F.K. Partizan Belgrâd

Mae Klub Fudbalski Partizan (Serbeg: Фудбалски клуб Партизан) neu Partizan Belgrâd yn un o glybiau pêl-droed mwyaf llwyddiannus Serbia. Mae ei bencadlys yn ninas Belgrâd, prifddinas y wlad. Sefydlwyd y clwb ar 4 Hydref 1945, fel tîm milwrol o Fyddin Pobl Iwgoslafia (JNA). Mae'r clwb pêl-droed bellach yn ffurfio rhan ganolog o JSD JSD Partizan, sy'n glwb aml-gamp.

Partizan

Enw llawn	Fudbalski klub Partizan Фудбалски клуб Партизан
Llysenwau	Црно-бели / Crno-beli (Y Du-Gwynion) Парни ваљак / Parni valjak (Y Stêm-roler
Sefydlwyd	4 Hydref 1945 (1945-10-04)
Maes	Stadiwm Partizan, Belgrâd (sy'n dal: 32,710)
President	Milorad Vučelić
Prif Hyffordwr	Savo Milošević
Cynghrair	SuperLiga
2022–23	4.
Gwefan	Hafan y clwb
Lliwiau Cartref Lliwiau Oddi cartref Lliwiau Trydydd dewis
Tymor cyfredol

Prif wrthwynebwyr y clwb Seren Goch Belgrâd. Mae'r gêm ddarbi rhwng y ddau dîm ymysg y ymrafael mwyaf ffyrnig yn Ewrop a gall fod yn dreisgar, gelwir hi y 'Darbi Tragwyddol' (Вечити дерби, Večiti derbi).

Stadiwm cartref y clwb ers 1949 y Stadiwm Partizan (Stadion Partizana), a gelwir hefyd "Y Deml", sydd â lle i 32,887 o wylwyr. Mae'r stadiwm hefyd yn cael ei alw'n Stadion JNA (Stadiwm Byddin Pobl Iwgoslafia). Etifeddwyd y stadiwm o'r hen glwb, BSK Belgrâd, a ddiddymwyd yn ystod y rhyfel, ac a ffurfiodd yn ddiweddarach y OFK Belgrâd.

Lliwiau'r clwb yw ddu a gwyn, ac oherwydd hynny gelwir eu cefnogwyr yn "Torwyr Beddi" (Grobari, yn Serbeg). Ond yn 13 mlynedd gyntaf y clwb, pan oedd yn adain o'r Fyddin, y lliwiau oedd glas a choch (a dyma'r cit oddi cartref gyfredol).

Ers ymraniad Iwgoslafia, dyma'r clwb sydd â'r nifer uchaf o deitlau yn y bencampwriaeth genedlaethol (enillodd 9 o 17 rhifyn, yn erbyn 7 o'r Seren Goch).

Hanes

Sefydlwyd Partizan ar 4 Hydref 1945 yn Belgrâd, fel adran bêl-droed Tŷ Canolog (llys chwaraeon) "Partizan" Byddin Iwgoslafia, ac fe'i enwyd i anrhydeddu y Partisaniaid, sef y milwyr comiwnyddol a ymladdodd yn erbyn ffasgiaeth yn ystod yr Ail Ryfel Byd yn Iwgoslafia. Ffurfiwyd y clwb a'i reoli i ddechrau gan grŵp o swyddogion ifanc ond uchel eu statws yn Myddin Pobl Iwgoslafia a chyn-filwyr Rhyfel Cartref Sbaen. Yn eu plith roedd Svetozar "Tempo" Vukmanović, Koča Popović, Peko Dapčević, Bogdan Vujošević, Mijalko Todorović, Otmar Kreačić a Ratko Vujović. Dau ddiwrnod ar ôl ei sefydlu, gwnaeth Partizan ei gam cyntaf ar yr sîn bêl-droed gyda'r gêm gyfeillgar yn erbyn tîm Zemun gan ennill 4-2. Aeth Florijan Matekalo i'r llyfrau record fel y sgoriwr gôl cyntaf yn hanes Partizan, tra mai Franjo Glazer oedd y rheolwr cyntaf. Daeth llawer o'r chwaraewyr o glybiau ledled Iwgoslafia, ond yn bennaf o Gradjanski Zagreb. Dim ond tair wythnos yn ddiweddarach, aeth Partizan ar y cyntaf o lawer o'u teithiau rhyngwladol, gan deithio i Tsiecoslofacia lle bu iddynt guro detholiad o Fyddin Slofacia, 3–1.

Koča Popović (left) a Peko Dapčević (dde), dau o brif sylfaenwyr FK Partizan.

Arwr i'r clwb, Milan Galić a ymunodd yn 1958

Roedd y clwb yn un milwrol yn wreiddiol, gan ddod yn annibynnol o'r fyddin ar ddiwedd y 1950au. Mae ganddo lwyddiant cymharol ar lefel genedlaethol, sef yr clwb gyd'r nifer fwyaf o deitlau (erbyn 2019, roeddent wedi ennill 20 pencampwriaeth ac wedi gorffen yn yr ail safle ar 15 achlysur).

Ar 4 Medi 1955, cymerodd Partizan ran yng ngêm gyntaf Cwpan y Pencampwyr, yn Lisbon yn erbyn Sporting CP. Y sgôr terfynol oedd 3–3, gyda Miloš Milutinović yn dod yn sgoriwr cyntaf mewn cystadleuaeth glwb fawreddog yn Ewrop.

Mewn cystadlaethau Ewropeaidd, ei brif deitl yw Cwpan Mitropa ym 1977/78, pan ddaeth i frig grŵp yn cynnwys Perugia o'r Eidal a Brno o Tsiecoslofacia. Yn y rownd derfynol, fe wnaethant guro Honvéd o Hwngari 1-0 yn Belgrâd.

