Wicipedia

Hong Cong

Rhanbarth Gweinyddol Arbennig yn Tsieina

Un o ddau ranbarth gweinyddol arbennig Gweriniaeth Pobl Tsieina yw Hong Cong (Tsieineeg: 香港); y llall yw Macau. Fe'i lleolir ar arfordir deheuol Tsieina wedi'i hamgylchynu gan delta'r Afon Perl a Môr De Tsieina,[1]. Mae'n nodedig am nenlinell o adeiladau uchel a'i harbwr naturiol tyfn. Gydag arwynebedd o 1,104 km2 (426 mi sgw) a phoblogaeth o saith miliwn o bobl, Hong Cong yw un o'r ardaloedd dwysaf ei phoblogaeth yn y byd.[2] Mae 95 y cant o boblogaeth Hong Cong yn Tsieineaidd a 5 y cant yn perthyn i grwpiau ethnig eraill.[3] Daw'r mwyafrif Han yn bennaf o ddinasoedd Guangzhou a Taishan yn y dalaith gyfagos, Guangdong.[4]

Hong Cong
Hong Cong
香港 (Tsieineeg)
Mathrhanbarth gweinyddol arbennig, dinas, dinas fawr, metropolis, dinas global, rhestr o diriogaethau dibynnol, dinas-wladwriaeth, tiriogaeth tollau Tsieina Edit this on Wikidata
Poblogaeth7,413,070 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd26 Ionawr 1841 (dan reolaeth Lloegr (y DU))
1 Gorffennaf 1997 (dychwelwyd i Tsieina)
AnthemGorymdaith y Gwirfoddolwyr Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethJohn Lee Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+08:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/iDubai Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol		Mandarin safonol Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolGweriniaeth Pobl Tsieina, Dwyrain Asia Edit this on Wikidata
SirGweriniaeth Pobl Tsieina Edit this on Wikidata
GwladGweriniaeth Pobl Tsieina Edit this on Wikidata
Arwynebedd1,105.69 km², 1,649.34 km², 2,755.03 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr7 ±1 metr Edit this on Wikidata
GerllawAfon Shing Mun, Môr De Tsieina Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaGuangdong, Shenzhen, Zhuhai Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau22.28°N 114.16°E Edit this on Wikidata
CN-HK Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredolLlywodraeth Hong Cong Edit this on Wikidata
Corff deddfwriaetholCyngor Deddfwriaethol Hong Cong Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth		Prif Weithredwr Hong Cong Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethJohn Lee Edit this on Wikidata
Map
Crefydd/EnwadBwdhaeth, Taoaeth, Conffiwsiaeth, Cristnogaeth, Hindŵaeth, Islam, Siciaeth, Iddewiaeth Edit this on Wikidata
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)$368,911 million, $359,839 million Edit this on Wikidata
ArianDoler Hong Cong Edit this on Wikidata
Canran y diwaith3.4 canran, 2.8 canran, 2.9 canran, 5.8 canran, 5.2 canran, 4.3 canran, 3.3 canran, 3.4 canran, 3.3 canran, 3.3 canran, 3.4 canran, 3.1 canran Edit this on Wikidata
Cyfartaledd plant1.234 Edit this on Wikidata
Mynegai Datblygiad Dynol0.952 Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Meddianwyd Hong Cong a'i rheoli fel trefedigaeth gan yr Ymerodraeth Brydeinig wedi'r Rhyfel Opiwm Cyntaf (1839–42). Yn wreiddiol Ynys Hong Cong yn unig oedd dan reolaeth Prydeiain, ond ehangodd ffiniau'r drefedigaeth i gynnwys Gorynys Kowloon ym 1860 a'r Tiriogaethau Newydd ym 1898. Cafodd ei feddiannu gan Japan yn ystod yr Ail Ryfel Byd, ac wedi'r rhyfel atfeddiannodd Brydain Hong Cong hyd drosglwyddo sofraniaeth i Tsieina ym 1997.[5][6] Yn ystod ei chyfnod trefedigaethol mabwysiadodd llywodraeth Hong Cong bolisi o ymatal rhag ymyrryd yn yr economi dan yr ethos o anymyrraeth bositif.[7] Cafodd y cyfnod hwn ddylanwad mawr ar ddiwylliant Hong Cong, a elwir yn aml yn "cwrdd rhwng y Dwyrain a'r Gorllewin",[8] ac roedd y system addysg yn arfer dilyn system Lloegr[9] nes iddi gael ei diwygio yn 2009.[10] Dan yr egwyddor "un wlad, dwy system", mae gan Hong Cong system wleidyddol wahanol i dir mawr Tsieina.[11] Gweithreda barnwriaeth annibynnol Hong Cong dan fframwaith y gyfraith gyffredin.[12][13] Llywodraethir y system wleidyddol gan Gyfraith Sylfaenol Hong Cong, dogfen gyfansoddiadol sy'n mynnu i Hong Cong gael "gradd uchel o hunanlywodraeth" mewn pob mater ac eithrio cysylltiadau tramor ac amddiffyniad milwrol.[14][15] Er bod ei system amlbleidiol yn tyfu, mae etholyddiaeth fechan yn rheoli hanner y Cyngor Deddfwriaethol. Hynny yw, dewisir Prif Weithredwr Hong Cong, sef pennaeth y llywodraeth, gan Bwyllgor Etholiadol o 400 i 1,200 o aelodau, a bydd y system hon yn gweithredu am y 20 mlynedd gyntaf dan sofraniaeth Tsieina.[16][17][18][19] Mae Hong Cong yn un o brif ganolfannau ariannol y byd, a chanddi economi gwasanaethau cyfalafol gyda threthi isel a masnach rydd. Yr arian cyfred, sef doler Hong Cong, yw'r wythfed arian cyfred a fasnachir mwyaf yn y byd.[20]

