Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru

Cymdeithas cefnogi pobl ddall ac anabledd gweledol yng Ngogledd Cymru

Mae Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru (Saesneg: North Wales Society of the Blind) yn darparu cefnogaeth ymarferol, gwybodaeth a chyngor i bobl ddall a rhannol ddall ledled Gogledd Cymru.

Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru
Enghraifft o'r canlynolsefydliad elusennol Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu5 Ionawr 1882 Edit this on Wikidata
PencadlysBangor Edit this on Wikidata
Symbol ryngwladol nam gweledol

Sefydlwyd y Gymdeithas yn 1882. Mae'n gweithio gyda phobl Ddall a Rhannol Ddall o bob oed, mae'n ymdrechu i annog annibyniaeth, dewis a hyder wrth hefyd roi’r gwasanaethau hanfodol sy'n bwysig i'r gymuned.[1] Mae'n annibynnol ond yn cydweithio gyda Sefydliad Frenhinol Genedlaethol Pobl Ddall (yr RNIB).

 
Stryd Fawr, Bangor, lleoliad pencadlys y Gymdeithas
 
Clawr y nofel William Jones gan T. Rowland Hughes un o'r llyfrau llafar cyntaf i'w recordio yn y Gymraeg, a hynny gan y Gymdeithas, yn y 1960au cynnar

Sefydlwyd North Wales Society for the Blind, Cymdeithas y Deillion Gogledd Cymru ar 5 Ionawr 1882 pan ddaeth grŵp bychan o wirfoddolwyr ynghyd dan arweiniad llywyddiaeth Esgob Bangor yn y gobaith o “ddysgu’r deillion i ddarllen er mwyn lleihau cymaint â bo modd ar undonedd eu bywydau oherwydd eu dallineb”.

Yr adeg hon roedd 35 o bobl ddall yng Nghaernarfon, 45 ym Môn a Bangor.

Yn ystod y cyfarfod penderfynwyd sefydlu cangen o Gymdeithas Addysgu Deillion Gartref, a rhoddwyd y dasg i fwrdd o 19 o wirfoddolwyr ffurfio’r Gymdeithas.

Penodwyd y gweithiwr cyntaf ganddynt, Mrs Catherine Ellis, a thalwyd iddi’r swm anrhydeddus o £60 y flwyddyn. Mrs Ellis oedd yr athrawes gartref gyntaf i weithio yn y gymuned. Yn yr un flwyddyn trawsgrifiwyd y Salmau i Braille gan y Gymdeithas ar gost syfrdanol o £73 (mwy na chyflog blwyddyn).

Erbyn 1895 roedd llyfrgell o lyfrau Braille wedi’i sefydlu a 450 o lyfrau wedi’u benthyca yn ystod y flwyddyn gan 173 o aelodau cofrestredig.

Y Rhyfel Byd Cyntaf – Gwaith wedi’r rhyfel

golygu

Yn sgil y Rhyfel Mawr, tyfodd gwaith y Gymdeithas ac erbyn 1917 roedd nifer o ddynion a ddallwyd yn y Rhyfel wedi cael cymorth i ddysgu crefft. Erbyn 1920 roedd y Gymdeithas wedi recriwtio pump o athrawon cartref ac wedi caffael ei adeilad cyntaf yn 75 Stryd Fawr, Bangor.

Ym 1920 pasiwyd y Ddeddf Personau Dall ac, o ganlyniad, dyfarnwyd i bobl ddall dros 50 oed bensiwn blynyddol bychan.

Ym 1923 cytunodd ei Tywysog Cymru i noddi’r Gymdeithas, anrhydedd a roddwyd i’r Gymdeithas hyd nes iddo gael ei wneud yn frenin ym 1936.

