Etholiad Cyngor Sir Feirionnydd 1889

Cynhaliwyd yr etholiad cyntaf i Gyngor Sir Feirionnydd ar 18 Ionawr 1889. ^[1] Fe'i holynwyd gan etholiad 1892. Rhannwyd y sir yn nifer o wardiau un aelod gyda dau gynghorydd wedi'u hethol i gynrychioli rhai o'r ardaloedd trefol.

Trosolwg o'r canlyniad

Roedd 1889 yn flwyddyn nodedig yn hanes Rhyddfrydiaeth Cymru, a symbylwyd gan fuddugoliaeth ymgeiswyr Rhyddfrydol ledled Cymru yn etholiadau cyntaf y cynghorau sir. Roedd y canlyniad ym Meirion yn debyg iawn i'r canlyniad yn Sir Aberteifi.

Etholiadau cystadleuol

Cafwyd 14 etholiad diwrthwynebiad, gan fod y Rhyddfrydwyr wedi sefyll ymgeiswyr ym mhob ward, Rhyddfrydwyr oedd y cyfan o'r aelodau diwrthwynebiad. Roedd nifer fawr o etholiadau cystadleuol ac roedd y mwyafrif yn fach yn y rhan fwyaf o achosion. Yn y rhan fwyaf o achosion bu'r cystadlaethau rhwng ymgeiswyr Rhyddfrydol a Cheidwadol gydag ambell i ymgeisydd Annibynnol (gwleidyddol). Mewn rhai wardiau roedd cystadlu rhwng dau neu ragor o Ryddfrydwyr oherwydd enwadaeth, gyda Rhyddfrydwyr a enwebwyd gan Fethodistiad Calfinaidd yn sefyll yn erbyn Rhyddfrydwyr a enwebwyd gan Annibynwyr (enwadol).^[2]

Crynodeb o'r Canlyniadau

Mae'r adran hon yn crynhoi'r canlyniadau manwl a nodir yn yr adrannau olynol. Hwn oedd yr etholiad sirol cyntaf ac felly nis ellir cymharu ag etholiad blaenorol. Disgrifiwyd un cynghorydd fel ymgeisydd Annibynnol ond cafodd ei grwpio, hefyd, mewn rhai adroddiadau gyda'r Ceidwadwyr.

Dyma dabl sy'n crynhoi canlyniad yr etholiad ar draws y sir. Etholwyd 42 o gynghorwyr.

Etholiad Cyngor Sir Feirionnydd 1889: Crynodeb
Plaid		Seddi	Ennill	Colli	Newid	% Seddi	% Pleidlais	Pleidlais	+/−
	Rhyddfrydwyr	33
	Ceidwadwyr	8
	Annibynnol	1

Canlyniadau

Hysbyseb etholiadol gan James Webster (Aberdyfi)

Abercorris a Thal-y-llyn (dwy sedd)

Abercorris a Thal-y-llyn 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Morris Thomas	226
	Rhyddfrydol	William Caradog Jones	192
	Ceidwadwyr	Edward Williams	169

Ardal Aberdyfi

Ardal Aberdyfi 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	James Webster	95
	Rhyddfrydol	John Hughes Jones	89
Mwyafrif			6

Ardal y Bala

Roedd Richard Jones yn ffigwr amlwg ym mywyd cyhoeddus y Bala, gan wasanaethu ar lawer o gyrff. Cafodd ei ethol yn henadur yng nghyfarfod cyntaf y Cyngor ond bu farw'n sydyn ym mis Chwefror, yn 65 oed. ^[3]

Ardal y Bala 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Richard Jones	diwrthwynebiad

Ardal Drefol Abermaw

Trechodd Lewis Lewis, bonheddwr o Hillside, Abermaw, John Robert Davies, bonheddwr, o Compton House, Abermaw. ^[1]

Ardal Drefol Abermaw 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Lewis Lewis	160
	Ceidwadwyr	John Robert Davies	109
Mwyafrif			51

Ardal Conglywal

Trechodd Robert Roberts, meddyg a llawfeddyg o Isallt, Blaenau Ffestiniog Joseph Rhydwen Parry, gweinidog Annibynnol, o Ffordd Manod, Blaenau Ffestiniog. ^[1]

Ardal Conglywal 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Robert Roberts	163
	Rhyddfrydol	Joseph Rhydwen Parry	129
Mwyafrif			34

