Brwydr Brunanburh

Brwydr a ymladdwyd yn y flwyddyn 937 rhwng byddin Aethelstan (Athelstan), brenin y Sacsoniaid Gorllewinol, a byddin o gynghreiriaid Celtaidd a Llychlynaidd a'i wrthwynebai oedd Brwydr Brunanburh.

Brwydr Brunanburh
Enghraifft o'r canlynolbrwydr Edit this on Wikidata
Dyddiad937 Edit this on Wikidata
Rhan oGweithgaredd Llychlynaidd ar Ynys Prydain Edit this on Wikidata
IaithHen Saesneg Edit this on Wikidata
LleoliadCilgwri Edit this on Wikidata
Map
GwladwriaethTeyrnas Lloegr Edit this on Wikidata

Ceir cyfeiriad moel ati yn yr Annales Cambriae ac un llawnach yn Brut y Tywysogion, ond y brif ffynhonnell yw Cronicl yr Eingl-Sacsoniaid. Pwysig hefyd, ond diweddarach, yw cronicl William o Malmesbury, y Cronicl Tigernach Gwyddeleg, a rhai o sagas Gwlad yr Iâ, yn cynnwys Egils saga gan Snorri Sturluson am Egill Skallagrimsson, Viking o hurfilwr a ymladdodd ar ochr Athelstan.

Mae safle'r frwydr yn anhysbys. Mae'n debygol mai yng ngogledd Lloegr neu dde'r Alban y digwyddodd. Mae cynigion eraill yn cynnwys Glannau Merswy (Bromborough) a Dyfnaint.

Roedd hyn yn ystod teyrnasiad Hywel Dda, brenin Cymru. Roedd yn frwydr drychinebus i'r Celtiaid a'r Llychlynwyr. Gorchfygodd Aethelstan fyddin cynghrair rhwng Olaf III Guthfrithson, brenin Llychlynwyr Dulyn (Gwŷr Dulyn), Causantín mac Áeda II, brenin yr Alban ac Owain I, brenin Ystrad Clud. Ni chofnodir i'r Cymry gymeryd rhan yn y frwydr. Gadawyd cyrff pum brenin a saith ieirll o Iwerddon ar y maes. Cafwyd colledion sylweddol ar ochr yr Eingl-Sacsoniaid hefyd.

Mae'n bosibl fod y gerdd ddarogan Armes Prydain wedi ei chyfansoddi tua'r adeg yma. Cyfeirir at Aethelstan fel "mechteyrn" gormesol sy'n hawlio awdurdod ar bawb o'i gymdogion. Ar ôl Brunanburh cynyddodd grym teyrnas yr Eingl-Sacsoniaid yn sylweddol.

Gweler hefyd

golygu