Cynhanes
Cynhanes yw'r term a ddefnyddir i gyfeirio at y cyfnod maith cyn ymddangosiad y cofnodion ysgrifenedig cyntaf, mewn cyferbyniaeth â hanes. Mae hanes yn tynnu ar ffynonellau ysgrifenedig felly, tra bod cynhanes yn dibynnu ar dystiolaeth archaeolegol. Mae ei hyd a'i barhâd yn amrywio o le i le yn y byd.
Yn Ewrop y cyfnodau traddodiadol ar gyfer cynhanes yw:
- Oes y Cerrig (sy'n dechrau gydag ymddangosiad cyntaf y ddynolryw)
- Hen Oes y Cerrig, neu'r cyfnod Paleolithig
- Oes Ganol y Cerrig, neu'r cyfnod Mesolithig
- Oes Newydd y Cerrig, neu'r cyfnod Neolithig
- Oes yr Efydd
- Oes yr Haearn
