Shanghai

Dinas fwyaf Gweriniaeth Pobl Tsieina yw Shanghai neu weithiau yn Gymraeg Sianghai[1] (Tsieineeg: 上海 "Cymorth – Sain" Shànghǎi ). Saif ar lan deheuol Afon Yangtze yn nwyrain Tsieina, a llifa Afon Huangpu drwy'r ddinas.[2] Gyda phoblogaeth o 23,390,000 (2016)[3] yn yr ardal ddinesig, saif yn 3edd o ran dinasoedd y byd yn ôl poblogaeth a'r fwyaf yn Tsieina. Yn ogystal, mae Shanghai yn ddinas hunanlywodraethol gyda statws tebyg i dalaith.

Shanghai
상하이.jpeg
Mathdinas, bwrdeistref a reolir yn uniongyrchol, Dinas Ganolog Genedlaethol, dinas fawr, dinas â miliynau o drigolion Edit this on Wikidata
Poblogaeth23,390,000 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 751 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethYang Xiong Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+08:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Yokohama, Osaka, Milan, Rotterdam, San Francisco, Zagreb, Hamhung, Manila, Karachi, Antwerp, Montréal, Piraeus, Pomeranian Voivodeship, Chicago, Hamburg, Casablanca, Marseille, São Paulo, St Petersburg, Queensland, Istanbul, Haifa, Busan, Dinas Ho Chi Minh, Port Vila, Dunedin, Tashkent, Porto, Windhoek, Talaith Santiago de Cuba, Espoo, Rosario, Jalisco, Lerpwl, Maputo, Chiang Mai, Dubai, KwaZulu-Natal, Guayaquil, Valparaíso, Barcelona, Oslo, Colombo, Bratislava Region, Central Denmark Region, Corc, Dwyrain Jawa, Rhône-Alpes, Phnom Penh, Salzburg, Québec, Vladivostok, Talaith De Jeolla, Nagasaki, Talaith Gogledd Jeolla, Basel, Alexandria, Lille, Gdańsk, Llundain, Hirakata, Neyagawa, Okahandja, Aden, Izumisano, Bangkok, Winston-Salem, Constanța, Yao, Yerevan, Dinas Efrog Newydd, Osaka, Budapest, Bwrdeistref Göteborg, Bwrdeistref Nicosia, Dinas Llundain, Prag Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolDwyrain Tsieina Edit this on Wikidata
SirGweriniaeth Pobl Tsieina Edit this on Wikidata
GwladBaner Tsieina Tsieina
Arwynebedd6,341 ±1 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr4 ±1 metr Edit this on Wikidata
GerllawCilfach Suzhou, Afon Yangtze, Afon Huangpu Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaJiangsu, Zhejiang, Suzhou Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau31.17°N 121.47°E Edit this on Wikidata
Cod post200000 Edit this on Wikidata
CN-SH Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethYang Xiong Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Mae Shanghai yn ganolfan byd-eang ym maes cyllid, ymchwil, technoleg, gweithgynhyrchu, a chludiant, a phorthladd Shanghai yw'r porthladd prysura'r byd; bu'n ganolbwynt i gynnydd economaidd Tsieina yn y blynyddoedd diwethaf. Roedd Shanghai yn wreiddiol yn bentref pysgota ac yna'r dref marchnad digon di-nod, ond tyfodd o ran pwysigrwydd yn y 19g oherwydd masnach a'i leoliad fel porthladd. Mae'r ddinas yn un o bum borthladdoedd a agorwyd er mwyn hwyluso masnach tramor, ar ôl y Rhyfel Opiwm Cyntaf. Yna ffynnodd y ddinas, gan ddod yn brif ganolbwynt masnachol ac ariannol rhanbarth Asia-Môr Tawel yn y 1930au. Yn ystod yr Ail Ryfel Sino-Japaneaidd, y ddinas oedd safle Brwydr Fawr Shanghai. Ar ôl y rhyfel, gyda Plaid Gomiwnyddol Tsieina yn meddiannu tir mawr Tsieina ym 1949, roedd masnach yn gyfyngedig i wledydd sosialaidd eraill, a dirywiodd dylanwad byd-eang y ddinas.

Ers 2020, cofrestrwyd Shanghai fel dinas Alpha + (haen gyntaf fyd-eang) gan yGlobalization and World Cities Research Network a'i graddio fel y 3edd ganolfan ariannol fwyaf cystadleuol a mwyaf yn y byd y tu ôl i Ddinas Efrog Newydd a Llundain. Mae ganddo'r nifer ail-uchaf o biliwnyddion o unrhyw ddinas yn y byd, y pumed allbwn ymchwil wyddonol mwyaf o unrhyw ddinas yn y byd, a sefydliadau addysgol uchel eu statws gan gynnwys pedair prifysgol Prosiect 985: Prifysgol Fudan, Prifysgol Shanghai Jiao Tong, Tongji Prifysgol, a Phrifysgol Normal Dwyrain Tsieina.

