Cantel mewndro brown

Cantel mewndro brown
Paxillus involutus

, ,

Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Fungi
Dosbarth: Basidiomycota
Urdd: Boletales
Teulu: Paxillaceae
Genws: Paxillus[*]
Rhywogaeth: Paxillus involutus
Enw deuenwol
Paxillus involutus
(Batsch) Fr.

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Paxillaceae yw'r Cantel mewndro brown (Lladin: Paxillus involutus; Saesneg: Brown Rollrim).[1] Y Cantelau yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Cantel yw'r rhan llorwedd o het, rim yn Saesneg. Gelwir 'silk hat yn Gymraeg yn 'het gantel lydan'. Ceir enw Cymraeg arall ar y rhywogaeth hon, sef Madarch mewndro. Mae'r teulu Paxillaceae yn gorwedd o fewn urdd y Boletales.

Pe bai person yn ei fwyta, yna fel arfer, gall achosi marwolaeth y person hwnnw. Mae nifer o ffyngau'n perthyn i'r grwp hwn (gw. ffyngau marwol). Mae'r cemegolion o fewn y ffwng yma'n wenwynig.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Awstralia, Asia, Gogledd America a De America.

Lliw sborau'r fadarchen hon yw brown. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un wedi'i wasgu. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.

Ffyngau

golygu

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Paxillaceae

golygu

Mae gan Cantel mewndro brown ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Austrogaster baeospermus Austrogaster baeospermus
Austrogaster costata Austrogaster costata
Austrogaster marthae Austrogaster marthae
Austrogaster novae-zelandiae Austrogaster novae-zelandiae
Campbellia infundibuliformis Campbellia infundibuliformis
Hydnomerulius pinastri Hydnomerulius pinastri
Meiorganum neocaledonicum Meiorganum neocaledonicum
Meiorganum olivaceoflavidum Meiorganum olivaceoflavidum
Meiorganum olivaceoflavidus Meiorganum olivaceoflavidus
Rodwaya infundibuliformis Rodwaya infundibuliformis
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
  2. Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
  3. Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
  Safonwyd yr enw Cantel mewndro brown gan un o brosiectau  . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.