Ddiwrnod Nadolig 1929 gwnaeth Winston Churchill, oedd yn AS ar y pryd, apêl dros y radio am Gronfa Radio i’r Deillion. Cwblhaodd y Gymdeithas, ymlaen llaw, restr o bobl allai dderbyn radio. Yn sgil hyn, ychwanegwyd 500 o setiau newydd at yr ychydig oedd eisoes yn bodoli. Hyd heddiw, mae’r Gymdeithas yn parhau i weinyddu’r cynllun ar ran y Gronfa.

Yn yr 50fed Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol newidiwyd enw’r elusen yn swyddogol i Gymdeithas y Deillion Gogledd Cymru (North Wales Society for the Blind) i adlewyrchu’r galwadau newidiol ar waith y Gymdeithas.

Yr Ail Ryfel Byd

golygu

Wedi i’r Ail Ryfel Byd gychwyn ym 1939, tyfodd gwath y Gymdeithas i ofalu am y milwyr hynny a ddallwyd yn ystod y rhyfel. Ym 1944 roedd 89 o efaciwîs dall o’r dinasoedd mwy yn byw yng Ngogledd Cymru; pob un yn cael cefnogaeth gan y Gymdeithas.

Ym 1939, 224 Stryd Fawr, Bangor oedd Pencadlys Cymdeithas y Deillion Gogledd Cymru. Yr adeg hon, roedd y Gymdeithas yn canolbwyntio ar addysgu sgiliau megis gwaith gyda gwiail.

Noda erthygl papur newydd o fis Gorffennaf 1939 bod 1,157 ar “gofrestr y Bobl Ddall” bryd hynny yn y Gogledd.

Y blynyddoedd ar ôl y rhyfel

golygu

Erbyn blynyddoedd cynnar y 1950au roedd y canolbwyntio wedi symud i ddarparu grwpiau cymdeithasol ac ymgynnull i alluogi a dysgu.

Ym 1962 dechreuwn weld dyfodiad gwasanaeth y llyfrau llafar, gyda 53 o aelodau yng Ngogledd Cymru yn derbyn llyfrau sain. Ym 1963, Cymdeithas y Deillion Gogledd Cymru oedd y sefydliad cyntaf i recordio llyfrau llafar Cymraeg. Crëwyd stiwdio ym Mangor wedi’i ymroi i recordio llyfrau Cymraeg.

Disgrifiwyd yr achlysur fel y datblygiad mwyaf i’r deillion ers i Louis Braille ddyfeisio ei system ysgrifennu, a hynny gan y person a dderbyniodd y llyfr cyntaf. Y llyfrau cyntaf i gael eu recordio oedd William Jones ac O law i Law gan T. Rowland Hughes, a Cysgod y Cryman gan Islwyn Ffowc Elis.[2] Mae poblogrwydd y llyfrau’n parhau i fod yn berthnasol heddiw. Mae gwaith y stiwdio’n parhau i gynhyrchu llyfrau, papurau newydd a chylchgronau llafar Cymraeg er eu bod ar CD ac MP3 yn hytrach nag ar gasét.

Ym 1969 symudodd y Gymdeithas i’w lleoliad cyfredol yn 325 Stryd Fawr. Ym 1972 rhyddhaodd y Gymdeithas ei 100fed rhifyn o’i phapur llafar wythnosol ac fe’i dosbarthwyd i dros 200 o bobl ddall a rhannol ddall.

Ym 1978 bu farw Mr Thomas ap Rees o Fangor, perchennog cyntaf y ci tywys. Roedd Mr ap Rees yn gyn-filwr y rhyfel byd cyntaf a ddallwyd yn ystod y Rhyfel. Derbyniodd y ci tywys cyntaf erioed yn Hydref 1931.[3]

Gweithgaredd

golygu

Mae'r Gymdeithas yn darparu amrywiaeth fawr o weithgareddau a gwasanaethau:

