Gorsedd Beirdd Ynys Môn
Cymdeithas o feirdd, llenorion, cerddorion a phobl nodedig eraill y byd diwylliannol Cymraeg yn Ynys Môn yw Gorsedd Beirdd Ynys Môn.
Hanes Gorsedd y Beirdd
golyguCynhaliwyd yr eisteddfod gynharaf yn 1176, pan gynhaliodd yr Arglwydd Rhys gyfarfod cystadleuol o feirdd, cerddorion a pherfformwyr yn ei gastell yn Aberteifi. Ond nid tan y 18fed a'r 19eg ganrif y bu'r eisteddfod mewn ffurf y gellir ei hadnabod fel rhagflaenydd i'r Eisteddfod Genedlaethol fodern. Sefydlwyd Gorsedd Beirdd Ynys Prydain yn 1792 gan Edward Williams 1747-1826) a chynhaliwyd seremoni gyntaf yr Orsedd honno ar Fryn Briallu (Primrose Hill), Llundain ar 21 Mehefin 1792. Cynhaliwyd yr Orsedd gyntaf yng Nghymru yn 1795 ac ymddangosiad cyntaf yr Orsedd mewn eisteddfod oedd yng Ngwesty’r Llwyn Iorwg (Ivy Bush), Caerfyrddin yn 1819. Dechreuodd cysylltiad yr Orsedd â’r Eisteddfod Genedlaethol yn Ninbych yn 1860.
Blynyddoedd cynnarTyfodd a datblygodd yr Orsedd fel ei bod bellach yn rhan o ddiwylliant Cernyweg, Llydaweg, y Wladfa ym Mhatagonia ac mae iddi gysylltiadau a’r Mod (Am Mòd Nàiseanta Rìoghail) yn Yr Alban a’r Oireachtas (Orieachtas na Gaeilge) yn Iwerddon. Gwelir fersiwn ohoni mewn sawl eisteddfod drwy Gymru. Er mai dyfais ddi-sail oedd yr Orsedd yn wreiddiol, a phrofwyd hynny gan yr Athro G.J. Williams, y mae yn rhan annatod o seremonïau Eisteddfod Gadeiriol Môn. Ymddangosai fersiwn o’r Orsedd yn eisteddfodau cynnar Môn ond sefydlwyd Cymdeithas Gorsedd Beirdd Môn yn 1920, yn Eisteddfod Gadeiriol Môn Llannerch-y-medd [1]. Derwyddon-gwisg wen. Beirdd a Llenorion-gwisg las. Ofyddion-gwisg werdd.
golyguLlyfryddiaeth
golygu- Cyfansoddiadau a Beirniadaethau Eisteddfod Gadeiriol Môn ers 1920.
- Hanes Gorsedd Y Beirdd. Geraint a Zonia Bowen. Cyhoeddiadau Barddas 1991.
- The Eisteddfod. Hywel Teifi Edwards. University of Wales Press 2016.
- Y Bywgraffiadur Cymreig. Welsh Biography Online on Culture Net Cymru
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Clorianydd. 11 Mehefin 1919.