Castell Deudraeth

gwesty rhestredig Gradd II ym Mhenrhyndeudraeth

Un o gestyll cynnar tywysogion Gwynedd yw Castell Deudraeth (enw arall arno yw Castell Aber Iâ). Fel mae'r enw yn awgrymu, mae'n sefyll ar y penrhyn isel rhwng y ddau draeth, Y Traeth Mawr a'r Traeth Bach, lle rhed Afon Glaslyn ac Afon Dwyryd i Fae Tremadog, yng Ngwynedd.

Castell Deudraeth
Mathcastell, gwesty, cestyll y Tywysogion Cymreig Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadPenrhyndeudraeth Edit this on Wikidata
SirGwynedd
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr53 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau52.918361°N 4.095243°W Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd II, Henebion Cenedlaethol Cymru Edit this on Wikidata
Manylion

Does dim byd llawer o'r castell yn sefyll erbyn heddiw. Cyfyeirir Gerallt Gymro ato yn ei lyfr Hanes y Daith Trwy Gymru (1188). Roedd y castell newydd ei godi ac yn perthyn i 'feibion Cynan', ynghyd â Chastell Carn Fadryn dros y bae yn Llŷn. Gruffudd a Maredudd, meibion Cynan ab Owain Gwynedd oedd y 'meibion' hynny.

Castell mwnt a beili ydyw, fel Castell Prysor ger Trawsfynydd. Fel yn achos y castell hwnnw codwyd y mwnt ar ben talpen o graig naturiol. Bu tŵr carreg ar ben y mwnt ond diflannodd hwnnw tua 1860 pan gafodd ei ddymchwel gan y sgweier lleol am ei fod yn denu ymwelwyr. Y cwbl sy'n weddill rwan yw adfail mur uwchlaw ffos ar wyneb y gogledd. Mewn adroddiad gan ymwelydd cyn iddo gael ei dynnu i lawr dywedir ei fod yn dŵr lled-grwn tua 10-12 troedfedd o led ar un ochr adeilad bychan arall.

Mae'r castell ar dir Portmeirion, i'r de o Benrhyndeudraeth, ac yn agored i ymwelwyr. Bu'r Castell yn gartref i'r Aelodau Seneddol Rhyddfrydol dros etholaeth Meirionnydd David Williams a'i fab Syr Arthur Osmond Williams.

Lluniau John Thomas (tua 1887)

golygu

Llyfryddiaeth

golygu
  • Roger Avent, Cestyll Tywysogion Gwynedd (Caerdydd, 1983)
  • Paul R. Davis, Castles of the Welsh Princes (Abertawe, 1988)