Dosbarth Cynfal a Theigl (dwy sedd)

Etholwyd William Davies, ffermwr o Caerblaidd, Ffestiniog a John Hughes, ffermwr, o Hafod fawr isaf, Maentwrog, ar draul George Henry Ellis, cyfreithiwr, Penymount, Ffestiniog ac Edward Henry Jonathan, dilledydd, o Paris House, Y Ffor. ^[1]

Dosbarth Cynfal a Theigl
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	William Davies	159
	Rhyddfrydol	John Hughes	105
	Annibynnol	George Henry Ellis	95
	Rhyddfrydol	Edward Henry Jonathan	89

Cwmorthin ac Ystradau (dwy sedd)

A M Dunlop

Roedd A M Dunlop yn rheolwr chwareli Oakeley, Ffestiniog. Cafodd perchennog y chwareli, W E Oakeley ei ethol fel cyd aelod o'r cyngor fel ymgeisydd Ceidwadol yn Ward Maentwrog.

Cwmorthin ac Ystradau 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Alexander Milne Dunlop	diwrthwynebiad
	Rhyddfrydol	William Parry Evans	diwrthwynebiad

Ardal Gyfun Dolgellau (dwy sedd)

Dr Edward Jones, Dolgellau, cadeirydd parhaol cyntaf y cyngor

Ardal Gyfun Dolgellau 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Edward Jones^[4]	300
	Rhyddfrydol	Morris Jones	261
	Ceidwadwyr	John Vaughan	218

Ardal Wledig Dolgellau

Ardal Wledig Dolgellau
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Robert Pugh	111
	Ceidwadwyr	Richard Edward Lloyd Richards	95
Mwyafrif			16

Dyffryn

Dyffryn 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Samuel Pope	diwrthwynebiad

Gwyddelwern

Gwyddelwern 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Robert Edwards	diwrthwynebiad

Dosbarth Harlech

Trechodd Richard Thomas Jones, llawfeddyg, Penygarth Villa, Harlech John Owen, ffermwr, o Frynartro, Llanfair. ^[1]

Dosbarth Harlech 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Richard Thomas Jones	152
	Ceidwadwyr	John Owen	141
Mwyafrif			11

Llanaber

Trechodd Dr Charles Williams o Hengwm, Llanaber^[5] John Jones, ffermwr, o Lwyndu, Abermaw. ^[1]

Llanaber 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Charles Williams	50
	Rhyddfrydol	John Jones	28
Mwyafrif			22

Llandrillo

Llandrillo 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Henry Davies	diwrthwynebiad

Llandderfel

Llandderfel 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Thomas Jones	diwrthwynebiad

Llanegryn

William R. M. Wynne, Ysw., Peniarth

Llanegryn 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	William Robert Maurice Wynne^[6]	151
	Rhyddfrydol	John Evans	104
Mwyafrif			48

Llanfachreth

Llanfachreth 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Robert Vaughan^[7]	136
	Rhyddfrydol	Edward Griffith	91
Mwyafrif			45

Llanfor

R J Lloyd Price, Rhiwlas

Trechodd Richard John Price o'r Rhiwlas William Thomas Rowlands, ffermwr, o Danycoed, Llanfor. ^[1]

Llanaber 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Richard John Price^[8]	141
	Rhyddfrydol	William Thomas Rowlands	64
Mwyafrif			77

Llanfrothen

Trechodd John Jones, gŵr bonheddig o'r Ynysfor, Llanfrothen William Hughes, ffermwr, o Gwmcaeth, Nantmor, Beddgelert. ^[1]

Llanaber 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	John Jones	142
	Rhyddfrydol	William Hughes	74
Mwyafrif			68

Ardaloedd Cyfun Llansantffraid a Chorwen (tair sedd)

Etholwyd William Ffoulkes Jones, masnachwr coed, o'r Terrace, Corwen; Robert David Roberts, groser cyfanwerthol, o Landwr, Corwen, a Hugh Cernyw Williams, gweinidog y Bedyddwyr, o Ffordd Llundain, Corwen ar draul David Robert Jones, llawfeddyg, Ffordd y Bont, Corwen a Horatio Edward Walker, llawfeddyg, o Blasyndref, Corwen. ^[1]

Parch Hugh Cernyw Williams (Hywel Cernyw)

