Gwelltyn yfed

Mae gwelltyn yfed yn aml ar lafar, ac mewn cyd-destun, gwelltyn neu o'r Saesneg strô, yn diwb ysgafn, sydd fel arfer wedi'i wneud o blastig, a ddefnyddir i sugno, ac yfed amlaf, hylif megis diod ysgafn. Gwneir rhai modelau o bambŵ yn Asia, i wrthsefyll y defnydd helaeth o blastig.

Gwelltyn yfed

Math	cocktail garnish, utensil
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Sawl gwellt yfed onglog

Fel rheol mae'n dod ar ffurf silindr, yn syth neu weithiau wedi'i groyw â cholfach acordion. Mae yna hefyd siapiau mwy mympwyol, gyda chromliniau a chyrlau.

Mae defnyddio gwellt i yfed sodas yn lleihau cyswllt y ddiod â'r dannedd, ac felly'n helpu i leihau'r risg o bydru dannedd.

Yn yr Undeb Ewropeaidd, pan fydd yn cael ei werthu gyda diod i'w gymryd i ffwrdd, mae'r gwellt yn cael ei ystyried yn becynnu (cyfarwyddeb Ewropeaidd 94/62 / EC nawr 2004/12) ac yn ddarostyngedig i'r cyfraniad "Green Dot". Mae hyn yn wir, er enghraifft, gyda'r holl welltiau mewn bag bach yn sownd ar ochr y briciau diod bach. Mae ymgais gan Senedd Cymru i leihau'r defnydd o wellt yfed plastig.

Hanes

Tongba, diod o Nepal, gyda'i welltyn

Merch fach yn yfed trwy welltyn

Yn ôl Horst Dornbusch, dyfeisiwyd y gwellt cyntaf gan y Swmeriaid yn y 4ydd mileniwm CC. OC, i yfed cwrw. Sêl yn dyddio o tua 3100 CC. Yn wir darganfuwyd OC ar safle hen ddinas Swmeriaidd Ur; mae'n cynrychioli dau ddyn sy'n defnyddio gwelltyn i yfed cwrw sydd wedi'i gynnwys mewn jwg. Roedd gwellt y dosbarthiadau uwch wedi'u gwneud o aur a lapis lazuli, fel yr un a ddarganfuwyd ym meddrod Puabi.

Mae'r ffordd hon o yfed yn dal i gael ei defnyddio gan rai grwpiau ethnig heddiw, er mwyn yfed eu cwrw traddodiadol. Mae Berlinwyr hefyd yn parhau i flasu eu cwrw Berliner Weiße trwy welltyn.

Patentodd yr Americanwr, Marvin C. Stone, y gwelltyn yfed modern, 8 1/2 modfedd o hyd a'i wneud o bapur, ym 1888, i fynd i'r afael â diffygion y gwellt glaswellt rhyg. Daeth ar y syniad wrth yfed sudd mintys ar ddiwrnod poeth yn Washington, DC; roedd blas y gwellt glaswellt rhyg yn cymysgu â'r ddiod ac yn rhoi blas glaswelltog iddo, a ddaeth o hyd iddo anfoddhaol. Clwyfodd bapur o amgylch pensil i wneud tiwb tenau, llithro'r pensil allan o un pen, a rhoi glud rhwng y stribedi. Yn ddiweddarach, fe wnaeth ei fireinio trwy adeiladu peiriant a fyddai’n cotio tu allan y papur â chwyr i’w ddal gyda’i gilydd, felly ni fyddai’r glud yn hydoddi mewn bourbon

Swyddogaethol

Yn wag ac yn agored ar y ddau ben, mae'r gwellt wedi'i lenwi ag aer. Os yw'n socian mewn hylif, mae'r sugno yn y pen arall yn tynnu'r holl aer ynddo yn gyntaf, cyn sugno'r hylif ei hun. Dyma pam y dylai diamedr gwelltyn fod yn ddigon bach fel y gall ysgyfaint y defnyddiwr storio'r aer ynddo yn ystod yr ychydig eiliadau pan fydd yn yfed yr hylif.

