Wilbert Lloyd Roberts
Cynhyrchydd drama o Gymru oedd Wilbert Lloyd Roberts (1926 – Tachwedd 1996). Sefydlodd y cwmni proffesiynol Cymraeg cyntaf – Cwmni Theatr Cymru yn yr 1960au.[1]
Wilbert Lloyd Roberts | |
---|---|
Ganwyd | 1926 Llanberis |
Bu farw | 1996 |
Dinasyddiaeth | Cymru |
Galwedigaeth | cynhyrchydd radio, cynhyrchydd theatrig |
Ganwyd Wilbert yn 7 Rhes y Faenol, Llanberis. Yn 2017 gosodwyd plac ar y tŷ yn ei ddisgrifio fel 'Arloeswr y theatr Gymraeg'.[2]
Cefndir
golyguFe’i hapwyntiwyd yn gynhyrchydd drama radio gyda BBC Cymru tua chanol y pumdegau. Ar y pryd roedd cnewyllyn bychan o actorion proffesiynol yn nhair canolfan BBC Cymru ym Mangor, Abertawe a Chaerdydd. Er hynny amaturiaid brwdfrydig oedd y mwyafrif o berfformwyr ym myd y ddrama. Llwyddodd Wilbert i ddenu cnwd o actorion amatur i weithio ar lwyfan, ar y radio, ac yn ddiweddarach i ymgodymu â sialens newydd y stiwdio deledu.
Yn 1965, fel cyfarwyddwr o adran Gymraeg y 'Welsh Theatre Company', teithiodd ei gynhyrchiad o Cariad Creulon o gwmpas Cymru dan yr enw Cwmni Theatr Cymru. Yn ogystal, cychwynnodd Wilbert gylchgrawn theatr o'r enw Llwyfan.[3]
Erbyn 1968 sefydlwyd Cwmni Theatr Cymru fel cwmni annibynnol gyda hen gapel Tabernacl, Bangor yn gartref i'r cwmni.[4] Ar y cychwyn cynigiwyd contract llawn-amser i dri actor - Beryl Williams, Gaynor Morgan Rees a John Ogwen.
Yn 1974, wedi trafodaethau hir gyda Phrifysgol Bangor, sefydlwyd Theatr Gwynedd a daeth Wilbert yn gyfarwyddwr cyntaf y sefydliad.
Wedi cyfnod cythryblus i Gwmni Theatr Cymru, ymddiswyddodd Wilbert yn 1982. Wedi hynny arweiniwyd y cwmni gan Emily Davies wedi ei chynorthwyo gan Ceri Sherlock. Daeth Cwmni Theatr Cymru i ben yn Ionawr 1984 pan diddymwyd eu grant gan Gyngor y Celfyddydau.
Caewyd Theatr Gwynedd yn Hydref 2008 a datblygwyd cynlluniau am theatr newydd fel rhan o gynllun Pontio, a agorodd yn 2015. Yn Rhagfyr 2016, dadorchuddiwyd gerflun o Wilbert sydd wedi ei osod yn barhaol yn nghanolfan Pontio.[5]
Yn dilyn ei ymddeoliad o'r theatr, cychwynodd gwmni teledu annibynnol ‘Ffenics’.[3]
Wedi ei farwolaeth yn 1996 sefydlwyd ysgoloriaeth goffa iddo yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Fe'i gyflwynwyd am y tro cyntaf yn 1999 ac mae'n gwobrwyo y cystadleuydd mwyaf addawol er mwyn iddo/iddi ddatblygu gyrfa fel perfformiwr theatrig broffesiynol.
Yn ôl yr actor Dyfan Roberts, cyn aelod o Gwmni Theatr Cymru, "Bu ffrwydriad creadigol ym myd y theatr a’r teledu yng Nghymru yn y chwedegau, cyffro a ymgorfforwyd i raddau helaeth ym mherson Wilbert Lloyd Roberts. Dawn fawr Wilbert oedd ei dalent fel Galluogwr. Trefnydd. Gwneud i bethau digwydd". [6]
Diolchodd Saunders Lewis hefyd i Wilbert a'r actorion oedd yn rhan o'r cynhyrchiad cyntaf o Cymru Fydd ym 1967: "Cefais y fantais o ddiwygio'r ddrama hon yn ystod tridiau o baratoi ac ymarfer da yn Y Felinheli gydag actorion a chynhyrchydd y Cwmni Theatr Cymraeg. Y mae Mr Wilbert Lloyd Roberts a phob un o'r actorion wedi helpu i wella rhyw ran o'r dialog neu ddywediad neu frawddeg neu weithred. Dyma'r math o gydweithio sydd wrth fodd calon dramaydd".[7]
Disgrifiodd yr actor a'r dramodydd Meic Povey ef fel "dyn mawr; yn ddyn â gweledigaeth; y fo, yn anad neb, ydi tad y theatr Gymraeg fodern."[8]
Bywyd persono
golyguRoedd yn briod a Beti (1927-2008) a cawsant ddau o blant, Ann Llwyd a Elin Roberts-Puw.[9]
Gyrfa
golygu[detholiad]
Theatr
golygu[fel Cynhyrchydd a Chyfarwyddwr]
1960au
golygu- Cariad Creulon (1965)
- Pros Kairon (1966)
- Cymru Fydd (1967) cynhyrchiad cyntaf o'r ddrama ar lwyfan
1970au
golygu- Y Cymod Cadarn (1973)
- Harris (1973)
- Dan Y Don (1973)
- Dewin Y Daran (1974)
- Yr Achos (1974)
- Alpha Beta (1974)
- Pwyll Gwyllt (1974)
- Persi Rygarug (1976)
- Ynys Y Geifr (1976)
- Saer Doliau (1977) (cynhyrchiad cyntaf ar lwyfan)
- Ar Hyd Y Nos (1978)
1980au
golygu- Oidipos Frenin (1980)
Teledu
golygu[fel Cynhyrchydd]
- Y Wawr
- Gwalia (1965)
- Cariad Creulon (1965)
- Plant Beca (1964)
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Owen, George (Rhagfyr 1996/ Ionawr 1997). TEYRNGED - Wilbert, arloeswr. Barn.
- ↑ Eco'r Wyddfa Nadolig 2017
- ↑ 3.0 3.1 Bangor's Pontio Arts and Innovation Centre unveils sculpture in memory of Wilbert Lloyd Roberts (en) , Daily Post, 19 Rhagfyr 2016. Cyrchwyd ar 3 Ebrill 2023.
- ↑ (Saesneg) Theatr Cymru 1972 – 1984. Blog Martin Morley (16 Medi 2018).
- ↑ Theatre founder Wilbert Lloyd Roberts sculpture unveiled (en) , BBC News, 19 Rhagfyr 2016.
- ↑ "Beryl – Y Rhyfeddod Prin gan Dyfan Roberts; atodiau theatr bARN cyfrol 502, Tachwedd 2004". www.theatre-wales.co.uk. Cyrchwyd 2024-08-27.
- ↑ Lewis, Saunders (1991). Cymru Fydd. ISBN 0 7154 0317 6.
- ↑ Povey, Meic (2010). Nesa Peth I Ddim - hunangofiant Meic Povey. Carreg Gwalch. ISBN 9781845 272401.
- ↑ Dadorchuddio cerflun o Wilbert Lloyd Roberts. Pontio (18 Rhagfyr 2016). Adalwyd ar 4 Ebrill 2023.