Ardaloedd Cyfun Llansantffraid a Chorwen 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	William Ffoulkes Jones	341
	Rhyddfrydol	Robert David Roberts	332
	Rhyddfrydol	Parch Hugh Cernyw Williams^[9]	277
	Ceidwadwyr	David Robert Jones	252
	Ceidwadwyr	Horatio Edward Walker	162

Dosbarth Llanuwchllyn

Michael D Jones

Llanuwchllyn 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Michael Daniel Jones^[10]	125
	Ceidwadwyr	John Williams	117
Mwyafrif			8

Llanycil

Llanycil 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Edward Peters	diwrthwynebiad

Llwyngwril

Llwyngwril 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Ellis Pugh-Jones	diwrthwynebiad

Ardal Gyfunol Maenofferen a Diffwys (dwy sedd)

Etholwyd John Parry Jones o'r Banc Dosbarth, Blaenau Ffestiniog a Robert Owen Jones, cyfreithiwr, y Stryd Fawr, Blaenau Ffestiniog ar draul Morris Jones, deliwr blawd, o Blaenbowydd, Blaenau Ffestiniog. ^[1]

Ardal Gyfunol Maenofferen a Diffwys 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	John Parry Jones	276
	Rhyddfrydol	Robert Owen Jones	264
	Annibynnol	Morris Jones	173

Maentwrog

William Edward Oakeley

Y Parch G Ceidiog Roberts

Trechodd William Edward Oakeley o Blas Tanybwlch Griffith Ceidiog Roberts, gweinidog anghydffurfiol, Gwyndy, Maentwrog. ^[1] Yn yr hyn a ddisgrifiwyd fel y cyfarfod Rhyddfrydol cyntaf a gynhaliwyd yn Maentwrog, i gefnogi ymgeisyddiaeth Roberts, siaradodd Tom Ellis AS am dros awr a hanner. ^[11]

Maentwrog 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	William Edward Oakeley^[12]	134
	Rhyddfrydol	Griffith Ceidiog Roberts	83
Mwyafrif			51

Ardal Mawddwy

Mawddwy 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	John Jones	141
	Ceidwadwyr	Henry Owen	105
Mwyafrif			36

Pennal

Pennal 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	James Meredith	diwrthwynebiad

Penrhyn a Thalsarnau (dwy sedd)

Etholwyd J B Jones, melinydd, o Frynyfelin a John Rowe, rheolwr chwarel, o Lasfryn View, Penrhyn, ar draul Edmund Morgan Roberts, ffermwr, o Gefntrefor isaf, Talsarnau a John Morgan, groser, o Canton House, y Stryd Fawr, Blaenau Ffestiniog. ^[1]

Penrhyn a Thalsarnau 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	J. B. Jones	223
	Rhyddfrydol	John Rowe	219
	Ceidwadwyr	Edmund Morgan Roberts	207
	Rhyddfrydol	John Morgan	72

Rhiw a Bowydd (dwy sedd)

Rhiw and Bowydd 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	David Griffith Williams	diwrthwynebiad
	Rhyddfrydol	David Griffith Jones	diwrthwynebiad

Ardal Wledig Tywyn

Ardal Wledig Tywyn 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Parch Griffith Evans	diwrthwynebiad

Bu farw'r Parch Griffith Evans ar 6 Tachwedd 1889 ^[13]

Ardal Drefol Tywyn

Haydn Jones

Towyn Urban District 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Henry Haydn Jones	diwrthwynebiad

Ardaloedd Dwyrain a Gorllewin Trawsfynydd (dwy sedd)

Etholwyd John Humphreys, meddyg a llawfeddyg, o Stryd Fronwynion, Trawsfynydd a Robert Hugh Pugh, ffermwr, o Frynllefrith, Trawsfynydd, ar draul David Tegid Jones, ffermwr, o'r Gopa a William Evans, dilledydd, o Meirion House, Trawsfynydd. ^[1]

Trawsfynydd Eastern and Western Districts 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	John Humphreys	162
	Annibynnol	Robert Hugh Pugh	109
	Rhyddfrydol	David Tegid Jones	107
	Rhyddfrydol	William Evans	81