Defnyddiau eraill

Gellir defnyddio gwellt hefyd i anadlu aer. Yn yr achos hwn, mae'n troi'n beipen chwythu a gall anfon taflegrau wedi'u gosod ar ddiwedd y gwellt, neu hyd yn oed y deunydd pacio unigol sy'n amgylchynu rhai gwellt. Mae pwysau'r aer sy'n cael ei chwythu gan y person yn diarddel y gwrthrych.

Gwneuthurwr

Y cwmni blaenllaw ym maes cynhyrchu gwellt yw'r cwmni Ffrengig Be, a grëwyd ym 1832, ac sy'n cynhyrchu mwy na 6 biliwn o welltiau'r flwyddyn. Mae'r mwyafrif o'r gwneuthurwyr eraill yn Asia.

Effaith amgylcheddol

Offeryn ymarferol yw gwellt, ond mae'r llygredd y mae'n ei achosi yn enfawr. Dim ond am 20 munud ar gyfartaledd y defnyddir yr affeithiwr gwydr tafladwy hwn. Oherwydd ei faint bach, gwellt yw un o'r gwrthrychau plastig sydd i'w cael leiaf mewn caniau sbwriel. Mae'r gwastraff hwn yn un o'r 10 math mwyaf cyffredin o wastraff a geir ar arfordiroedd morol. Yn wir, mae'r offer hwn yn ysgafn iawn, mae i'w gael felly ym myd natur, fel yn y cefnforoedd, lle mae'n cymryd sawl mil o flynyddoedd cyn diflannu'n llwyr. Mae'r gwasgariad hwn mewn natur yn achosi perygl gwirioneddol i anifeiliaid sy'n gallu amlyncu un ohonynt yn hawdd.

Yn ogystal, hyd yn oed os rhoddir y gwellt yn y biniau cywir, maent yn aml yn rhy fach i'w hailgylchu ac felly maent yn pasio trwy'r peiriannau.6, mae gwahanol gymdeithasau'n ymgyrchu i ddileu'r cynnyrch ac mae'r Senedd wedi pleidleisio erbyn 2021 yn Ffrainc, dylai gwellt plastig ddiflannu o arwynebau masnachol a chael ei wahardd. I ddisodli hyn, dylai ymddangos bod siwgr, dur gwrthstaen neu welltiau bambŵ yn cyfyngu ar ddifrod i'r amgylchedd7.

Yn 2010, roedd y 10 allyrrydd mwyaf o lygredd plastig cefnforol (gan gynnwys gwellt plastig), o'r mwyaf i'r lleiaf, yn Tsieina, Indonesia, Philippines, Fietnam, Sri Lanka, Gwlad Thai, yr Aifft, Malaysia, Nigeria, a Bangladesh.

Mae cynhyrchu gwellt yfed plastig yn cyfrannu ychydig at y defnydd o betroliwm, ac mae'r gwellt a ddefnyddir yn dod yn rhan fach o lygredd plastig byd-eang wrth eu taflu, y rhan fwyaf ar ôl un defnydd.

Roedd y ddelwedd o welltyn plastig a ddadleolwyd i ffroen crwban môr a ymledodd yn gyflym ar draws pob math o gyfryngau hefyd yn sbarduno drychiad ymwybyddiaeth ynghylch perygl posibl gwellt plastig ar gyfer bywyd morol. [25] Mae'r gwyddonydd a uwchlwythodd y fideo yn nodi mai tyniad emosiynol y ddelweddaeth, yn hytrach nag arwyddocâd y gwellt plastig ei hun yn y llanast plastig, a barodd wylwyr mor uchel.

Effaith Amgylcheddol

Mae un grŵp eiriolaeth gwrth-wellt wedi amcangyfrif bod tua 500 miliwn o welltiau yn cael eu defnyddio bob dydd yn yr Unol Daleithiau yn unig - 1.6 gwellt y pen ar gyfartaledd bob dydd. Beirniadwyd yr ystadegyn hwn fel un anghywir, oherwydd cafodd ei amcangyfrif gan Milo Cress, a oedd yn 9 oed ar y pryd, ar ôl cynnal arolwg o wneuthurwyr gwellt. Dyfynnwyd y ffigur hwn yn eang gan sefydliadau newyddion mawr. Amcangyfrifodd y cwmni ymchwil marchnad Freedonia Group mai'r nifer oedd 390 miliwn. [53] Amcangyfrifodd cwmni ymchwil marchnad arall Technomic fod y nifer yn 170 miliwn, er bod y nifer hwn yn eithrio rhai mathau o welltiau.

