Harris (drama)
Drama gyfnod Gymraeg yn seiliedig ar hanes y diwygiwr crefyddol Howel Harris, yw Harris, o waith y llenor Islwyn Ffowc Elis. Llwyfannwyd "fersiwn dalfyredig" o'r ddrama wreiddiol gan Gwmni Theatr Cymru ym 1973 gyda Huw Ceredig yn portreadu Howel Harris.[1] Ond, yn ôl y dramodydd, "fe dybiwyd, yn gam neu'n gymwys, y dylid cyhoeddi'r fersiwn lawnach" ac felly dyna a wnaed ym 1973 gan Wasg Gomer.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | theatr |
|---|---|
| Dyddiad cynharaf | 1973 |
| Awdur | Islwyn Ffowc Elis |
| Iaith | Cymraeg |
| Dyddiad cyhoeddi | 1973 |
| Cysylltir gyda | Cwmni Theatr Cymru |
| Genre | drama lwyfan |
Cefndir
golygu"Pan ofynnodd Cwmni Theatr Cymru imi, dros flwyddyn yn ôl bellach, sgrifennu drama newydd am Howel Harris," eglura Islwyn Ffowc Elis yn ei ragair i'r ddrama a gyhoeddwyd ym 1973, "fe dderbyniais y gwahoddiad heb sylweddoli beth yr oedd y gwaith yn ei olygu. Fe wyddwn hanes y diwygiwr mawr yn fras, ac o ddarllen Portread o Ddiwygiwr (1969) rhagorol y Parchedig Gomer Morgan Roberts roedd gen i ddarlun yn fy meddwl o athrylith gymhleth a stormus. Ond gan nad oes eto gofiant cronolegol cynhwysfawr i Howel Harris [...] nid hawdd oedd cael darlun clir yn fy meddwl o stori fywyd o'r crud i'r bedd."[1]
"Fe geisiais i [...] lunio drama episodig am ei holl fywyd cyhoeddus.Er imi orfod dwyn y ddrama i ben dros deng mlynedd cyn marw Harris, a chywasgu cymaint ar yr hanes ag y gallwn, fe gefais 'mod i wedi sgrifennu gwaith a gymera yn agos i bedair awr i'w chwarae. Fe fyddai'n gwbl afresymol rhoi peth felly ar lwyfan heddiw."[1]
Cymeriadau
golygu- Howel Harris
- William Williams
- Daniel Rowland
- Elizabeth James
- Anne Williams
- Sidney Griffith
- Howel Davies
- Nel
- Pryce Davies
- Jemmy Ingram
- Twrnai
- Ustus
- Evan Moses
- Mary (gwraig William Williams)
- Hannah Bowen
- Erlidiwr
- Cynghorwr
Gwelir hefyd weinydd mewn gwesty, morwyn, pregethwr teithiol a nifer o wrandawyr, cynghorwyr Methodistaidd ac erlidwyr. Clywir Llais o dro i dro.
Cynyrchiadau nodedig
golyguCyflwynwyd y ddrama am y tro cyntaf gan Gwmni Theatr Cymru yn Nhachwedd 1973; cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cyfarwyddwr cynorthwyol Wynford Ellis Owen; cynllunydd Martin Morley; goleuo Murray Clark; rheolwr llwyfan Alwyn Ifans; cast:
- Howel Harris - Huw Ceredig
- William Williams - Grey Evans
- Daniel Rowland - Dyfan Roberts
- Elizabeth James - Menna Gwyn
- Anne Williams - Juliana Hughes
- Sidney Griffith - Elliw Haf
- Howel Davies - Clive Roberts
- Nel - Eirlys Hywel
- Evan Moses - Gwynfryn (Til) Roberts
- Mary (gwraig William Williams) - Susan Broderick (Sue Roderick)
- Hannah Bowen - Eirlys Hywel
Cymeriadau â hepgorwyd
- Pryce Davies
- Jemmy Ingram
- Twrnai
- Ustus
- Erlidiwr
- Cynghorwr
"...Fe gefais 'mod i wedi sgrifennu gwaith a gymera yn agos i bedair awr i'w chwarae", cyfaddefodd Islwyn Ffowc Elis, "Fe fyddai'n gwbl afresymol rhoi peth felly ar lwyfan heddiw. Felly, fe dorrais i ran helaeth o'r ddrama, ac yn garedig iawn, fe ymgymerodd Mr. Wilbert Lloyd Roberts [...] â'r drafferth o'i chwtogi ymhellach fel y gellid ei hactio mewn ychydig dros ddwyawr. Y fersiwn dalfyredig, felly, o raid, a gyflwynir gan Gwmni Theatr Cymru." [1]
Mae'r actor Wynford Ellis Owen yn sôn am y cynhyrchiad yn ei hunangofiant :
"Dewi Pws o'dd yr un gafodd fi i drwbwl yn ystod taith arall. Ro'n in teithio Cymru gyda Harris, drama arall ro'n i wedi'i [gyd-] gyfarwyddo, gan Islwyn Ffowc Elis. Deud y gwir, do'dd Dewi Pws ddim i fod yn y ddrama. Dod i'w gwylio, wnaeth o, fel aelod or gynulleidfa yn y de. 'Ga i fynd ar y llwyfan i roi sypréis i Huw Ceredig?' gofynnodd. Cofio fi'n sôn am fethu dweud 'na'? Wel, yn ystod golygfa lle roedd tyrfa fawr ar y llwyfan yn gwrando ar Howell Harris (Huw Ceredig) yn pregethu, pwy ymddangosodd ar y llwyfan o dan ryw glogyn lliwgar, ond Dewi Pws! Wrth gwrs, taflwyd Huw Ceredig yn llwyr, a dechreuodd aelodau er'ill y cast chwerthin yn afreolus. Difethwyd y perfformiad hwnnw gan Dewi a'i giamocs, a minnau wedi bod mor ffôl a rhoi fy nghaniatâd iddo fynd ar y llwyfan. Sut bynnag, er mawr syndod i mi, dim ond fi oedd i wynebu'r canlyniadau! Ces i fy riportio i Equity, undeb yr actorion, 'for unprofessional behaviour'! [2]