Blwyddyn golau
Mae blwyddyn golau (symbol rhyngwladol: ly, seiliedig ar yr enw Saesneg, light year) yn uned fesur o hyd, yn benodol y pellter y mae golau yn teithio mewn gwactod (vacuum) mewn blwyddyn. Er nad oes penderfyniad awdurdodol ar ba flwyddyn galendraidd i'w defnyddio, mae'r Undeb Seryddol Rhyngwladol (IAU) yn argymell y flwyddyn Julian.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | uned mesur hyd, non-standard unit, uned sy'n deillio o UCUM, cysonyn ffisegol, cysonyn UCUM  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Gwerth rhifol
golyguMae un flwyddyn golau yn cyfateb i:
- 9,460,730,472,580.8 km (tua 9.461 Pm)
- tua 5,879,000,000,000 milltir statudol
- tua 63,240 uned seryddol
- tua 0.3066 parsec
Pellterau mewn blynyddoedd golau
golyguMae pellterau a fesurir mewn 'ffracsiynau blwyddyn golau' yn cael eu defnyddio ar gyfer gwrthrychau o fewn cyfundrefn heulog fel ein Cysawd yr Haul ni.
Mae pellterau a fesurir mewn 'blynyddoedd golau' yn cynnwys y pellterau rhwng sêr agos, fel y rhai mewn breichiau troellog neu glysterau globiwlar.
Defnyddir y 'cilo-flwyddyn golau' (kilolight-year; "kly"), sy'n 1,000 blwyddyn golau, neu tua 307 parsec, i fesur pellterau rhwng rhannau o'r un galaeth yn bennaf.
Mae un 'mega-flwyddyn golau' (megalight-year; "Mly"), yn un filiwn blwyddyn golau, neu tua 306,600 parsec. Defnyddir mega-flynyddoedd golau fel rheol i fesur pellteroedd rhwng galaethau cymdogol a chlysterau galaethau.
Mae un 'giga-flwyddyn golau' (gigalight-year, "Gly"), yn un o'r mesurau mwyaf sy'n bodoli: un biliwn (1000000000) blwyddyn golau. Mae un giga-flwyddyn golau yn o gwmpas 306.6 miliwn parsec neu, yn fras, un rhan mewn 13 (1/13) o'r pellter i orwel y bydysawd gweladwy. Fel rheol defnyddir unedau giga-flwyddyn golau i mesur y pellter i wrthrychau uwchalaethol, fel clysterau o quasars neu'r Mur Mawr.
| Ffactor (ly) | Gwerth | Eitem |
|---|---|---|
| 10−9 | ||
| 40.4 e-9 ly | Mae goleuni'r haul a adlewyrchir gan wyneb y Lleuad yn cymryd 1.2-1.3 eiliad i gyrraedd wyneb y Ddaear.
(Mae'r Lleuad tua 384400 kilomedr o'r Ddaear, ar gyfartaledd. 384400 km ÷ 300000 km/eiliad (tua cyflymder golau) ≈ 1.28 eiliad) | |
| 10−6 | ||
| 15.8 e-6 ly | Un uned seryddol (AU) (y pellter o'r Haul i'r Ddaear). Mae'n cymryd tua 8.31 munud i olau deithio'r pellter hwn.[1] | |
| 10−3 | ||
| 1.5 e-3 ly | Roedd Voyager 1, y prôb mwyaf pell hyd yn hyn, tua 13 oriau golau i ffwrdd o'r Ddaear ym Medi 2004. Cymerodd Voyager 27 blwyddyn i deithio'r pellter hynny.[2] | |
| 100 | ||
| 2 e0 ly | Mae'r Cwmwl Oort tua 2 flwyddyn golau mewn diamedr. | |
| 4.21 e0 ly | Y seren agosaf (heblaw'r Haul), yw Proxima Centauri sydd o gwmpas 4.22 blwyddyn golau i ffwrdd.[3][4] | |
| 103 | ||
| 26 e3 ly | Mae canol galactig ein galaeth, y Llwybr Llaethog, tua 8 kiloparsec i ffwrdd.[5][6] | |
| 100 e3 ly | Lled ein Galaeth ni yw tua 100,000 blwyddyn golau. | |
| 106 | ||
| 2.5 e6 ly | Mae Galaeth Andromeda tua 2.5 mega-flwyddyn golau i ffwrdd. | |
| 3.14 e6 ly | Galaeth Triangulum (M33), ar 3.14 mega-flwyddyn golau o bellter, yw'r gwrthrych mwyaf pell i ffwrdd y gellir ei weld â'r llygaid. | |
| 59 e6 ly | Mae'r clwster galaethau mawr agosaf, Clwster Virgo, tua 59 mega-flwyddyn golau i ffwrdd. | |
| 150 e6 - 250 e6 ly | Mae'r Atynydd Mawr yn gorwedd ar bellter o rwng 150 a 250 mega-flwyddyn golau i ffwrdd. | |
| 109 | ||
| 1 e9 ly | Amcangyfrir fod Mur Mawr Sloan (ni ddylid ei gymysgu â'r Mur Mawr cyffelyb) tua 1 giga-flwyddyn golau i ffwrdd. | |
| 46.5 e9 ly | Mae'r pellter cydsymudol o'r Ddaear i ymyl y bydysawd gweladwy yn mesur tua 46.5 giga-flwyddyn golau mewn unrhyw un cyfeiriad; hwn yw radiws cydsymudol y Bydysawd gweladwy. |
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Prifysgol Gorllewin Ontario The Sun-Earth Connection Archifwyd 2006-10-02 yn y Peiriant Wayback
- ↑ Cyhoeddiad gwasg NASA (05-131) 2005-05-24: Voyager Spacecraft Enters Solar System's Final Frontier Archifwyd 2007-05-24 yn y Peiriant Wayback
- ↑ NASA: Cosmic Distance Scales - The Nearest Star
- ↑ Proxima Centauri (Gliese 551), Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight
- ↑ F. Eisenhauer, et al., "A Geometric Determination of the Distance to the Galactic Center[dolen farw]" (pdf, 93KB), Astrophysical Journal 597 (2003) L121-L124
- ↑ McNamara, D. H., et al., "The Distance to the Galactic Center" (pdf, 298KB), The Publications of the Astronomical Society of the Pacific, 112 (2000), pp. 202–216.