Hanes

golygu

Mae'r olion dynol cynharaf y gwyddys amdanynt yn Hong Kong wedi'u dyddio gan ryw 35,000 a 39,000 o flynyddoedd yn ôl yn ystod y cyfnod Paleolithig. Mae'r honiad yn seiliedig ar ymchwiliad archeolegol yn Wong Tei Tung, Sai Kung yn 2003. Datgelodd y gweithiau archeolegol offer carreg wedi'u cipio o ddyddodion gyda chyfoledd optegol yn dyddio rhwng 35,000 a 39,000 o flynyddoedd yn ôl. Yn ystod y Chalcolithig (cyfnod Neolithig Canol), tua 6,000 o flynyddoedd yn ôl, roedd bodau dynol wedi meddiannu a sefydlu drwy'r ardal.[21] Roedd ymsefydlwyr y cyfnod rhwng Oes y Cerrig a'r Oes Efydd yn Hong Cong yn bobl lled-arfordirol. Credir bod y trigolion cynnar yn Awstronesiaid yn y cyfnod Neolithig Canol ac yn ddiweddarach pobl o Yueh.[21] Yn unol â'r gwaith archeolegol yn Sha Ha, Sai Kung, roedd tyfu reis wedi'i gyflwyno ers y cyfnod Neolithig Diweddar.[22] Roedd Hong Kong o'r Oes Efydd yn cynnwys crochenwaith bras, crochenwaith caled, cwarts a gemwaith carreg, yn ogystal ag offer efydd bach.

