Wicipedia

Effaith amaethyddiaeth ar yr amgylchedd

Effaith amgylcheddol amaethyddiaeth yw’r effaith y mae arferion ffermio gwahanol yn ei chael ar yr ecosystemau o’u cwmpas.[1] Mae'r effaith yn amrywio'n fawr ac yn seiliedig ar arferion y ffermwyr. Bydd cymunedau ffermio sy'n ceisio lleihau effeithiau amgylcheddol trwy addasu eu harferion yn troi at arferion amaethyddol cynaliadwy. Mae effaith negyddol amaethyddiaeth yn hen fater sy'n parhau i fod yn bryder hyd yn oed wrth i arbenigwyr ddylunio dulliau arloesol o leihau dinistr a gwella eco-effeithlonrwydd.[2] Er bod rhywfaint o fugeiliaeth dda i'r amgylchedd, mae arferion magu anifeiliaid yn y dull modern yn tueddu i fod yn fwy dinistriol i'r amgylchedd nag arferion sy'n canolbwyntio ar ffrwythau, llysiau a biomas. Mae allyriadau amonia o wastraff gwartheg yn parhau i godi pryderon ynghylch llygredd amgylcheddol, a hynny yn ei dro'n cynyddu effeithiau newid hinsawdd.[3]

Effaith amaethyddiaeth ar yr amgylchedd
Enghraifft o'r canlynoleffaith amgylcheddol Edit this on Wikidata
Cynaeafu modern

Wrth werthuso effaith amaethyddiaeth fodern ar yr amgylchedd, mae arbenigwyr yn defnyddio dau fath o ddangosydd: "yn seiliedig ar fodd" (means-based), sy'n seiliedig ar ddulliau cynhyrchu'r ffermwr, a "seiliedig ar effaith" (effect-based), sef yr effaith y mae dulliau ffermio'n ei chael ar yr Amgylchedd. Enghraifft o ddangosydd sy'n seiliedig ar fodd fyddai ansawdd dŵr o'r Ddaear, sy'n cael ei effeithio gan faint o nitrogen a roddir yn y pridd. Byddai dangosydd sy'n adlewyrchu colli nitrad i ddŵr daear yn seiliedig ar effaith.[4] Mae'r gwerthusiad sy'n seiliedig ar fodd yn edrych ar arferion ffermwyr, ac mae'r gwerthusiad ar sail effaith yn ystyried effeithiau gwirioneddol y system amaethyddol. Er enghraifft, gallai’r dadansoddiad ar sail modd edrych ar blaladdwyr a dulliau ffrwythloni y mae ffermwyr yn eu defnyddio, a byddai dadansoddiad ar sail effaith yn ystyried faint o CO sy’n cael ei ollwng neu beth yw cynnwys nitrogen y pridd.[4]

Mae effaith amaethyddiaeth ar yr amgylchedd yn cynnwys effeithiau ar amrywiaeth o wahanol ffactorau: y pridd, dŵr, yr aer, amrywiaeth yr anifeiliaid, pobl, planhigion, a'r bwyd a gynhyrchir. Mae'n cyfrannu at nifer enfawr o broblemau amgylcheddol sy'n achosi diraddio'r amgylcheddol gan gynnwys: newid hinsawdd, datgoedwigo, colli bioamrywiaeth,[5] parthau marw, peirianneg genetig, problemau dyfrhau, llygryddion, diraddio pridd, a gwastraff sbwriel.[6] Oherwydd pwysigrwydd amaethyddiaeth i fywyd, mae'r gymuned ryngwladol wedi ymrwymo i gynyddu cynaliadwyedd cynhyrchu bwyd fel rhan o Nod Datblygu Cynaliadwy 2: “Diwedd newyn, sicrhau diogelwch bwyd a gwell maeth a hyrwyddo amaethyddiaeth gynaliadwy”.[7] Nododd adroddiad 2021 Rhaglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig "Making Peace with Nature" fod amaethyddiaeth yn gyrru'r diwydiant ac sydd ar yr un pryd dan fygythiad oherwydd diraddio amgylcheddol.[8] Paradocs diddorol.

