Harmonica
Offeryn cerdd bychan yw'r harmonica (gelwir hefyn yn organ geg) sy'n cael ei chanu gyda'r geg trwy chwythu i mewn i dyllau yn ei ochr. Mae'r harmonica yn rhad ac yn hawdd i'w chwarae. Mae Harmonicas yn cynhyrchu eu synau cerddorol o ddirgryniadau cyrs yng nghâs metel y harmonica. Defnyddir harmonigau mewn cerddoriaeth y Felan, cerddoriaeth werin, a roc a rôl, a cherddoriaeth bop. Defnyddir math arbennig o harmonica, y harmonica cromatig, mewn jazz a cherddoriaeth glasurol. Gwneir harmonigau mewn sawl allwedd wahanol: G, A♭, A, B♭, B, C, D♭, D, E♭, E, F, ac F♯. Gall pob allwedd chwarae ystod wahanol o nodau.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | math o offeryn cerdd  |
|---|---|
| Math | sets of free reeds |
| Dechrau/Sefydlu | 1821 |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Sut maen nhw'n cael eu chwarae golygu
Mae harmonigau yn cael eu chwarae trwy chwythu neu sugno aer i un ochr. Ar yr ochr hon, mae yna lawer o dyllau. Mae gan bob twll nodyn gwahanol. Mae nodau gwahanol yn cael eu chwarae pan fyddwch chi'n chwythu neu'n sugno aer.
Cantorion Harmonica adnabyddus golygu
- Bob Dylan yn enwog iawn am ei ganu harmonica a'i arddull cras o ganu'r offeryn o'r 1960au ymlaen
- Willi Burger canwr harmonica clasurol enwog
- Neil Young cerddor boblogaidd sydd hefyd yn canu'r harmonica
- Larry Adler
- James Cotton
Canu Cymraeg golygu
Ceir defnydd o'r harmonica mewn canu pop Cymraeg hefyd. Ymhlith y defnyddwyr mwyaf adanbyddus o'r offeryn mae Meic Stevens a Steve Eaves ond cafwyd mewn caneuon gan grwpiau fel Hogia Llandegai[1] grŵp sgiffl o'r 1960au ymlaen ac yna y Bara Menyn, Bob Delyn a'r Ebillion, Cowbois Rhos Botwnnog, Arfer Anfad a Neil Rosser ac eraill hefyd.
Ymhlith y caneuon Cymraeg sy'n gwneud defnydd o sain yr harmonica mae Gwely Gwag gan Meic Stevens[2] ac Ymlaen mae Canaan gan Steve Eaves.[3]
Gwneithuriad golygu
Rhannau sylfaenol y harmonica yw'r crib, y platiau cyrs, a'r platiau gorchudd.
Crib golygu
Gelwir prif ran yr harmonica yn crib. Prif fantais deunydd crib penodol dros un arall yw ei wydnwch.[4] Yn benodol, gall crib pren amsugno lleithder o anadl y chwaraewr a chysylltiad â'r tafod. Gall hyn achosi i'r crib ehangu ychydig, gan wneud yr offeryn yn anghyfforddus i'w chwarae, ac yna'n cyfangu, gan beryglu tyndra aer o bosibl. Mae gwahanol fathau o bren a thriniaethau wedi'u dyfeisio i leihau graddau'r broblem hon.
Problem hyd yn oed yn fwy difrifol gyda chribau pren, yn enwedig mewn harmonicas cromatig (gyda'u rhanwyr tenau rhwng siambrau), yw, wrth i'r crwybrau ehangu a chrebachu dros amser, gall craciau ffurfio yn y crwybrau, oherwydd bod ewinedd yn dal y crib yn ansymudol, gan arwain at analluogi gollyngiadau. Mae chwaraewyr difrifol yn gwneud ymdrech sylweddol i adfer crwybrau pren a gollwng selio. Roedd rhai chwaraewyr yn arfer socian harmonicas cribo pren (diatoneg, heb arbedwyr gwynt) mewn dŵr i achosi ehangiad bach, yr oeddent yn bwriadu gwneud y sêl rhwng y crib, platiau cyrs, a gorchuddion yn fwy aerglos. Mae harmonicas cribo pren modern yn llai tueddol o chwyddo a chrebachu, ond mae chwaraewyr modern yn dal i drochi eu harmonicas mewn dŵr am y ffordd y mae'n effeithio ar dôn a rhwyddineb plygu nodau.
Plât Corsyn golygu
Mae'r plât corsyn yn grŵp o sawl cyrs mewn un amgaead. Mae'r cyrs fel arfer wedi'u gwneud, nid o'r planhigyn, ond o bres, ond weithiau defnyddir dur, alwminiwm a phlastig. Mae cyrs unigol fel arfer yn cael eu rhybedu i'r plât cyrs, ond efallai y byddant hefyd yn cael eu weldio neu eu sgriwio yn eu lle. Mae cyrs sydd wedi'u gosod ar ochr fewnol y plât cyrs (o fewn siambr aer y crib) yn ymateb i chwythu, tra bod y rhai sydd wedi'u gosod ar yr ochr allanol yn ymateb i sugno.
Mathau o harmonicas golygu
Ceir dau brif fath o harmonica; cromatig a diatonig.