Cyfarfodydd cyntaf

Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf y cyngor yn Nolgellau ar 31 Ionawr o dan gadeiryddiaeth dros dro'r cynghorydd Samuel Pope QC, Dyffryn. Roedd y cynghorydd Pope yn ŵr di-gymraeg a chododd nyth cacwn ar ei ben yn syth, trwy farnu mae unig iaith y Cyngor byddai'r Saesneg. Yng nghyfarfod 28 Chwefror 1889 yn y Bala, penodwyd Dr Edward Jones, Dolgellau yn gadeirydd swyddogol cyntaf y cyngor, newidiodd Jones y rheol iaith gan ddweud bod hawl siarad y ddwy cyn belled a bod crynodeb o'r hyn a ddywedwyd mewn un iaith yn cael ei rhoi yn yr iaith arall; y cadeirydd byddai'n gyfrifol am ddarparu'r crynodeb dros gynghorwyr uniaith yn y naill neu'r llall.^[14] Cyfarfodydd trefniadol oedd y ddau gyfarfod cyntaf, ffurfiwyd y cyngor fel corff statudol ar 1 Ebrill 1889.^[15]

Dethol Henaduriaid

Yn ogystal â'r 42 cynghorydd, roedd y cyngor yn cynnwys 14 henadur sirol. Detholwyd yr henaduriaid gan y cyngor, a buont yn gwasanaethu am dymor o chwe blynedd. Yn dilyn dethol yr 14 henaduriaid cychwynnol, byddai hanner y fainc henadurol yn cael ei ethol bob tair blynedd. Wedi'r etholiadau cychwynnol, roedd 14 o lefydd gwag i Henaduriaid a phenodwyd yr Henaduriaid canlynol gan y cyngor newydd ei ethol: ^[1]

Dim ond tri o'r rhai a etholwyd oedd yn aelodau o'r cyngor. ^[16]

Osmond Williams

Detholwyd am chwe blynedd

S. Pope, Rhyddfrydwr, (cynghorydd etholedig)
Osmond Williams, Rhyddfrydwr
John Cadwaladr, Rhyddfrydwr (bu farw ym mis Gorffennaf 1889 ^[17]. Dewiswyd E. Parry Jones, Cefnymaes, Blaenau Ffestiniog, yn henadur, yn ei le ^[18])
Edward Griffith, Rhyddfrydwr (ymgeisydd wedi'i drechu yn Llanfachreth)
Richard Jones, Plasyracre, Rhyddfrydwr (cynghorydd etholedig yn y Bala, bu farw o fewn dyddiau i'r cyfarfod cyntaf o'r cyngor^[19] detholwyd y Cyrnol Edward Evans Lloyd, Moel y Garnedd, Y Bala yn ei le.^[15])
William Williams, Rhyddfrydwr
J. Hughes Jones, Rhyddfrydwr

Detholwyd am dair blynedd

Cofeb C H Wynn, Capel y Rûg, Corwen

Charles Henry Wynn, Rûg, Ceidwadwyr^[20]
John Evans, Rhyddfrydwr
E H Jonathan, Rhyddfrydwr
Andreas Roberts. Rhyddfrydol
Edward Peters, Rhyddfrydwr (cynghorydd etholedig yn Llanycil)
Y Parch G. Ceidiog Roberts, Rhyddfrydwr (ymgeisydd wedi'i drechu ym Maentwrog)
William Davies, Pant, Rhyddfrydwr

Isetholiadau

Bu dau isetholiad i ddewis cynghorwyr i gymryd lle'r cynghorwyr a dyrchafwyd i fainc yr Henaduriaid ac achoswyd dau isetholiad oherwydd marwolaeth aelodau.

Isetholiad Dyffryn

Ar ôl ddyrchafiad Samuel Pope, llwyddodd John Davies, Glanmorfa, Dyffryn Ardudwy cadw'r sedd i'r Rhyddfrydwyr trwy drechu R. P Owen UH Glanafon.^[21]

Ardal Drefol Abermaw 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	John Davies	112
	Ceidwadwyr	R. P. Owen	92
Mwyafrif			20
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Isetholiad Llanycil

Etholwyd Roger Hughes yn ddiwrthwynebiad ar ran y Rhyddfrydwyr i fod yn gynghorydd Llanycil wedi dyrchafiad Edward Peters i fainc yr Henaduriaid

