Uwch Gynghrair Bwlgaria

First Professional Football League
Gwlad	Bwlgaria
Cydffederasiwn	UEFA
Sefydlwyd	1924; 100 mlynedd yn ôl (ffurf twrnamaint 'noc-owt', fel cwpan); 1937–1940; 1948 (fel twrnamaint gron)
Nifer o dimau	16
Lefel ar byramid	1
Disgyn i	Ail Adran
Cwpanau	Cwpan Bwlgaria; Supercup Bwlgaria
Cwpanau rhyngwladol	UEFA Champions League; UEFA Europa Conference League
Pencampwyr Presennol	Ludogorets Razgrad (12eg teitl) ; (2022–223)
Mwyaf o bencampwriaethau	CSKA Sofia (31 teitl)
Prif sgoriwr	Martin Kamburov (256 gôl)
Partner teledu	Nova television (Bulgaria)
Gwefan	fpleague.bg

Mae'r Gynghrair Bêl-droed Broffesiynol Gyntaf (Bwlgareg: Първа професионална футболна лига, yn Yr wyddor Ladin: Parva Profesionalna Futbolna Liga), a elwir hefyd yn Grŵp Pêl-droed A Bwlgaria neu Gynghrair Gyntaf Bwlgaria neu Parva Liga, a elwir ar hyn o bryd yn Gynghrair efbet am resymau nawdd,^[1] yw uwch adran system cynghrair pêl-droed Bwlgaria. Ceir ynddi 16 tîm, sy'n gweithredu ar system o ddyrchafiad a diarddeliad gyda'r Ail Gynghrair Bêl-droed Broffesiynol.

Strwythur

Mae cyfanswm o 74 o glybiau wedi cystadlu yn haen uchaf Bwlgaria ers ei sefydlu. Ers 1948, coronwyd un ar ddeg o dimau gwahanol yn bencampwyr Bwlgaria. Y tri chlwb mwyaf llwyddiannus yw CSKA Sofia gyda 31 teitl, Levski Sofia gyda 26 teitl a Ludogorets Razgrad gydag 11 teitl. Enillodd y pencampwyr presennol Ludogorets Razgrad eu hunfed teitl ar ddeg yn olynol yn eu unfed tymor ar ddeg yn y Gynghrair Gyntaf yn 2021–22. Yn hanesyddol, mae'r gystadleuaeth wedi'i dominyddu gan dimau o'r brifddinas, Sofia. Gyda'i gilydd maent wedi ennill cyfanswm o 70 o deitlau.

Hanes

Cyn dlws Cwpal A Grupa

Cyn hired â 1913 cynhaliwyd y bencampwriaeth bêl-droed answyddogol gyntaf ym Mwlgaria, a'r enillydd oedd Slavia Sofia. Wedi'r Rhyfel Byd Cyntaf, cynhaliwyd y gystadleuaeth o 1921 dan yr enw Cynghrair Sofia. Ym 1924 ymunodd Bwlgaria â FIFA a dechreuwyd pencampwriaeth genedlaethol ar unwaith. Hyd at 1937 buont yn chwarae yn y modd cwpan, a dychwelasant iddo eto rhwng 1941 a 1948.

Sefydlwyd pencampwriaeth bêl-droed Bwlgaria ym 1924 fel Pencampwriaeth Pêl-droed Gwladwriaeth Bwlgaria ac mae wedi'i chwarae mewn fformat cynghrair ers 1948, pan sefydlwyd yr A Grŵp. Mae gan bencampwyr y Gynghrair Gyntaf yr hawl i gymryd rhan yn rowndiau rhagbrofol Cynghrair Pencampwyr UEFA yn seiliedig ar gyfernod Ewropeaidd y gynghrair. Yn ogystal, mae dau safle Cynghrair Europa UEFA yn cael eu dyrannu i'r ail dîm yn y rowndiau terfynol ac enillydd y gemau ail gyfle Ewropeaidd. Mae’n bosibl y bydd pedwerydd safle arall hefyd yn cael ei ganiatáu i’r tîm sydd yn y pedwerydd safle yn safle olaf y gynghrair, o ystyried bod deiliad Cwpan Bwlgaria wedi gorffen ymhlith y tri thîm gorau ar ddiwedd y tymor.

Chwaraewyd Cwpan Bwlgaria o dymor 1937/38 ymlaen, ond dim ond am bedair blynedd y parhaodd i ddechrau. Nid tan 1980 y cynhaliwyd y gystadleuaeth hon yn rheolaidd eto. Roedd yna hefyd Gwpan Byddin Sofietaidd o 1946 i 1991.

