Beijing

Prifddinas Gweriniaeth Pobl Tsieina a dinas ail fwyaf y wlad gyda 13,820,000 o drigolion yw Beijing (北京, "prif ddinas ogleddol";  ynganiad ). Yn ogystal, mae Beijing yn ddinas hunanlywodraethol gyda statws tebyg i dalaith.

Beijing

Math	prifddinas, dinas, bwrdeistref a reolir yn uniongyrchol, Dinas Ganolog Genedlaethol, dinas fawr, dinas â miliynau o drigolion
Beijing pronunciation.ogg
Poblogaeth	21,710,000
Pennaeth llywodraeth	Chen Jining
Cylchfa amser	UTC+08:00
Gefeilldref/i	Berlin, Cairo, Dulyn, Tirana, Milan, Dinas Efrog Newydd, Beograd, Lima, Washington, Madrid, Rio de Janeiro, Ankara, Islamabad, Jakarta, Bangkok, Buenos Aires, Seoul, Kiev, Dinas Brwsel, Hanoi, Moscfa, Ottawa, Minsk, Athen, Budapest, Llundain, São Paulo, Cwlen, St Petersburg, Manila, Dinas Mecsico, Nursultan, Copenhagen, Riga, Santiago de Chile, Alger, Tehran, Addis Ababa, Amman, Amsterdam, Bwcarést, Tel Aviv, Johannesburg, Santo Domingo, Salo, Meguro- ku, Tokyo, Phnom Penh, Vientiane, Ulan Bator, Delhi, Doha, Gauteng, De Cymru Newydd, Tiriogaeth Prifddinas Awstralia, San José, La Habana, Lisbon, Helsinki, Rhufain, Paris, Île-de-France, Madrid, Dinas Wellington, Prag
Daearyddiaeth
Sir	Gweriniaeth Pobl Tsieina
Gwlad	Tsieina
Arwynebedd	16,410.54 km²
Uwch y môr	43 metr
Gerllaw	Afon Yongding, Afon Qing
Yn ffinio gyda	Hebei, Tianjin
Cyfesurynnau	39.905°N 116.3914°E
Cod post	100000
CN-BJ
Corff gweithredol	People's Government of Beijing Municipality
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	mayor of Beijing
Pennaeth y Llywodraeth	Chen Jining
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Enw'r ddinas

Ystyr Beijing yw "prif ddinas ogleddol" (cymharer Nanjing, "y brif ddinas ddeheuol", a Tonkin a Tokyo; i gyd yn golygu "y brif ddinas ddwyreinol"). Weithiau mae Beijing yn cael ei alw'n Peking — daeth yr enw hwn i'r Saesneg drwy genhadon Ffrengig, bedwar can mlynedd yn ôl, ac mae'n dangos cyfnewidiad seinegol yn ystod y Brenhinllin Qing.

Yn Tsieina mae'r ddinas wedi newid ei henw lawer gwaith. Rhwng 1928 a 1949, Beiping ("Heddwch gogleddol") oedd enw'r ddinas, am fod llywodraeth y Cenedlaetholwyr (Kuomintang) yn rheoli'r gwlad o Nanjing, ac roedden nhw eisiau dangos nad Beijing oedd prifddinas y wlad. Pan oedd y Siapaneaid yn rheoli gwladwriaeth byped yng ngogledd Tsieina gyda Beijing yn brifddinas, arddelwyd yr enw Beijing unwaith eto, ond yn 1945 newidiodd llywodraeth Gweriniaeth Tsieina yr enw'n ôl i Beiping. Pan enillodd y Blaid Gomiwnyddol y rhyfel cartref yn Hydref 1949, newidiwyd yr enw i Beijing i ddangos eu bod nhw'n rheoli Tsieina gyfan. Dydy llywodraeth Gweriniaeth Tsieina yn Taiwan ddim wedi newid yr enw yn swyddogol, ac yn y 1950au a'r 1960au arferai llawer o bobl yn Taiwan alw'r ddinas yn "Beiping". Heddiw mae bron pawb yn Taiwan (gan gynnwys y llywodraeth) yn galw'r ddinas yn "Beijing".

Ceir yr hen enw Cymraeg Pecin a ddaw o'r ffurf Saesneg Peking.

Gwleidyddiaeth a llywodraeth

Mae llywodraeth drefnol yn cael ei rheoleiddio gan y Blaid Gomiwnyddol Tsieina leol, arweiniwyd gan yr Ysgrifennyd Beijing y Blaid (Tsieineeg: 北京市委书记). Mae'r blaid leol yn rhyddhau archebion gweinyddol, casglu treth, rheoli'r economi, ac yn cyfarwyddo pwyllgor o'r Gyngres Drefol y Bobl mewn penderfyniadau polisi a goruwchwylio'r llywodraeth leol.

Prifysgol

Yr Athro Hopkyn Rees sefydlodd y coleg cyntaf yma, yn 1869, sef coleg yn arbenigo mewn dysgu ieithoedd. Ganwyd Rees yng Nghwmafan, Gorllewin Morgannwg.

Adeiladau a chofadeiladau

• Hen Palas yr Haf
• Mur Mawr Tsieina
• Neuadd Mawr y Bobol
• Pagoda Teml Tianning
• Palas ymerodrol
• Sgwâr Tiananmen
• Teml Cheng'en
• Teml yr Haul
• Teml Hongluo

Enwogion

• Joyce Chen (1917-1994), chef
• Bai Guang (1921-1999), actores a chantores
• Xi Jinping (g. 1953), gwleidydd