Isetholiad y Bala

Bu farw Richard Jones, a etholwyd yn henadur, dridiau ar ôl y cyfarfod cyntaf o'r cyngor pan gafodd ei godi i fainc yr henaduriaid.^[22] Collodd y Blaid Ryddfrydol y sedd i Edward Watkin, asiant tir, Rhiwlas, ymgeisydd annibynnol, yn rhannol oherwydd bod rhai aelodau o enwad yr Annibynwyr yn flin bod y Blaid Ryddfrydol yn rhoi gormod o ffafriaeth i Fethodistiaid Calfinaidd wrth ddewis ymgeiswyr.^[2]

Isetholiad y Bala 1889
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Annibynnol	Edward Watkin	147
	Rhyddfrydol	Evan Jones	132
Mwyafrif			15
	Annibynnol yn disodli Rhyddfrydol		Gogwydd

Isetholiad Ardal Wledig Tywyn

Etholwyd David Davies, Tafolgraig, Aberdyfi, (Rhyddfrydwr) yn ddiwrthwynebiad, fel olynydd i'r diweddar Barch Griffith Evans ar gyfer ward Ardal Wledig Tywyn^[23]

Cyfeiriadau

↑ ^1.00 ^1.01 ^1.02 ^1.03 ^1.04 ^1.05 ^1.06 ^1.07 ^1.08 ^1.09 ^1.10 ^1.11 ^1.12 ^1.13 "MERIONETH COUNTY COUNCIL ELECTIONS.|1889-01-25|The Cambrian News and Merionethshire Standard - Papurau Newydd Cymru". papuraunewydd.llyfrgell.cymru. Cyrchwyd 2021-05-29.
↑ ^2.0 ^2.1 "MELLDITH ENWADAETH - Y Drych". Mather Jones. 1889-03-21. Cyrchwyd 2021-05-29.
↑ "BALA.|1889-02-22|The Cambrian News and Merionethshire Standard - Papurau Newydd Cymru". papuraunewydd.llyfrgell.cymru. Cyrchwyd 2021-05-29.
↑ Griffiths, R., (2012). JONES, EDWARD (1834-1900), meddyg ac arweinydd llywodraeth leol. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
↑ "DR CHARLES WILLIAMS HENGWM - Y Dydd". William Hughes. 1900-08-03. Cyrchwyd 2021-05-29.
↑ Davies, W. Ll., (1953). WYNNE (TEULU), Peniarth, Sir Feirionnydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
↑ Richards, T., (1953). NANNAU, ' NANNEY ' (TEULU), Sir Feirionnydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
↑ Owen, R. (., (1953). PRICE (TEULU), Rhiwlas, plwyf Llanfor, Sir Feirionnydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
↑ Evans, D. T., (1953). WILLIAMS, HUGH (' Hywel Cernyw '; 1843 - 1937), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, llenor, a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
↑ Owen, R. G., (1953). JONES, MICHAEL DANIEL (1822 - 1898), gweinidog gyda'r Annibynwyr a phrifathro Coleg Annibynnol y Bala. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
↑ "Senedd Meirion". Thomas Gee. 2 January 1889. t. 11. Cyrchwyd 10 July 2015.
↑ Davies, W. Ll., (1953). EVANS, GRIFFITH, ac OAKELEY (TEULUOEDD), Tanybwlch, Maentwrog, Sir Feirionnydd.. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
↑ "Marwolaeth a Chladdedigaeth y Parch GRIFFITH EVANS Aberdyfi - Y Goleuad". John Davies. 1889-11-14. Cyrchwyd 2021-05-30.
↑ "CYNGHOR SIROL MEIRIONYDD - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1889-03-06. Cyrchwyd 2021-05-29.
↑ ^15.0 ^15.1 "MERIONETH COUNTY COUNCIL - The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1889-04-05. Cyrchwyd 2021-05-30.
↑ "MERIONETH COUNTY COUNCIL - The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1889-02-01. Cyrchwyd 2021-05-30.
↑ "FFESTINIOG - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1889-07-20. Cyrchwyd 2021-05-30.
↑ "FFESTINIOG - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1889-09-28. Cyrchwyd 2021-05-30.
↑ "BALA - Y Dydd". William Hughes. 1889-02-22. Cyrchwyd 2021-05-29.
↑ "WYNN (TEULU), Rûg, Sir Feirionnydd, a Boduan (Bodfean), Sir Gaernarfon. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2021-05-30.
↑ "DYFFRYN ARDUDWY - Y Goleuad". John Davies. 1889-02-28. Cyrchwyd 2021-05-30.
↑ "--SUDDEN DEATH OF A MERIONETHSHIRE MAGISTRATE.|1889-02-22|Carnarvon and Denbigh Herald and North and South Wales Independent - Papurau Newydd Cymru". papuraunewydd.llyfrgell.cymru. Cyrchwyd 2021-05-30.
↑ "GOGLEDD CYMRU - Y Drych". Mather Jones. 1889-12-12. Cyrchwyd 2021-05-30.