Yn y cystadlaethau mawr yn Ewrop, ei lwyddiant mwyaf oedd cyrraedd rownd derfynol Cwpan Ewrop yn 1966. Curon nhw clwb Naoned (Nantes) o Lydaw, gan wneud 2-0 yn Belgrâd a 2-2 yn Llydaw. Yn y cam nesaf, a basiwyd gan Werder Bremen o'r Almaen, gan ennill 3-0 gartref, yna colli o 1 i 0 yn yr Almaen. Yn y rowndiau terfynol yn y rowndiau chwarterol, fe ddarparodd ddeuawd gyffrous yn erbyn Sparta Prâg. Ar ôl colli 4 i 1 yn Tsiecoslofacia, enillwyd gan 5 i 0 anhygoel yn y brifddinas Iwgoslafia. Eisoes yn y cyfnod semifinal, curon nhw Manchester United 2:0 gartref (gan orffen y gystadleuaeth heb gymryd unrhyw gôl yn ei stadiwm), a cholli 1:0 yn Lloegr. Fodd bynnag, yn y rownd derfynol, a gynhaliwyd ym Mrwsel (Gwlad Belg) colli bu hanes Partizan yn erbyn Real Madrid. Roedd Partizan ar y blaen 1:0 ar ddechrau'r ail hanner, ond colli o 2:1, oedd y sgôr terfynol.

Hefyd yn yr un gystadleuaeth wedi cyrraedd rowndiau terfynol chwarter rhifyn cyntaf y twrnamaint ym 1955/56, gan ddileu'r ail rownd yn diweddu Sporting CP (3-3 yn Lisbon a 5-2 yn Belgrâd) ond yn colli i Real Madrid yn y cam nesaf (clwb rhwng 4 a 0 ym mhrifddinas Sbaen, ond 3 i 0 ar gyfer Partizan yn y brifddinas Serbia).

Amser arall cyrhaeddodd y rowndiau terfynol oedd yn 1963/64, pan curwyd clybiau llai pwerus nes cael eu curo gan Inter Milan, o'r Eidal.

Yng Nghwpan Enillwyr Cwpan Ewrop, (heb ffurf Cwpan Europa), cyrhaeddodd y clwb y rowndiau terfynol yn 1989/90.

Chwaraewyr Gorau'r Clwb

Dyfernwyd yn 1995 mae'r chwaraewr Partizan gorau erioed, oedd y Croat, Stjepan Bobek. Roedd yn brif sgoriwr Tîm pêl-droed cenedlaethol Iwgoslafia gyda 38 gôl mewn 65 gêm ac ennill dwy fedal arian Olympaidd (1948 a 1952). Ar gyfer Partizan, chwaraeodd o 1945 i 1958, gan sgorio 403 gôl (record hyd yma) mewn 468 o gemau.

Roedd gan y clwb hefyd lu o chwaraewyr mawr eraill gan gynnwys Predrag Mijatović, Savo Milošević, Mateja Kežman a Milan Galić (10 pan enillodd tîm cenedlaethol Iwgoslafia y fedal aur Olympaidd yn 1960 a rownd derfynol Cwpan Pencampwyr Ewrop gan y clwb yn 1966).

Anrhydeddau

Tîm y ffeinal yn erbyn Real Madrid 1965-66

Ffans y "Grobari"

27 Pencampwriaethau Cenedlaethol

Uwch Gynghrair Serbia: 8 (2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2015 a 2017);

Pencampwriaeth Serbia-Montenegro: 2 (2003, 2005);

Pencampwriaeth Iwgoslafia: 17 (1947, 1949, 1960, 1961, 1962, 1965, 1976, 1978, 1983, 1986, 1987, 1993, 1994, 1996, 1997, 1999 a 2002);

15 Cwpan Cenedlaethol

Cwpan Serbia: 7 (2008, 2009, 2011 a 2016, 2017, 2018, 2019);

Cwpan Iwgoslafia: 9 (1947, 1952, 1954, 1957, 1989, 1992, 1994, 1998 a 2001);

Super Cup: 1 (1989).

2 Twrnamaint Rhyngwladol

Cwpan Mitropa: 1 (1978).

Uhrencup: 1 (1989).

Roedd yn rownd derfynol Cynghrair Pencampwyr UEFA yn 1966, pan gollodd i Real Madrid ym Mrwsel (Gwlad Belg) 2-1.

Arwyddlun a Gwisg

Ym mis Hydref 1945, mabwysiadodd Partizan arwyddlun gyntaf sef disg las â seren goch 5 pig â ffin felen yn y canol, a oedd yn symbol o gomiwnyddiaeth, ac yn cynnwys y talfyriad JA (Jugoslovenska Armija, "Byddin Iwgoslafia") y tu mewn iddo. Addaswyd yr arfbais yn hwyrach gan hepgor y glas. Ychwanegwyd fflam pum tafod goch sy'n cynrychioli'r pum cenedl oedd yn cael ei chydnabod gan Iwgoslafia Gomiwnyddol: Serbiaid, Croatiaid, Slofeniaid, Macedoniaid a Montenegriaid (noder na cydnabwyd Bosnia nac Albaniaid Cosofo yn genhedloedd).

Yn yr 1950au dechreuwyd ysgrifennu enw'r clwb yn yr wyddor Ladin a'r wyddor Gyrilg. Yn 1992 ebgorwyd y geiriau "Jugoslovensko Sportsko Društvo", the word "Fudbalski klub".

Arwyddluniau
1945–1947	1947–1950	1950–1955	1955–1958	1958–1992	1992–2008t

Dolenni allanol

• Gwefan Swyddogol Partizan
• FK Partizan ar UEFA