Roedd gwellt plastig yn gyfanswm o 5–7.5% o'r holl wastraff a gasglwyd o draethau yn ystod Digwyddiad Glanhau Rhyngwladol 2017, a gynhaliwyd gan Ocean Guardvancy, gan ei wneud yn ffynhonnell halogiad fach, ond eto'n cael ei ystyried yn hawdd ei osgoi. [25] Yn gyfan gwbl, maent yn 0.022% o'r gwastraff plastig sy'n cael ei ollwng i gefnforoedd.

Ymgyrchu Gwrth-Gwellt Plastig yng Nghymru

Fel sawl gwlad ar draws y byd, mae gan Gymru leisiau sy'n galw am wahardd a pheidio defnyddio gwellt yfed plastig. Anogir pobl i beidio prynu gwellt plastig gan grwpiau fel 'Moroedd Gwyllt Cymru'. Mae mudiad fel Meic yn galw am 'Gwrthod y Gwelltyn' ac yn awgrymu wrth bobl sut mae defnyddio llai o blastig. Bu i Senedd Cymru drafod gwahardd gwellt plastig yn 2020 a chafwyd ymchwil ar y pwnc. Bu hefyd trafodaeth ar wastraff plastig gan aelodau Senedd Ieuenctid Cymru yn 2019. Yng Ngorffennaf 2020 lansiodd Llywodraeth Cymru ymgynghoriad ar ei chynlluniau i wahardd plastig sy'n gallu cael eu defnyddio unwaith yn unig.

Effeithiau yfed alcohol gyda Gwelltyn

Gwelir yfwyr, yn enwedig pobl ifainc, yn yfed diodydd, yn aml coctêl ond hefyd cwrw a gwirod neu win drwy welltyn. Mae rhagdybiaeth ddi-sail y bydd yfed diod alcoholig trwy welltyn yn gwneud i'r yfwr feddwi'n gyflymach. Mae'n debyg bod dau reswm am hyn: Ar y naill law, mae'r ddiod yn cael ei chludo trwy'r geg mewn sipiau bychain trwy'r gwelltyn yfed, fel y gall rhan fwy o'r alcohol fynd i'r gwaed trwy'r mwcosa yn y geg. Ar y llaw arall, mae alcohol yn cael ei ddadelfennu i raddau yn y stumog gan yr ensym alcohol dehydrogenase. Fodd bynnag, ni all y broses ddiraddio hon weithio i'r alcohol sy'n mynd yn uniongyrchol i'r gwaed trwy'r mwcosa yn y geg. Mae trydydd rhagdybiaeth yn honni bod mwy o anweddau alcohol yn cael eu hanadlu â gwellt a'u hamsugno'n gyflymach trwy'r ysgyfaint. Does dim sicrwydd i un o'r theorïau yma, er, efallai gellid dadlau bod yfed alcohol drwy welltyn yn golygu bod yr yfwr yn yfed yn amlach ac felly'n meddwi yn gynt.

Amrywiadau

Bombille ar gyfer yfed mate

• Bombilla: Yn yr Ariannin, Uruguay, a'r hyn sydd heddiw yn Dde Brasil a De Chile ac yn Tarija a Paraguay hynny yw Côn Deheuol cyfandir De America, mae'r bombilla yn fath o welltyn metal gyda hidlydd ar gyfer yfed diod traddodiadol mate.

Caiff y pen gyda'r rhidyll ei drochi yn y ddiod, sy'n fath o de, gan sicrhau bod yr yfwr yn mwynhau'r maté heb lyncu brigau'r glaswellt sydd wedi trwytho yn y dŵr berw.

Dolenni allanol

• Fideo 'Ffeil: Gwahardd Gwellt Plastig?' (2018, yn Gymraeg)
• Fideo, 'Arctig: Môr o Blastig? / Arctic: A Sea of Plastic?'
• Fideo, 'Plastig Ffantastig' am ail-gylchu gan Gyngor Torfaen'
• Erthygl, 'How plastic drinking straws are made'