Lucy Thomas
Diwydiannwr Cymreig o'r Waun Wyllt, Merthyr Tudful oedd Lucy Thomas (1781- 27 Medi 1847) a elwir weithiau'n "Fam Diwydiant Glo Cymru". Gyda'i gŵr Robert Thomas (1770-1829) a ddaeth yn wreiddiol o Lansamlet, a'i mab William, yn 1830, sefydlodd system i fasnachu glo Cymru yn Llundain yn ogystal â chloddio llawer o'r glo a oedd yng Nglofa Waun Wyllt ger Troed-y-rhiw ac Abercannaid, Merthyr Tudful i'w gwerthu'n uniongyrchol i'r cwsmer yn hytrach na thoddi haearn yn unig. Agorwyd y lofa gan ei gŵr yn 1824,[1] ac ystyriwyd ar y pryd mai dyma'r glo gorau, o ran safon y llosgi, drwy'r Cymoedd.
| Lucy Thomas | |
|---|---|
| Ganwyd | 1780s, 1781  Merthyr Tudful |
| Bedyddiwyd | 1781 |
| Bu farw | 27 Medi 1847 Abercannaid |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | perchennog, masnachwr, peiriannydd |
Codwyd ffynnon yn 1906 i gofio am eu gwaith, ac mae i'w weld heddiw, wedi'i adleoli yn 1966, ger Eglwys Sant Tydfil, Merthyr Tudful ar ochr deheuol yr hewl fawr.[2][3] Gwnaed y ffynnon gan W Macfarlane & Co, mewn ffwndri haearn yn Glasgow.
Wyres iddi oedd Anne (m. 1902; merch ei mab William), etifedd glofa Llety-Shenkin, Aberdâr.[4] Priododd Anne Syr William Thomas Lewis, yr arglwydd Merthyr o Senghenydd cyntaf a mab Thomas William Lewis, peiriannydd gwaith haearn 'Plymouth' ym Merthyr Tydfil. Daeth y ddau'n berchnogion nifer o byllau glo gan gynnwys y pyllau yn rhan isaf Cwm Rhondda a adwaenid yn ddiweddarach fel 'Glofa Lewis Merthyr'.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ mtht.co.uk; cofebau Cadw; Archifwyd 2014-04-28 yn y Peiriant Wayback. adalwyd 30 Ionawr 2016
- ↑ Nodyn ar y cerflun (ffynnon): ERECTED BY / SIR WILLIAM T. LEWIS / AND / WILLIAM THOMAS REES / OF ABERDARE / AND PRESENTED TO THEIR NATIVE / TOWN, IN COMMEMORATION OF / ROBERT AND LUCY THOMAS / OF WAUNWYLLT THE PIONEERS IN 1828 / OF THE / SOUTH WALES STEAM COAL TRADE IN THIS PARISH
- ↑ pmsa.org.uk; Public Monuments and Sculpture Association; Archifwyd 2016-05-13 yn y Peiriant Wayback. adalwyd 30 Ionawr 2016
- ↑ Y Bywgraffiadur Arlein; Llyfrgell Genedlaethol Cymru; adalwyd 30 Ionawr 2016