Genws o ddynolion a esblygodd yn nwyrain Affrica tua 4 miliwn o flynyddoedd yn ôl yw Australopithecus ac a ddaeth i ben tua 2 filiwn o flynyddoedd yn ôl. Yn ystod y cyfnod hwnnw o ddwy filiwn o flynyddoedd, ymddangosodd sawl rhywogaeth gan gynnwys: Australopithecus afarensis, A. africanus, A. anamensis, A. bahrelghazali, A. deyiremeda (argymhelliad yn unig), A. garhi, ac A. sediba..

Australopithecus
Delwedd:Australopithecus afarensis („Lucy) Rekonstruktion.jpg, Australopithecus couple.jpg, Australopithecus sediba (Fundort Malapa).jpg, Australopithecus Afarensis - Transparent Background.png
Enghraifft o'r canlynolffosil (tacson) Edit this on Wikidata
Safle tacsongenws Edit this on Wikidata
Rhiant dacsonAustralopithecinae, Australopithecina Edit this on Wikidata
DechreuwydMileniwm 4500. CC Edit this on Wikidata
Daeth i benMileniwm 1977. CC Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Australopithecus
Amrediad amseryddol: 4–2 Miliwn o fl. CP
Pliosen hwyrPliosen cynnar
Australopithecus africanus
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Dosbarth: Mammalia
Urdd: Primates
Teulu: Hominidae
Genws: Australopithecus
Teiprywogaeth
Australopithecus africanus
Dart, 1925
Rhywogaeth

A. africanus
A. deyiremeda
A. garhi
A. sediba
Enw arall Paranthropus
P. aethiopicus
P. robustus
P. boisei
Enw arall Praeanthropus
A. afarensis
A. anamensis
A. bahrelghazali

Ystyr y gair, a fathwyd yn 1925 gan yr anthropolegydd Raymond A. Dart, yw ‘epa deheuol’ (Lladin austrālis ‘deheuol’ + Hen Roeg píthēkos (πίθηκος) ‘epa’).

Chwaraeodd rhywogaethau o Australopithecus le pwysig yn esblygiad bodau dynol; yn wir, o'r Australopithecus y datblygodd y genws Homo, oddeutu 3 miliwn o flynyddoedd yn ôl. Rhain oedd y dynolion cyntaf lle gwelir ynddynt y gennyn hwnnw sy'n galluogi niwronau hir a chryf i dyfu o fewn yr ymennydd, sef yr SRGAP2.[1] Felly, trodd yr australopith yn Homo (e.e. Homo habilis) tua dwy filiwn o flynyddoedd yn ôl ac yna'n fodau dynol modern (H. sapiens sapiens).[2]

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. Reardon, Sara (2012), "The Humanity Switch", New Scientist (AU/NZ), 12 May 2012 No. 2864, tt. 10–11. ISSN 1032-1233
  2. Toth, Nicholas and Schick, Kathy (2005). "African Origins" in The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies (Golygydd: Chris Scarre). Llundain: Thames and Hudson. Tud. 60. ISBN 0-500-28531-4