Cofnodir tŵf Shanghai o'r 10g ymlaen. Adeiladwyd muriau'r ddinas yn 1553, ond dim ond yn y 19g y daeth yn ddinas bwysig.

GeirdarddiadGolygu

Y ddau Arwyddlun Tsieineaidd yn enw'r ddinas yw Tsieinëeg: 上 (shàng/zan, "upon") a Tsieinëeg: 海 (hǎi/hae, "sea"), sydd, gyda'i gilydd yn golygu "Wrth y môr". Mae'r dystiolaeth cynharaf o'r enw hwn yn dyddio o linach Cân yr 11g, pan oedd eisioes cymer afon a thref gyda'r enw hwn yn yr ardal.[4]

Roedd Shēn neu 申城 (Shēnchéng, "Dinas Shen") yn enw cynnar a fathwyd gan Arglwydd Chunshen, uchelwr o'r 3g CC a phrif weinidog talaith Chu, a'r ardal lle safai'r Shanghai modern. Mae timau chwaraeon a phapurau newydd yn Shanghai yn aml yn defnyddio 'Shen' yn eu henwau, fel Shanghai Shenhua a Shen Bao.

Roedd 华亭 [c] (Huátíng) hefyd yn enw cynnar arall ar Shanghai. Yn 751 OC, yn ystod llinach canol Tang, sefydlwyd sir Huating gan Zhao Juzhen, llywodraethwr Wu Commandery, yn Songjiang heddiw, y weinyddiaeth gyntaf ar lefel sirol yn Shanghai heddiw. Enwyd y gwesty pum seren cyntaf yn y ddinas ar ôl Huating.

HanesGolygu

Goresgyniad JapanGolygu

Ar 28 Ionawr 1932, goresgynnodd lluoedd Japan Shanghai wrth i'r Tsieineaid geisio gwrthsefyll ac amddiffyn. Dinistriwyd mwy na 10,000 o siopau a channoedd o ffatrïoedd ac adeiladau cyhoeddus, gan adael ardal Zhabei yn adfail. Cafodd tua 18,000 o sifiliaid naill ai eu lladd, eu hanafu, neu ar goll.[5] Cafwyd cadoediad ei drefnu ar 5 Mai 1932.[6] Ym 1937, arweiniodd Brwydr Shanghai at feddiannu'r rhannau o Shanghai a weinyddir gan Tsieineaidd y tu allan i'r Wladfa Ryngwladol a Chonsesiwn Ffrainc. Roedd pobl a arhosai yn y ddinas dan feddiant yn dioddef o ddydd i ddydd, gan newyn, gormes neu farwolaeth.[7] Yn y pen draw, meddiannwyd y consesiynau tramor gan y Japaneaid ar 8 Rhagfyr 1941 ac fe wnaethant aros nes i Japan ildio ym 1945 yn yr Ail Ryfel Byd; cyflawnwyd llawer o droseddau rhyfel yn ystod yr amser hwnnw.[8]

Hanes fodernGolygu

Ar ôl y rhyfel, adferwyd economi Shanghai; rhwng 1949 a 1952 cynyddodd allbwn amaethyddol a diwydiannol y ddinas 51.5% a 94.2%, yn y drefn honno.[5] Roedd 20 ardal drefol a 10 maestref ar y pryd.[9] Ar 17 Ionawr 1958, daeth Jiading, Baoshan, a Sir Shanghai yn Jiangsu yn rhan o Shanghai Ddinesig, ac ehangodd i arwynebedd o 863 km2 (333.2 metr sgwâr). Y mis Rhagfyr canlynol, ehangwyd yr arwynebedd ymhellach i 5,910 km2 (2,281.9 metr sgwâr) ar ôl ychwanegu mwy o ardaloedd maestrefol cyfagos yn Jiangsu: Chongming, Jinshan, Qingpu, Fengxian, Chuansha, a Nanhui.[10] Ym 1964, aildrefnwyd adrannau gweinyddol y ddinas i 10 rhanbarth trefol a 10 sir.[9]

