Homo habilis

Homo habilis; Amrediad amseryddol: 2.865–1.5 Miliwn o fl. CP PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ Pleistosen cynnar
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Chordata
Dosbarth:	Mammalia
Urdd:	Primates
Teulu:	Hominidae
Genws:	Homo
Rhywogaeth:	H. habilis
Enw deuenwol
	Homo habilis; Leakey et al, 1964
Cyfystyron
	Australopithecus habilis

Roedd Homo habilis ("Dyn celfydd") yn rhywogaeth o'r genws Homo a oedd yn byw rhwng 2.8 miliwn a 1.5 miliwn o flynyddoedd yn ôl (CP), yn ystod y Plïosen Hwyr a'r Pleistosen Cynnar. Tarddoodd o'r australopithecines ac esblygodd yn Ne a Dwyrain Affrica. O ran ymddangosiad a morffoleg, dyma'r rhywogaeth lleiaf tebyg i fodau dynol y presennol.^[1] Mae cilddannedd Homo habilis yn llai na dannedd yr australopithecines', a'i ymennydd yn fwy; roedd ganddynt hefyd y gallu i wneud a defnyddio oofer llaw o garreg ac esgyrn anifail. Dyma darddiad ei enw "dyn clyfar".

Roedd yn byw yn Nwyrain Affrica, ac roedd yn llai na dyn modern, gyda thaldra rhwng 1.20 m a 1.55 m. Cred rhai ei fod yn rhy gyntefig i'w roi yn y genws Homo, ac yn dylai fod yn y genws Australopithecus. Credir o ddarganfyddiadau yn ardal Llyn Turkana fod Homo habilis a Homo erectus ill dau yn byw yn yr ardal tua 1.5 neu 1.4 miliwn o flynyddoedd yn ôl. Cafwyd hyd i ffosiliau o benglogau rhywogaeth arall yn yr ardal hon, sef Homo rudolfensis a gydoesai gyda 'Homo habilis tua 1.9 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol (CP).

Yr Homo habilis yw un o'r hominins cynharaf. Cred rhai Paleoanthropolegwyr y dylid symud y rhywogaeth hwn allan o Homo ac at yr Australopithecus, gan fod morffoleg ei ysgerbwd yn awgrymu mai yn y coed roedd ei gynefin, yn hytrach nag ar ddwy goes fel Homo sapiens.^[2]

Cymharu penglogau golygu

Cyfeiriadau golygu

↑ Friedemann Schrenk, Ottmar Kullmer, Timothy Bromage, "The Earliest Putative Homo Fossils", chapter 9 in: Winfried Henke, Ian Tattersall (eds.), Handbook of Paleoanthropology, 2007, pp 1611–1631, doi:10.1007/978-3-540-33761-4_52 Villmoare B, Kimbel H, Seyoum C, Campisano C, DiMaggio E, Rowan J, Braun D, Arrowsmith J, Reed K. (2015). Early Homo at 2.8 Ma from Ledi-Geraru, Afar, Ethiopia. Science. DOI:10.1126/science.aaa1343 This date range overlaps with the emergence of Homo erectus. New York Times article Fossils in Kenya Challenge Linear Evolution cyhoeddwyd Awst 9, 2007.
↑ Wood, Bernard; Collard, Mark (1999). "The changing face of Genus Homo ". Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews (Hoboken, NJ: John Wiley & Sons) 8 (6): 195–207. doi:10.1002/(SICI)1520-6505(1999)8:6<195::AID-EVAN1>3.0.CO;2-2. ISSN 1060-1538.

[1] Friedemann Schrenk, Ottmar Kullmer, Timothy Bromage, "The Earliest Putative Homo Fossils", chapter 9 in: Winfried Henke, Ian Tattersall (eds.), Handbook of Paleoanthropology, 2007, pp 1611–1631, doi:10.1007/978-3-540-33761-4_52 Villmoare B, Kimbel H, Seyoum C, Campisano C, DiMaggio E, Rowan J, Braun D, Arrowsmith J, Reed K. (2015). Early Homo at 2.8 Ma from Ledi-Geraru, Afar, Ethiopia. Science. DOI:10.1126/science.aaa1343 This date range overlaps with the emergence of Homo erectus. New York Times article Fossils in Kenya Challenge Linear Evolution cyhoeddwyd Awst 9, 2007.

[2] Wood, Bernard; Collard, Mark (1999). "The changing face of Genus Homo ". Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews (Hoboken, NJ: John Wiley & Sons) 8 (6): 195–207. doi:10.1002/(SICI)1520-6505(1999)8:6<195::AID-EVAN1>3.0.CO;2-2. ISSN 1060-1538.

[1]

[2]