 
Baner Hong Cong (1959-1997) 

Ymgorfforodd llinach Qin ardal Hong Cong yn Tsieina am y tro cyntaf yn 214 CC, ar ôl goresgyn y Baiyue brodorol.[23] Cyfunwyd y rhanbarth yn rhan o deyrnas Nanyue (talaith a ragflaenodd Fietnam) ar ôl cwymp Qin a'i ail-gipio gan Tsieina ar ôl concwest Han.[23][24] Yn ystod goresgyniad y Mongol yn Tsieina yn y 13g, roedd llys Song y De wedi'i leoli'n fyr yn Ninas Kowloon heddiw (safle Sung Wong Toi) cyn ei drechu'n derfynol ym Mrwydr Yamen yn 129.[25] Erbyn diwedd llinach Yuan, roedd saith teulu mawr wedi ymgartrefu yn y rhanbarth ac yn berchen ar y rhan fwyaf o'r tir. Ymfudodd ymsefydlwyr o daleithiau cyfagos i Kowloon drwy gydol llinach Ming.[26] Yr Ewropead cyntaf i ymweld a'r ardal oedd y fforiwr o Bortiwgal Jorge Álvares, a gyrhaeddodd ym 1513.[27][28] Sefydlodd masnachwyr o Bortiwgal canolfan fasnachu o'r enw Tamão yn nyfroedd Hong Cong a dechrau masnachu'n rheolaidd â de Tsieina.[29]

Daearyddiaeth

golygu
 
Hong Cong fin nos
 
Harbwr Victoria, Ynys Hong Cong

    Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

Cludiant

golygu
 

Maes Awyr Rhyngwladol Hong Cong

golygu

Gwasanaethir Hong Cong gan Maes Awyr Rhyngwladol Hong Cong, sydd ar Ynys Chek Lap Kok, yn ymyl Ynys Lantau.

Tramffyrdd Hong Cong

golygu
 

Dechreuodd gwaith adeiladu tramffyrd ar Ynys Hong Cong ym 1903 [30]; mae’r rhwywaith wedi cael ei estyn yn raddol, ac mae’r tramiau’n rhedeg hyd at heddiw.

Fferiau Star

golygu
 
Fferi Star yn gadael Kowloon

Dechreuodd gwasanaeth fferi dros Harbwr Fictoria rhwng Ynys Hong Cong a Kowloon ym 1880, a ffurfiwyd Cwmni Fferiau Star ym 1889, sydd yn parhau i gynnig yr un wasanaeth.[31]