Yn ôl problemau amgylcheddol golygu

Newid hinsawdd golygu

Mae newid hinsawdd ac amaethyddiaeth bartneriaid agos iawn, gyda'r ddau'n digwydd ar raddfa fyd-eang. Rhagwelir y bydd cynhesu byd-eang yn cael effaith sylweddol ar amodau sy'n effeithio ar amaethyddiaeth, gan gynnwys tymheredd, dyodiad a dŵr ffo rhewlifol. Mae'r amodau hyn yn pennu cynhwysedd cludo'r biosffer i gynhyrchu digon o fwyd ar gyfer pobol ac anifeiliaid dof. Mae lefelau carbon deuocsid cynyddol hefyd yn cael effeith niweidiol a buddiol ar gynnyrch cnydau. Gall asesiad o effeithiau newid hinsawdd byd-eang ar amaethyddiaeth helpu i ragweld ac addasu ffermio er mwyn cynyddu cynhyrchiant amaethyddol. Er bod effaith net newid hinsawdd ar gynhyrchiant amaethyddol yn ansicr, mae'n debygol y bydd yn symud y parthau tyfu addas ar gyfer cnydau unigol. Bydd addasu i'r newid daearyddol hwn yn golygu costau economaidd sylweddol a bydd yn effeithio ar gymdeithasau di-ri. Un esiampl o hyn yw Cotton 2050 sy'n asesu effaith newid hinsawdd ar y diwydiant cotwm, ledled y byd.[9]

Mae'r rhan fwyaf o'r allyriadau methan yn deillio o ddefnyddio da byw, yn enwedig anifeiliaid cnoi cil fel gwartheg a moch. Mae gan dda byw eraill, fel dofednod a physgod, allyriadau llawer llai.[10] Mae rhai atebion i'r broblem yn cael eu datblygu i wrthsefyll allyriadau anifeiliaid cnoi cil ee drwy ddefnyddio bio-nwy o dail,[11] dethol genetig,[12][13] imiwneiddio, [14] cyflwyno bacteria methanotroffig i'r rwmen,[15][16] addasu diet a rheoli pori.[17][18] [19] Mae rhai newidiadau diet (fel gydag Asparagopsis taxiformis) yn caniatáu gostyngiad o hyd at 99% mewn allyriadau nwyon tŷ gwydr anifeiliaid cnoi cil.[20][21] Oherwydd yr effeithiau negyddol hyn, ac effeithlonrwydd ffermio mae un amcangyfrif yn sôn am ddirywiad mawr mewn gwartheg, mewn rhai gwledydd erbyn 2030.[22][23]

Datgoedwigo golygu

Datgoedwigo yw clirio coedwigoedd y Ddaear ar raddfa fawr ac yn arwain at lawer o ddifrod. Un o'r rhesymau dros datgoedwigo yw er mwyn gwneud lle ar gyfer porfa neu gnydau. Yn ôl yr amgylcheddwr Seisnig Norman Myers, mae 5% o ddatgoedwigo o ganlyniad i ransio gwartheg, 19% oherwydd torri coed, 22% oherwydd y sector cynyddol o blanhigfeydd olew palmwydd, a 54% oherwydd ffermio torri-a-llosgi.[24]

Mae datgoedwigo yn achosi colli cynefin i filiynau o rywogaethau, ac mae hefyd yn sbardun i newid hinsawdd. Gweithreda coed fel sinc carbon : hynny yw, maen nhw'n amsugno carbon deuocsid, nwy tŷ gwydr diangen, allan o'r atmosffer. Drwy gael gwared ar goed, rhyddheir carbon deuocsid i'r atmosffer a gadewir llai o goed ar ôl i amsugno'r swm cynyddol o garbon deuocsid yn yr aer. Yn y modd hwn, mae datgoedwigo'n gwaethygu newid hinsawdd. Pan fydd coed yn cael eu tynnu o goedwigoedd, mae'r priddoedd yn tueddu i sychu oherwydd nad oes cysgod bellach, ac nid oes digon o goed i gynorthwyo yn y cylch dŵr trwy ddychwelyd anwedd dŵr yn ôl i'r amgylchedd. Heb unrhyw goed, gall tirweddau a fu unwaith yn goedwigoedd droi'n anialwch diffrwyth. Mae gwreiddiau'r goeden hefyd yn helpu i ddal y pridd gyda'i gilydd, felly pan fyddant yn cael eu tynnu, gall llithriadau llaid (tirlithriadau) ddigwydd hefyd. O dynnu coed o'u cynefin, ceir amrywiadau eithafol mewn tymheredd.[25]

Amaethyddiaeth gynaliadwy golygu

Amaethyddiaeth gynaliadwy yw’r syniad y dylai amaethyddiaeth ddigwydd mewn ffordd sy’n golygu y gellir parhau i gynhyrchu’r hyn sy’n angenrheidiol heb amharu ar allu cenedlaethau’r dyfodol i wneud yr un peth.

