Fianna Éireann

Mudiad ieuenctid milwriaethus Byddin Gweriniaethol Iwerddon (IRA).

Fianna Éireann (ynganiad IPA: ˈfʲiənə ˈeːɾʲən, ), a elwir hefyd yn Fianna na hÉireann a Na Fianna Éireann (cyfieithiad i: "Milwr Iwerddon", a elwir felly gan fianna mytholeg Wyddelig)[1] yw'r enw a roddir i fudiadau ieuenctid amrywiol yn gysylltiedig â gweriniaeth Iwerddon yn ystod yr 20g a'r 21g. Rhestrir "Fianna na hEireann" [sic] hefyd fel grwpiau terfysgol a waharddwyd yn y Deyrnas Unedig o dan Ddeddf Terfysgaeth (2000).

Fianna Éireann
Enghraifft o'r canlynolmudiad terfysgol, juvenile political organization Edit this on Wikidata
IdiolegIrish republicanism Edit this on Wikidata
SylfaenyddConstance Markievicz Edit this on Wikidata
PencadlysGweriniaeth Iwerddon Edit this on Wikidata
Gwefanhttps://nafiannaeireann.wordpress.com/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Gwreiddiau

golygu
 
Cyngor Fianna Éireann, 1915?

Sefydlwyd Fianna Éireann yn 1909 gan Constance Markiewicz a Bulmer Hobson, yn dilyn llinell barafilwrol Sgowtiaid Baden-Powell, ond gan bwysleisio cenedlaetholdeb Gwyddelig yn fwy na chenedlaetholdeb Prydeinig Sgowtiaid Baden-Powell .

Hyfforddodd y Fianna yn filwrol mewn drylliau, disgyblaeth filwrol a chymorth cyntaf. Buont yn weithgar mewn gwrthdystiadau amrywiol megis gorymdaith Gun Howth ym 1914, angladd Jeremiah O'Donovan Rossa a chwaraeodd ran arwyddocaol yng Ngwrthryfel y Pasg 1916. Byddai llawer o Fianna yn rhan o Fyddin Weriniaethol Iwerddon(IRA) yn ystod Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon (1919–1921). Yn ystod Rhyfel Cartref Iwerddon (1922-1923), cysylltodd y mudiad ei hun â charfan yr IRA a oedd yn gwrthwynebu'r Cytundeb Eingl-Wyddelig.

Datganwyd y Fianna yn fudiad anghyfreithlon gan lywodraeth Gwladwriaeth Rydd Iwerddon yn 1931. Cafodd hyn ei wrthdroi pan ddaeth Fianna Fáil i rym yn 1932, ond fe'i hailgyflwynwyd yn 1938. Yn ystod yr holltau yn y mudiad Gweriniaethol yn rhan ddiweddarach y Yn yr 20g, cefnogodd y Fianna a Chymdeithas na mBan Sinn Féin Dros Dro (Provisional Sinn Féin) yn 1969 a Sinn Féin Gweriniaethol ym 1986. Mae'r Fianna wedi bod yn sefydliad gwaharddedig yn nhiriogaeth hunan-lywodraethol Ngogledd Iwerddon ers 1920.[2]

Hollti

golygu
 
Parti Lliw Ogra Sinn Féin Na Fianna Éireann, Belfast 2010

Rhannodd y sefydliad yn ddwy garfan gyda gwahanol safbwyntiau yn ystod y degawdau dilynol, mewn ffordd debyg i'r hyn a ddioddefwyd gan Fyddin Weriniaethol Iwerddon . Mae'n debyg bod yr amlycaf ohonynt yn cynnal cysylltiadau â Byddin Barhad Gweriniaethol Iwerddon , Cumann na mBan a Sinn Féin Gweriniaethol ; mae grŵp arall yn cynnal cysylltiadau â'r Mudiad dros Sofraniaeth y 32 Sir a'r IRA Go Iawn. Creodd yr IRA Dros Dro grŵp tebyg yn y 1970au fel adain ieuenctid pan dorrodd gyda'r IRA Swyddogol , ond fe'i diddymwyd ar ddiwedd y 1970au.

Ar ôl y rhwyg, mae unedau swyddogol Na Fianna Éireann yn bennaf yn Belfast a Newry, gan ddilyn y model sosialaidd a osodwyd gan Sinn Féin Swyddogol ac a ailenwyd yn yr 1970au hwyr yn Fudiad Ieuenctid Democrataidd Iwerddon (IDYM), a roddodd y gorau i'w hyfforddiant parafilwrol a pharhau fel mudiad sgowtiaid, yn creu cysylltiadau â grwpiau tebyg o bleidiau sosialaidd a chomiwnyddol, megis Freie Deutsche Jugend, FDJ yng nghyn Gweriniaeth Ddemocrataidd yr Almaen. Gydag ad-drefnu Sinn Féin-Plaid y Gweithwyr fel Plaid y Gweithwyr (Worker's Party) yn 1982, daeth IDYM yn ddim ond Plaid Ieuenctid y Gweithwyr, y mae'n parhau i'w wneud heddiw ac fel y cyfryw mae'n gysylltiedig â Ffederasiwn Ieuenctid Democrataidd y Byd (World Federation of Democratic Youth ).

Mudiad sgowtiaid

golygu

Gydag esblygiad rhyngwladol Sgowtio lle pwysleisir heddychiaeth, mae'n anodd ar hyn o bryd dosbarthu carfannau Fianna Éireann fel mudiadau Sgowtiaid. Nid yw Sefydliad y Byd o Fudiad y Sgowtiaid (World Organization of the Scout Movement) erioed wedi cydnabod unrhyw un o amlygiadau Fianna Éireann, a ystyrir yn anwleidyddol mewn cyferbyniad â natur bleidiol Fianna Éireann, mudiad ieuenctid mewn lifrai gydag ychydig iawn o gysylltiadau â dulliau Sgowtio.

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Na Fianna Éireann | Irish organization | Britannica". Encyclopædia Britannica (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-04-13.
  2. Nodyn:Cite act "Terrorism Act 2000". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 21 January 2013. Cyrchwyd 1 September 2016.CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)

Dolenni allanol

golygu