Yn ystod haf 2012, penderfynodd Cymdeithas Bêl-droed Bwlgaria leihau'r A Grwpa i 12 tîm. Er mwyn cyrraedd y nifer a ddymunir, bydd pedwar tîm yn cael eu disgyn i'r ail adran a dim ond dau fydd yn cael eu dyrchafu yn nhymhorau 2012/13 a 2013/14. Yn nhymor 2012/13, cafodd y pedwar tîm olaf yn y tabl olaf eu diarddel. Yn nhymor 2013/14, chwaraewyd ail gyfle i'r diraddio lle cymerodd y timau rhwng 8 ac 14 ran i benderfynu pwy oedd yn cael ei ddiswyddo.

Cynrychiolaeth yn Ewrop

Ar gyfer tymor 2013-14, mae'r dosbarthiadau ar gyfer cystadlaethau Ewropeaidd fel a ganlyn:

Safle cyntaf: Ail rownd Cynghrair Pencampwyr UEFA .
Yn ail: Rownd gyntaf Cynghrair Europa UEFA .
Trydydd safle: Rownd gyntaf Cynghrair Europa UEFA .
Pencampwr Cwpan: Ail Rownd Cynghrair Europa UEFA .

Os yw pencampwr y Cwpan eisoes wedi'i ddosbarthu gan y gynghrair, cymerir ei le gan rownd derfynol y Cwpan. Os yw hwn hefyd yn cael ei ddosbarthu gan y gynghrair, mae'r lle ar gyfer y pedwerydd safle yn y gynghrair.

Noddwyr

Yn y blynyddoedd diwethaf, mae cynghrair Bwlgaria wedi cael y noddwyr canlynol:

1998 - 2001: Kamenitza

2001 - 2003: M-tel

2003 - 2005: Zagorka

2005 - 2011: Grŵp Pêl-droed TBI A (noddwr TBI Credit)

2011 - 2013: Pencampwriaeth Pêl-droed Victoria A (noddwr Yswiriant Victoria FATA)

2013 - presennol: Pencampwriaeth Pêl-droed NEWS7

Y darbi

Mae sawl gêm darbi yn cael eu hymladd ym mhencampwriaeth Bwlgaria. Mae'r pwysicaf yn cael ei ymladd rhwng y ddau gawr o bêl-droed Bwlgaria, CSKA Sofia a Levski Sofia ac fe'i gelwir yn ddarbi tragwyddol. Yr ail ddarbi yw'r un yn ninas Plovdiv rhwng Botev a Lokomotiv. Darbi eraill yw'r un yn Varna rhwng Spartak a Cherno More, yr un yn Burgas rhwng Chernomorets a Neftochimic a'r darbi hynaf yn Sofia rhwng Levski a Slavia.

Rhestr Pencampwys

Cwpan A Grupa

Rang	Clwb	Teitl	Tymor
1.	ZSKA Sofia	31	1948, 1951, 1952, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1966, 1969, 1971, 1972, 1973, 1975, 1976, 1980, 1981, 1982, 1983, 1987, 1989, 1990, 1992, 1997, 2003, 2005, 2008
2.	Levski Sofia	26	1933, 1937, 1942, 1946, 1947, 1949, 1950, 1953, 1965, 1968, 1970, 1974, 1977, 1979, 1984, 1985, 1988, 1993, 1994, 1995, 2000, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009
3.	Ludogorez Rasgrad	12	2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023
4.	Slavia Sofia	7	1928, 1930, 1936, 1939, 1941, 1943, 1996
5.	Tscherno More Warna	4	1925, 1926, 1934, 1938
	Lokomotiv Sofia	4	1940, 1945, 1964, 1978
	Litex Lovech	4	1998, 1999, 2010, 2011
8.	Botev Plovdiv	2	1929, 1967
9.	AS 23 Sofia	1	1931
	Spartak Varna	1	1932
	Sportklub Sofia	1	1935
	Spartak Plovdiv	1	1963
	Beroe Stara Sagora	1	1986
	FK Etar Weliko Tarnovo	1	1991
	Lokomotive Plovdiv	1	2004

Cyfeiriadau

↑ "The Bulgarian first division has a new brand identity". bfunion.bg (yn Saesneg). Cyrchwyd 11 July 2019.

Dolenni allanol

Eginyn erthygl sydd uchod am bêl-droed. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

[efbetLeague-1] "The Bulgarian first division has a new brand identity". bfunion.bg (yn Saesneg). Cyrchwyd 11 July 2019.

[1]