Mae'r cynnydd esbonyddol yn y boblogaeth yn y degawdau diwethaf wedi cynyddu'r arfer o droi tir amaethyddol i ateb y galw am fwyd sydd yn ei dro wedi cynyddu effeithiau negyddol ar yr amgylchedd. Dal i godi mae poblogaeth y byd, ond ni all barhau i godi am byth.

Gall amaethyddiaeth gael effeithiau negyddol ar fioamrywiaeth hefyd.[5] Mae ffermio organig yn gyfres o arferion cynaliadwy amlochrog a all gael llai o effaith ar yr amgylchedd. Fodd bynnag, yn y rhan fwyaf o achosion mae ffermio organig yn arwain at lai o gynnyrch fesul ardal / uned.[26] Felly, bydd mabwysiadu amaethyddiaeth organig yn eang yn gofyn am glirio tir ychwanegol ac echdynnu adnoddau dŵr i fodloni'r un lefel o gynhyrchu. Canfu dadansoddiad Ewropeaidd fod ffermydd organig yn tueddu i fod â chynnwys uwch o ddeunydd organig yn y pridd a cholledion llai o faetholion fesul uned o arwynebedd cae ond allyriadau amonia uwch.[27] Mae llawer yn credu bod systemau ffermio confensiynol yn achosi llai o fioamrywiaeth gyfoethog na systemau organig. Gwelwyd fod gan ffermio organig gyfoeth rhywogaethau o dros 30% yn uwch na ffermio confensiynol, ar gyfartaledd. ac mae gan systemau organig 50% yn fwy o organebau hefyd.[28]