Cromatig golygu
Gellir chwarae mwy o ganeuon ar harmonica Cromatig na harmonica gyffredin, oherwydd gall harmonicas cromatig chwarae mwy o nodau gwahanol. Mae gan harmonicas cromatig fotwm sy'n symud bar llithro. Trwy wasgu'r botwm, gall y chwaraewr chwarae ystod fwy o nodiadau.
Mae'r harmonica cromatig yn defnyddio bar llithro wedi'i actifadu â botwm i ailgyfeirio aer o'r twll yn y darn ceg i'r plât cyrs a ddewiswyd, er bod un dyluniad - y "Machino-Tone" - yn rheoli llif aer trwy fflap a weithredir gan lifer ar y cefn o'r offeryn. Hefyd, mae addasiad "di-dwylo" i'r Hohner 270 (12-twll) yn gadael i'r chwaraewr symud y tonau trwy symud y darn ceg i fyny ac i lawr gyda'r gwefusau, gan adael y dwylo'n rhydd i chwarae offeryn arall. Er mai mewn un cywair yn unig y bwriedir i gromatig 10 twll wedi'i diwnio gan Richter chwarae, mae'r modelau 12-, 14-, ac 16-twll (sy'n cael eu tiwnio i anian gyfartal) yn caniatáu i'r cerddor chwarae mewn unrhyw allwedd a ddymunir gydag un yn unig. harmonica. Gellir defnyddio'r delyn hon ar gyfer unrhyw arddull, gan gynnwys Celtaidd, clasurol, jazz, neu blues (yn y trydydd safle fel arfer).
Diatonig golygu
A siarad yn fanwl gywir, mae diatonig yn dynodi unrhyw harmonica a ddyluniwyd i'w chwarae mewn un cywair - er y gall y harmonica diatonig safonol wedi'i diwnio gan Richter chwarae allweddi eraill trwy orfodi ei gyrs i chwarae tonau nad ydynt yn rhan o'i raddfa sylfaenol. Yn dibynnu ar y wlad, gall "harmonica diatonig" olygu naill ai'r harmonica tremolo (yn Nwyrain Asia) neu'r blues harp (yn Ewrop a Gogledd America). Mae harmonicas diatonig eraill yn cynnwys harmonicas wythfed.
Dyma gynllun y nodyn ar gyfer diatonig safonol yng nghywair G fwyaf:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 chwythu G B D G B D G B D G sugno A D F♯ A C E F♯ A C E
Mae pob twll yr un cyfwng (yma, pumed perffaith) o'i gyweirnod o C cyfatebol; ar y raddfa diatonig, mae G yn bumed perffaith o C. Gellir defnyddio'r cyfwng rhwng bysellau i ddod o hyd i gynllun nodau unrhyw ddiatonig safonol.
Hanes golygu
Datblygwyd y harmonica yn Ewrop yn gynnar yn y 19. Roedd offerynnau cyrs rhydd fel y sheng Tsieineaidd wedi bod yn weddol gyffredin yn Nwyrain Asia ers yr hen amser. Daethant yn gymharol adnabyddus yn Ewrop ar ôl cael eu cyflwyno gan yr Jeswit Ffrengig, Jean Joseph Marie Amiot (1718–1793), a oedd yn byw yn Tsieina yn oes Qing.[5] Tua 1820, dechreuwyd creu dyluniadau cyrs rhydd yn Ewrop. Cyfeirir yn aml at Christian Friedrich Ludwig Buschmann fel dyfeisiwr y harmonica ym 1821, ond datblygodd dyfeiswyr eraill offerynnau tebyg ar yr un pryd.[6] Ym 1829, datblygodd Charles Wheatstone organ geg o dan yr enw "Aeolina" (wedi'i ysbrydoli gan y delyn Aeoliaidd).[7] Ymddangosodd offerynnau cyrs rhydd a chwythwyd yn y geg yn yr Unol Daleithiau, De America, y Deyrnas Unedig ac Ewrop tua'r un pryd. Gwnaethpwyd yr offerynnau hyn ar gyfer chwarae cerddoriaeth glasurol.
Dolenni allannol golygu
- Crwydryn a Mi cân gan Meic Stevens a'r Cadillacs, ar raglen Seren tua 1980 gyda defnydd o'r organ geg
- History of The Harmonica rhaglen ar Youtube o gyfres 'Daily Dose Documentary'
Cyfeiriadau golygu
- ↑ "Mynd i'r Fan a'r Fan". Sianel Youtube Hogia Llandegai. Cyrchwyd 2 Ebrill 2024.
- ↑ "Gwely Gwag". Sianel Youtube Ffarout, rhaglen Seren 2 tua 1980. 1980. Cyrchwyd 2 Ebrill 2024.
- ↑ "Ymlaen mae Canaan". Sianel Youtube Ffarout. Cyrchwyd 2 Ebrill 2024.
- ↑ Weinstein, Randy F.; Melton, William (2001). The Complete Idiot's Guide to Playing the Harmonica. Alpha. ISBN 0-02-864241-4.
- ↑ "Indes galantes, Les (The Gallant Indies," Naxos.com website (accessed 1 September 2016).
- ↑ Conny Restle: In aller Munde, S. 43, Staatl. Institut für Musikforschung, Berlin 2003.
- ↑ "Aeolina". Encyclopaedia Britannica (yn Saesneg). 1 (arg. 14). 1930. t. 222.