[:0-1] 1.00 ^1.01 ^1.02 ^1.03 ^1.04 ^1.05 ^1.06 ^1.07 ^1.08 ^1.09 ^1.10 ^1.11 ^1.12 ^1.13 "MERIONETH COUNTY COUNCIL ELECTIONS.|1889-01-25|The Cambrian News and Merionethshire Standard - Papurau Newydd Cymru". papuraunewydd.llyfrgell.cymru. Cyrchwyd 2021-05-29.

[:1-2] 2.0 ^2.1 "MELLDITH ENWADAETH - Y Drych". Mather Jones. 1889-03-21. Cyrchwyd 2021-05-29.

[3] "BALA.|1889-02-22|The Cambrian News and Merionethshire Standard - Papurau Newydd Cymru". papuraunewydd.llyfrgell.cymru. Cyrchwyd 2021-05-29.

[4] Griffiths, R., (2012). JONES, EDWARD (1834-1900), meddyg ac arweinydd llywodraeth leol. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021

[5] "DR CHARLES WILLIAMS HENGWM - Y Dydd". William Hughes. 1900-08-03. Cyrchwyd 2021-05-29.

[6] Davies, W. Ll., (1953). WYNNE (TEULU), Peniarth, Sir Feirionnydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021

[7] Richards, T., (1953). NANNAU, ' NANNEY ' (TEULU), Sir Feirionnydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021

[8] Owen, R. (., (1953). PRICE (TEULU), Rhiwlas, plwyf Llanfor, Sir Feirionnydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021

[9] Evans, D. T., (1953). WILLIAMS, HUGH (' Hywel Cernyw '; 1843 - 1937), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, llenor, a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021

[10] Owen, R. G., (1953). JONES, MICHAEL DANIEL (1822 - 1898), gweinidog gyda'r Annibynwyr a phrifathro Coleg Annibynnol y Bala. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021

[BAC_2-1-89_TE_meetings-11] "Senedd Meirion". Thomas Gee. 2 January 1889. t. 11. Cyrchwyd 10 July 2015.

[12] Davies, W. Ll., (1953). EVANS, GRIFFITH, ac OAKELEY (TEULUOEDD), Tanybwlch, Maentwrog, Sir Feirionnydd.. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021

[13] "Marwolaeth a Chladdedigaeth y Parch GRIFFITH EVANS Aberdyfi - Y Goleuad". John Davies. 1889-11-14. Cyrchwyd 2021-05-30.

[:6-14] "CYNGHOR SIROL MEIRIONYDD - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1889-03-06. Cyrchwyd 2021-05-29.

[:2-15] 15.0 ^15.1 "MERIONETH COUNTY COUNCIL - The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1889-04-05. Cyrchwyd 2021-05-30.

[16] "MERIONETH COUNTY COUNCIL - The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1889-02-01. Cyrchwyd 2021-05-30.

[17] "FFESTINIOG - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1889-07-20. Cyrchwyd 2021-05-30.

[18] "FFESTINIOG - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1889-09-28. Cyrchwyd 2021-05-30.

[19] "BALA - Y Dydd". William Hughes. 1889-02-22. Cyrchwyd 2021-05-29.

[:3-20] "WYNN (TEULU), Rûg, Sir Feirionnydd, a Boduan (Bodfean), Sir Gaernarfon. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2021-05-30.

[21] "DYFFRYN ARDUDWY - Y Goleuad". John Davies. 1889-02-28. Cyrchwyd 2021-05-30.

[22] "--SUDDEN DEATH OF A MERIONETHSHIRE MAGISTRATE.|1889-02-22|Carnarvon and Denbigh Herald and North and South Wales Independent - Papurau Newydd Cymru". papuraunewydd.llyfrgell.cymru. Cyrchwyd 2021-05-30.

[23] "GOGLEDD CYMRU - Y Drych". Mather Jones. 1889-12-12. Cyrchwyd 2021-05-30.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]