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ Frouz, Jan; Frouzová, Jaroslava (2022). Applied Ecology (yn Saesneg). doi:10.1007/978-3-030-83225-4. ISBN 978-3-030-83224-7.
  2. ↑ Gołaś, Marlena; Sulewski, Piotr; Wąs, Adam; Kłoczko-Gajewska, Anna; Pogodzińska, Kinga (October 2020). "On the Way to Sustainable Agriculture—Eco-Efficiency of Polish Commercial Farms" (yn en). Agriculture 10 (10): 438. doi:10.3390/agriculture10100438.
  3. ↑ Naujokienė, Vilma; Bagdonienė, Indrė; Bleizgys, Rolandas; Rubežius, Mantas (April 2021). "A Biotreatment Effect on Dynamics of Cattle Manure Composition and Reduction of Ammonia Emissions from Agriculture" (yn en). Agriculture 11 (4): 303. doi:10.3390/agriculture11040303.
  4. ↑ 4.0 4.1 van der Warf, Hayo; Petit, Jean (December 2002). "Evaluation of the environmental impact of agriculture at the farm level: a comparison and analysis of 12 indicator- methods". Agriculture, Ecosystems and Environment 93 (1–3): 131–145. doi:10.1016/S0167-8809(01)00354-1.
  5. ↑ 5.0 5.1 Garnett, T.; Appleby, M. C.; Balmford, A.; Bateman, I. J.; Benton, T. G.; Bloomer, P.; Burlingame, B.; Dawkins, M. et al. (2013-07-04). "Sustainable Intensification in Agriculture: Premises and Policies". Science (American Association for the Advancement of Science (AAAS)) 341 (6141): 33–34. Bibcode 2013Sci...341...33G. doi:10.1126/science.1234485. ISSN 0036-8075. PMID 23828927.
  6. ↑ Tilman, David; Balzer, Christian; Hill, Jason; Befort, Belinda L. (2011-12-13). "Global food demand and the sustainable intensification of agriculture" (yn en). Proceedings of the National Academy of Sciences 108 (50): 20260–20264. doi:10.1073/pnas.1116437108. ISSN 0027-8424. PMC 3250154. PMID 22106295. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3250154.
  7. ↑ United Nations (2015) Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development (A/RES/70/1)
  8. ↑ United Nations Environment Programme (2021). Making Peace with Nature: A scientific blueprint to tackle the climate, biodiversity and pollution emergencies. Nairobi. https://www.unep.org/resources/making-peace-nature
  9. ↑ [https://www.wtwco.com/en-GB/Insights/campaigns/cotton-2040 www.wtwco.com; gwefan Willis Towers Watson; adalwyd 26 Tachwedd 2022.
  10. ↑ Livestock Farming Systems and their Environmental Impact
  11. ↑ Monteny, Gert-Jan; Bannink, Andre; Chadwick, David (2006). "Greenhouse Gas Abatement Strategies for Animal Husbandry, Agriculture, Ecosystems & Environment". Agriculture, Ecosystems & Environment 112 (2–3): 163–70. doi:10.1016/j.agee.2005.08.015.
  12. ↑ "Bovine genomics project at Genome Canada". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-08-10. Cyrchwyd 2020-02-04.
  13. ↑ Canada is using genetics to make cows less gassy
  14. ↑ Joblin, K. N. (1999). "Ruminal acetogens and their potential to lower ruminant methane emissions". Australian Journal of Agricultural Research 50 (8): 1307. doi:10.1071/AR99004. https://archive.org/details/sim_australian-journal-of-agricultural-research_1999_50_8/page/1307.
  15. ↑ The use of direct-fed microbials for mitigation of ruminant methane emissions: a review
  16. ↑ Parmar, N. R.; Nirmal Kumar, J. I.; Joshi, C. G. (2015). "Exploring diet-dependent shifts in methanogen and methanotroph diversity in the rumen of Mehsani buffalo by a metagenomics approach". Frontiers in Life Science 8 (4): 371–378. doi:10.1080/21553769.2015.1063550.
  17. ↑ Boadi, D. (2004). "Mitigation strategies to reduce enteric methane emissions from dairy cows: Update review". Can. J. Anim. Sci. 84 (3): 319–335. doi:10.4141/a03-109. https://archive.org/details/sim_canadian-journal-of-animal-science_2004-09_84_3/page/319.
  18. ↑ Martin, C. et al. 2010. Methane mitigation in ruminants: from microbe to the farm scale. Animal 4 : pp 351-365.
  19. ↑ Eckard, R. J. (2010). "Options for the abatement of methane and nitrous oxide from ruminant production: A review". Livestock Science 130 (1–3): 47–56. arXiv:etal. doi:10.1016/j.livsci.2010.02.010.
  20. ↑ Machado, Lorenna; Magnusson, Marie; Paul, Nicholas A.; de Nys, Rocky; Tomkins, Nigel (2014-01-22). "Effects of Marine and Freshwater Macroalgae on In Vitro Total Gas and Methane Production". PLOS ONE 9 (1): e85289. Bibcode 2014PLoSO...985289M. doi:10.1371/journal.pone.0085289. ISSN 1932-6203. PMC 3898960. PMID 24465524. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3898960.
  21. ↑ "Seaweed could hold the key to cutting methane emissions from cow burps - CSIROscope". CSIROscope. 2016-10-14.
  22. ↑ Rethink X: food and agriculture
  23. ↑ Rethinking agriculture report
  24. ↑ Hance, Jeremy (May 15, 2008). "Tropical deforestation is 'one of the worst crises since we came out of our caves'". Mongabay.com / A Place Out of Time: Tropical Rainforests and the Perils They Face. Archifwyd o'r gwreiddiol ar May 29, 2012.
  25. ↑ "Deforestation". National Geographic. Cyrchwyd 24 April 2015.
  26. ↑ Seufert, Verena; Ramankutty, Navin; Foley, Jonathan A. (25 April 2012). "Comparing the yields of organic and conventional agriculture". Nature 485 (7397): 229–232. Bibcode 2012Natur.485..229S. doi:10.1038/nature11069. PMID 22535250.
  27. ↑ Tuomisto, H.L.; Hodge, I.D.; Riordan, P.; Macdonald, D.W. (December 2012). "Does organic farming reduce environmental impacts? – A meta-analysis of European research". Journal of Environmental Management 112: 309–320. doi:10.1016/j.jenvman.2012.08.018. PMID 22947228.
  28. ↑ Bengtsson, Janne; Ahnström, Johan; Weibull, Ann-Christin (2005-04-01). "The effects of organic agriculture on biodiversity and abundance: a meta-analysis" (yn en). Journal of Applied Ecology 42 (2): 261–269. doi:10.1111/j.1365-2664.2005.01005.x. ISSN 1365-2664. https://archive.org/details/sim_journal-of-applied-ecology_2005-04_42_2/page/261.

Darllen pellach golygu

Dolenni allanol golygu

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Effaith_amaethyddiaeth_ar_yr_amgylchedd&oldid=11885764"