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ "Geography and Climate, Hong Kong" (PDF). Census and Statistics Department, Llywodraeth Hong Cong. Cyrchwyd 10 Ionawr 2007.
  2. ↑ Ash, Russell (2006). The Top 10 of Everything 2007. Hamlyn. t. 78. ISBN 0-600-61532-4.
  3. ↑ "Population by Ethnicity, 2001 and 2006". Census and Statistics Department, Llywodraeth Hong Cong. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-12-08. Cyrchwyd 4 Hydref 2010.
  4. ↑ Fan Shuh Ching (1974). "The Population of Hong Kong". World Population Year (Committee for International Coordination of National Research in Demography): 18–20. http://www.cicred.org/Eng/Publications/pdf/c-c21.pdf. Adalwyd 25 Awst 2010.
  5. ↑ "Joint Declaration of the Government of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland and the Government of the People's Republic of China on the Question of Hong Kong". Constitutional and Mainland Affairs Bureau, Hong Kong Government. 19 December 1984. Cyrchwyd 4 Hydref 2010. The Government of the People's Republic of China declares that to recover the Hong The Government of the People's Republic of China declares that to recover the Hong Kong area (including Hong Kong Island, Kowloon and the New Territories, hereinafter referred to as Hong Kong) is the common aspiration of the entire Chinese people, and that it has decided to resume the exercise of sovereignty over Hong Kong with effect from 1 Gorffennaf 1997.
  6. ↑ "On This Day: 1997: Hong Kong handed over to Chinese control". BBC News. 1 Gorffennaf 1997. Cyrchwyd 9 Medi 2008.
  7. ↑ "The World's Most Competitive Financial Centers". CNBC. Cyrchwyd 30 Hydref 2009.
  8. ↑ "24 hours in Hong Kong: Urban thrills where East meets West". CNN. 8 Mawrth 2009. Cyrchwyd 27 Mai 2009.
  9. ↑ Chan, Shun-hing; Leung, Beatrice (2003). Changing Church and State Relations in Hong Kong, 1950–2000. Gwasg Prifysgol Hong Cong. t. 24. ISBN 962-209-612-3.
  10. ↑ "Programme Highlights". Hong Kong Government. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-09-28. Cyrchwyd 20 Hydref 2010.
  11. ↑ So, Dudley L.; Lin, Nan; Poston (2001). The Chinese Triangle of Mainland China, Taiwan and Hong Kong. Greenwood Publishing. tt. 13–29. ISBN 0-313-30869-1.
  12. ↑ "Basic Law, Chapter IV, Section 4". Basic Law Promotion Steering Committee. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-01-27. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2009.
  13. ↑ Russell, Peter H.; O'Brien, David M. (2001). Judicial Independence in the Age of Democracy: Critical Perspectives from around the World. University of Virginia Press. t. 306. ISBN 978-0-8139-2016-0.
  14. ↑ "Basic Law, Chapter II". Basic Law Promotion Steering Committee. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2010-07-29. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2009.
  15. ↑ Ghai, Yash P. (2000). Autonomy and Ethnicity: Negotiating Competing Claims in Multi-ethnic States. Cambridge University Press. tt. 92–97. ISBN 978-0-521-78642-3.
  16. ↑ "Decision of the National People's Congress on the Method for the Formation of the First Government and the First Legislative Council of the Hong Kong Special Administrative Region". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-01-18. Cyrchwyd 21 Chwefror 2012.
  17. ↑ "Basic Law, Chapter IV, Section 1". Basic Law Promotion Steering Committee. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-01-27. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2009.
  18. ↑ "Amendment to Annex I to the Basic Law of the Hong Kong Special Administrative Region of the People's Republic of China Concerning the Method for the Selection of the Chief Executive of the Hong Kong Special Administrative Region" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2013-07-24. Cyrchwyd 2012-07-15.
  19. ↑ Rioni, S. G. (2002). Hong Kong in Focus: Political and Economic Issues. Nova Publishers. tt. 9–10. ISBN 978-1-59033-237-5.
  20. ↑ "Triennial Central Bank Survey: Report on global foreign exchange market activity in 2010". Monetary and Economic Department (Bank for International Settlements): 12. December 2010. http://www.bis.org/publ/rpfxf10t.pdf. Adalwyd 15 Hydref 2011.
  21. ↑ 21.0 21.1 Meacham 1999, t. 2.
  22. ↑ Li 2012, t. 38.
  23. ↑ 23.0 23.1 Ban, Ban & Ban 111.
  24. ↑ Carroll 2007, t. 9.
  25. ↑ Barber 2004, t. 48.
  26. ↑ Carroll 2007, t. 10.
  27. ↑ Porter 1996, t. 63.
  28. ↑ Edmonds 2002, t. 1.
  29. ↑ von Glahn 1996, t. 116.
  30. ↑ Tudalen hanes ar wefan tramffyrdd Hong Cong
  31. ↑ Gwefan starferry.com
 
 Israniadau gweinyddol Gweriniaeth Pobl Tsieina
Taleithiau Anhui • Fujian • Gansu • Guangdong • Guizhou • Hainan • Hebei • Heilongjiang • Henan • Hubei • Hunan • Jiangsu • Jiangxi • Jilin • Liaoning • Qinghai • Shaanxi • Shandong • Shanxi • Sichuan • Yunnan • Zhejiang
Taleithiau dinesig Beijing • Chongqing • Shanghai • Tianjin
Rhanbarthau ymreolaethol Guangxi • Mongolia Fewnol • Ningxia • Tibet • Xinjiang
Rhanbarthau Gweinyddol Arbennig Hong Cong • Macau
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Hong_Cong&oldid=13062753"