  • Cymorth a Chyngor - cymorth ymarferol ac emosiynol i bobl Ddall a rhannol ddall ledled Gogledd Cymru.
  • Adsefydlu - mae gan y Gymdeithas dîm o Swyddogion Adfer sy’n gweithio yn adrannau Gwasanaethau Cymdeithasol awdurdodau lleol Gwynedd ac Ynys Môn
  • Canolfan Adnoddau - mae’r Ganolfan ar 325 Stryd Fawr Bangor, yn agored o 10am i 4pm ddydd Llun i ddydd Gwener yn ffynhonnell o gyngor, gwybodaeth ac arddangosiadau ymarferol
  • Plant a Theuluoedd - ceir system mentoriaid a Chronfa Plant
  • Technoleg Gynorthwyol - darperir offer yn y ganolfan adnoddau, gan gynnwys; chwyddwyr electronig, darllenwyr teledu wedi'u haddasu, sganwyr siarad, ffonau symudol a thabledi
  • Clybiau a Grwpiau - ceir Clwb Bae Colwyn sy'n cwrdd bob 2il a 4ydd dydd Llun yn y mis' Ceir hefyd Clwb Cerdded Eryri
  • Hyfforddiant a Sgyrsiau Ymwybyddiaeth - cynigir cyngor a hyfforddiant i gynorthwyo pobl i fod yn fwy ymwybodol o anghenion pobl ddall a rhannol ddall yn y gwaith ac yn gymdeithasol
  • Grantiau - ceir 3 gwahanol grant:
    • Grant Cyffredinol - roi grantiau o hyd at £100
    • Grant Plant - helpu i gwrdd ag anghenion plant â nam ar eu golwg, trwy ddarparu grantiau anghenion arbennig ac offer arbenigol
    • Grant Dr Rhydian Fôn James[4] - astudiodd Rhydian fathemateg ac economeg ar lefel israddedig ac ôl-raddedig, ac fe’i gwobrwywyd â’i radd PhD gan Brifysgol Aberystwyth yn 2012. Bu farw Rhydian yn 31 blwydd oed ar y 12 Ionawr 2016.[5] Sefydlwyd cronfa Rhydian Fôn James i helpu darparu cyfarpar a hyfforddiant, a chymorth ariannol, i ganiatáu mynediad teg a chyfartal i addysg a hyfforddiant ar gyfer pobl ddall a phobl rhannol ddall
  • Trawsgrifiau Clyweledol - mae'r Gymdeithas yn darparu gwasanaeth trawsgrifio dwyieithog o safon am bris hynod gystadleuol
  • Papurau Newydd Clyweledol - mae gwirfoddolwyr a Thîm Trawsgrifio Sain y Gymdiethas yn recordio a dosbarthu toreth o lyfrau cylchgronau a phapurau newydd llafar yn rhad ac am ddim. Mae hyn yn cynnwys papurau bro y Gogledd.[6]
  • Llyfrau Llafar - CDGC oedd y cyntaf i recordio llyfrau llafar yn y Gymraeg gan gychwyn yn 1963.[7] Mae'r llyfrau ar gael mewn sawl fformat ac ar gael mewn llyfrgelloedd lleol.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Croeso i Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru". Gwefan Cymdeithas y Deillion Gogledd Cymru. Cyrchwyd 27 Ebrill 2023.
  2. "Hanes". Gwefan Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru. Cyrchwyd 27 Ebrill 2023.
  3. "Hanes". Gwefan Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru. Cyrchwyd 27 Ebrill 2023.
  4. "Grantiau". Gwefan Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru. Cyrchwyd 28 Ebrill 2023.
  5. "Rhydian Fôn James Bywgraffiad 1984-2016". Blog Hyn A'r Llall. Cyrchwyd 28 Ebrill 2023.
  6. "Pwy Ydym Ni". Gwefan Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru. Cyrchwyd 27 Ebrill 2023.
  7. "Gwasanaethau a Chefnogaeth". Gwefan Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru. Cyrchwyd 27 Ebrill 2023.

Dolenni allanol

golygu
  Eginyn erthygl sydd uchod am feddygaeth. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.