Fel canolfan ddiwydiannol Tsieina ac ynddi'r gweithwyr diwydiannol mwyaf medrus, daeth Shanghai yn ganolfan ar gyfer yr asgell chwith, radical yn ystod y 1950au a'r 1960au. Roedd y chwith radical Jiang Qing a'i thri chynghreiriad, (a elwid "y Gang o Bedwar"), wedi'u lleoli yn y ddinas.[11] Yn ystod y Chwyldro Diwylliannol (1966–1976), cafodd cymdeithas Shanghai ei difrodi’n ddifrifol, gyda 310,000 dedfryd anghywir yn cynnwys mwy nag 1 filiwn o bobl. Cafodd tua 11,500 o bobl eu herlid yn anghyfiawn a'u lladd. Ac eto, hyd yn oed yn ystod amseroedd mwyaf cythryblus y chwyldro, llwyddodd Shanghai i gynnal cynhyrchiad economaidd gyda chyfradd twf blynyddol da.[5]

Er 1949, mae Shanghai wedi cyfrannu at refeniw treth i'r llywodraeth ganolog; ym 1983, roedd cyfraniad y ddinas mewn refeniw treth yn fwy na'r buddsoddiad a gafwyd yn y 33 mlynedd diwethaf gyda'i gilydd.[12] Roedd ei bwysigrwydd i les cyllidol y llywodraeth ganolog hefyd yn ei atal rhag troi at economaidd rhydd. Yn 1990, caniataodd Deng Xiaoping i Shanghai gychwyn diwygiadau economaidd, a ailgyflwynodd gyfalaf tramor i'r ddinas a datblygu ardal Pudong, gan arwain at greu Lujiazui (ardal ariannol Shanghai).[13] Yn 2020, mae Shanghai wedi'i gofrestru fel dinas Alpha + gan Rwydwaith Ymchwil Globaleiddio a Dinasoedd y Byd (Globalization and World Cities Research Network), sy'n golygu ei bod yn un o 10 dinas fwya'r byd.[14]

Gweler hefydGolygu

OrielGolygu

CyfeiriadauGolygu

  1. ↑ Geiriadur yr Academi, [Shanghai].
  2. ↑ (Saesneg)"Shanghai ar Dictionary.com". dictionary.reference.com. Cyrchwyd 24 Mawrth 2015.
  3. ↑ http://www.demographia.com/db-worldua.pdf.
  4. ↑ Danielson, Eric N., Shanghai and the Yangzi Delta, 2004, tt. 8–9.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 上海通志 总述 [General History of Shanghai – Overview] (yn Tsieinëeg). Office of Shanghai Chronicles. 1 July 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 Tachwedd 2018. Cyrchwyd 2 Hydref 2019.
  6. ↑ 图说上海一二八事变----战争罪行. archives.sh.cn (yn Tsieinëeg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 Chwefror 2018. Cyrchwyd 3 Hydref 2019.
  7. ↑ Nicole Huang, "Introduction," in Eileen Chang, Written on Water, translated by Andrew F. Jones (Efrog Newydd: Columbia University Press, 2005), XI
  8. ↑ 149 comfort women houses discovered in Shanghai Archifwyd 1 December 2008[Date mismatch] yn y Peiriant Wayback., Xinhua News Agency, 16 Mehefin 2005.
  9. ↑ 9.0 9.1 上海地名志 总述 (yn Tsieinëeg). Office of Shanghai Chronicles. 3 Awst 2004. Cyrchwyd 3 Hydref 2019.
  10. ↑ Pacione, Michael (4 December 2014). Problems and Planning in Third World Cities. Routledge Revivals. ISBN 9780415705936.
  11. ↑ Shanghai: transformation and modernization under China's open policy. By Yue-man Yeung, Sung Yun-wing, page 66, Chinese University Press, 1996
  12. ↑ McGregor, Richard (31 July 2012). The Party: The Secret World of China's Communist Rulers. Harper Perennial; Reprint. ISBN 9780061708763.
  13. ↑ 浦东，改革开放尽显"上海风度". Xinhua News (yn Tsieinëeg). 17 Medi 2018. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 September 2019. Cyrchwyd 29 Medi 2019.
  14. ↑ "GaWC - The World According to GaWC 2020". www.lboro.ac.uk. Cyrchwyd 2020-09-27.


 
 Israniadau gweinyddol Gweriniaeth Pobl Tsieina
Taleithiau Anhui • Fujian • Gansu • Guangdong • Guizhou • Hainan • Hebei • Heilongjiang • Henan • Hubei • Hunan • Jiangsu • Jiangxi • Jilin • Liaoning • Qinghai • Shaanxi • Shandong • Shanxi • Sichuan • Yunnan • Zhejiang
Taleithiau dinesig Beijing • Chongqing • Shanghai • Tianjin
Rhanbarthau ymreolaethol Guangxi • Mongolia Fewnol • Ningxia • Tibet • Xinjiang
Rhanbarthau Gweinyddol Arbennig Hong Cong • Macau
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Shanghai&oldid=10910778"