymharol gyflym (o’i gymharu â thwrnamaint gron er enghraifft). Mae trechu un-amser yn golygu eich bod yn cael eich dileu o'r twrnamaint. Felly, mae dylanwad uchel iawn yn cael ei briodoli i siawns yn y fformat twrnamaint hwn.
Mae betio yn ffafrio'r ffefrynnau, sy'n cael ei ystyried yn annheg gan weddill y chwaraewyr. Os yw cryfderau chwarae'r cyfranogwyr unigol yn newid yn gymharol araf, yna mae nifer fawr o'r un parau gêm yn arwain at dwrnameintiau olynol, ac mae hyn yn anfoddhaol i'r trefnydd yn ogystal ag i'r gwyliwr. Yn ogystal, ni fyddai'r Rhif 128, sydd bob amser yn gorfod cystadlu yn erbyn Rhif 1, byth yn cael cyfle i wella.
Mewn twrnameintiau tenis, er enghraifft, defnyddir cymysgedd o dynnu lluniau a hadu. Mewn twrnameintiau Camp Lawn, dim ond y 32 chwaraewr gorau sy'n cael eu hadu: mae chwaraewr 1 yn cael ei hadu yn safle 1, mae chwaraewr 2 yn cael ei hadu yn safle 2, mae chwaraewyr 3 a 4 yn cael eu tynnu yn safleoedd 3 a 4, mae chwaraewyr 5 i 8 yn cael eu hadu ar gyfer safleoedd. 5 i 8, chwaraewyr 9 i 16 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 9 i 16 a chwaraewyr 17 i 32 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 17 i 32; bydd yr holl gyfranogwyr eraill (hynny yw chwaraewyr 33 i 128) yn cael eu tynnu.
Rowndiau mewn twrnamaint ddileu golygu
Mae natur twrnamaint ddileu yn golygu bod sawl rownd neu gymal sydd angen i'r tîm neu'r cyfranogwr ennill i fynd ymlaen cyn cyrraedd y rownd derfynol er mwyn ymgeisio i ennill y gwpan neu'r bencampwriaeth. Ceir gwahanol dermau ar draws y byd, dyma'r termau yn y Gymraeg:[3]
- 16 tîm = "Rownd/Cymal yr Un Deg Chwech Olaf"
- 8 tîm = "Rownd/Cymal go-cynderfynol/chwarteri/wyth olaf"
- 4 tîm = "Rownd/Cymal cynderfynol"
- 2 tîm = "Rownd/Cymal derfynol/y ffeinal"
- 4 tîm = "Rownd/Cymal cynderfynol"
- 8 tîm = "Rownd/Cymal go-cynderfynol/chwarteri/wyth olaf"
Gweler hefyd golygu
Dolenni allanol golygu
- Trefn Cwpan Cymru enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
Cyfeiriadau golygu
- ↑ "knock-out". Geiriadur yr Academi. Cyrchwyd 2022-08-18.
- ↑ "Gornest un cyfle?". Twitter Bryn Williams @willia_bryn. Cyrchwyd 17 Awst 2022.
- ↑ "Final". Geiriadur yr Academi. Cyrchwyd 2022-08-18.
