Hugo Chávez

Arlywydd Feneswela o 1999 hyd 2013 oedd Hugo Rafael Chávez Frías (IPA: 'uɣo rafa'el 'tʃaβes 'fɾias (28 Gorffennaf 1954 – 5 Mawrth 2013). Fel arweinydd y Chwyldro Bolifariaidd hybodd ei weledigaeth o sosialaeth ddemocrataidd drwy ddiwygio cymdeithasol ac roedd yn feirniadol iawn o bolisïau tramor yr Unol Daleithiau.

Hugo Chávez
Ganwyd	Hugo Rafael Chávez Frías  28 Gorffennaf 1954  Sabaneta
Bu farw	5 Mawrth 2013  o canser colorectaidd  Hospital Militar de Caracas
Man preswyl	Residencia Presidencial La Casona
Dinasyddiaeth	Feneswela
Alma mater	Military Academy of the Bolivarian Army
Galwedigaeth	gwleidydd, swyddog milwrol
Swydd	Arlywydd Feneswela, arweinydd plaid wleidyddol
Taldra	173 centimetr
Plaid Wleidyddol	Revolutionary Bolivarian Movement-200, Fifth Republic Movement, United Socialist Party of Venezuela
Tad	Hugo de los Reyes Chávez
Mam	Elena Frías de Chávez
Priod	Nancy Colmenares, Marisabel Rodríguez de Chávez
Plant	María Gabriela Chávez
Perthnasau	Asdrúbal Chávez
Gwobr/au	Gwobr hawliau Dynol Al-Gaddafi, Urdd Francisco Morazán, Uwch Goler Urdd Tywysog Harri, Urdd dros ryddid, Urdd Francisco de Miranda, Order of the Star of Carabobo, Urdd José Martí, Urdd Carlos Manuel de Céspedes, Ribbon of the Order of the Republic of Serbia, Urdd Umayyad, Uatsamonga Order, Order of the Friendship of Peoples, Gwobr y Blaned Las, honorary doctor of the University of International Business and Economics, Order of Augusto César Sandino, Medal of the Oriental Republic of Uruguay, Urdd Croes y De, Gorchymyn Cyffredinol San Martin, Urdd Gwladwriaeth Serbia, Gorchymyn Anrhydedd, Urdd Seren Palesteina, Urdd Tywysog Harri
Gwefan	http://www.chavez.org.ve, http://todochavez.gob.ve
Safle	pitcher
llofnod

Dywedir iddo sefydlu mudiad asgell-chwith o'r enw Fifth Republic Movement wedi methiant y coup d'état i ddiorseddu'r Arlywydd Carlos Andrés Pérez yn 1992. Cafodd ei ethol yn Arlywydd ei wlad yn 1998 gyda maniffesto yn addo cynorthwyo'r tlodion. Cafodd ei ail-ethol i'r swydd yn 2000, yn 2006 ac yn 2012. O fewn ei wlad roedd yn frwdfrydig iawn dros datblygiadau economaidd amgen; gan ganolbwyntio hefyd ar estyn llaw i wledydd eraill yn Ne America.

Roedd yn ddyn oedd yn barod iawn i ddweud ei farn, gan greu gelynion a chyfeillion gyda phob brawddeg, bron. Hona Llywodraeth yr Unol Daleithiau ei fod yn fygythiad i systemau democrataidd America Ladin.

Y cyfnod cynnar

Cafodd ei fagu ar aelwyd gweithiol yn Sabaneta, Barinas. Wedi cyfnod fel swyddog yn y fyddin sefydlodd MBR-200 yn y 1980au cynnar gyda'r nod o ddymchwel Llywodraeth yr Arlywydd Carlos Andrés Pérez. Yn 1992 aflwyddiannus oedd ei ymdrech i wneud hyn drwy coup d'état a chafodd ei garcharu am ddwy flynedd. Yn dilyn ei ryddhau o'r carchar sefydlodd plaid sosialaidd, democrataidd o'r enw Mudiad y Pumed Gweriniaeth.

Diwygio cymdeithasol

Yn 1998 fe'i etholwyd yn Arlywydd Feneswela. Canlyniad ei bolisiau i adfer diwydiant a chymdeithas (Cyfansoddiad Newydd y Llywodraeth, 1999) oedd: gwladoli sawl diwydiant allweddol, cynyddu nawdd y Llywodraeth ym maesydd iechyd a gofal ac addysg, a lleihau tlodi.

Beirniadu George W. Bush

Ar 20 Medi, 2006, areithiodd Chávez i Gynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig gan gondemnio George W. Bush (Arlywydd yr Unol Daleithiau ar y pryd) yn hallt. Yn yr araith, fe alwodd ef Bush yn "Ddiafol", gan gyfeirio at y ffaith i Bush fod yn areithio yn yr un fan y diwrnod cynt "to share his nostrums to try to preserve the current pattern of domination, exploitation and pillage of the peoples of the world." Er iddo gael ei feirniadu am hyn gan y cyfryngau a gwleidyddion led-led y byd, fe dderbyniodd Chávez gymeradwyaeth frwdfrydig..

Salwch a marwolaeth

Bu farw ar y 5ed o Fawrth 2013 yn dilyn dwy flynedd o frwydro yn erbyn cancr. Cyhoeddwyd cyfnod saith niwrnod o fwrnio cenedlaethol drwy'r wlad i'w goffáu.

Gweler hefyd

• ¿Por qué no te callas?