Benito Mussolini
Roedd Benito Amilcare Andrea Mussolini (29 Gorffennaf 1883 - 28 Ebrill 1945) yn wleidydd o'r Eidal ddaeth yn arweinydd plaid y Ffasgwyr yn yr Eidal pan y'i ffurfiwyd yn 1919. Daeth yn brifweinidog yr Eidal yn 1922. Rheolodd y wlad fel unben. Yn 1940 ymunodd yr Eidal dan arweinyddiaeth Mussolini yn yr Ail Ryfel Byd ar ochr Adolf Hitler. Fe'i lladdwyd gan wrthryfelwyr Eidalaidd yn Ebrill 1945.
| Benito Mussolini | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | Benito Amilcare Andrea Mussolini  29 Gorffennaf 1883 Predappio |
| Bu farw | 28 Ebrill 1945 Giulino |
| Man preswyl | Palazzo Venezia, Villa Torlonia |
| Dinasyddiaeth | Italian Social Republic, Teyrnas yr Eidal |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | newyddiadurwr, athro, gwleidydd, fascist |
| Swydd | Prime Minister of the Kingdom of Italy, First marshal of the empire, minister of Interior of the Kingdom of Italy, minister of Interior of the Kingdom of Italy, gweinidog tramor, prif weinidog, minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Italy, minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Italy, minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Italy, minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Italy, minister of Public Works of the Kingdom of Italy, minister of Public Works of the Kingdom of Italy, minister of Public Works of the Kingdom of Italy, minister of War of the Kingdom of Italy, minister of War of the Kingdom of Italy, minister of War of the Kingdom of Italy, minister of the Navy of the Kingdom of Italy, minister of the Navy of the Kingdom of Italy, minister of the Navy of the Kingdom of Italy, minister of Air Force of the Kingdom of Italy, minister of Air Force of the Kingdom of Italy, minister of Air Force of the Kingdom of Italy, minister of Air Force of the Kingdom of Italy, minister of Italian Africa of the Kingdom of Italy, minister of Italian Africa of the Kingdom of Italy, minister of Italian Africa of the Kingdom of Italy, minister of Corporations of the Kingdom of Italy, minister of Corporations of the Kingdom of Italy, aelod o Siambr Dirprwyon Teyrnas yr Eidal, aelod o Siambr Dirprwyon Teyrnas yr Eidal, aelod o Siambr Dirprwyon Teyrnas yr Eidal, aelod o Siambr Dirprwyon Teyrnas yr Eidal, national councillor to the Chamber of Fasci and Corporations |
| Cyflogwr |
|
| Plaid Wleidyddol | Republican Fascist Party, Plaid Ffasgaidd Genedlaethol, Plaid Sosialaidd yr Eidal, Fasci Italiani di Combattimento, Revolutionary Fascist Party |
| Mudiad | Italian nationalism, Ffasgaeth |
| Tad | Alessandro Mussolini |
| Mam | Rosa Maltoni |
| Priod | Rachele Mussolini, Ida Dalser |
| Partner | Ida Dalser, Margherita Sarfatti, Clara Petei, Bianca Ceccato |
| Plant | Bruno Mussolini, Edda Mussolini, Vittorio Mussolini, Anna Maria Mussolini, Romano Mussolini, Benito Albino Dalser |
| Perthnasau | Galeazzo Ciano, Alessandra Mussolini, Romano Floriani Mussolini |
| Gwobr/au | Urdd yr Eryr Gwyn, Grand cross of the Order of the White Lion, Urdd y Sbardyn Aur, Order of Lāčplēsis, Urdd y Quetzal, Collar of the Imperial Order of the Red Arrows, Knight of the Order of the Most Holy Annunciation, Marchog Uwch Groes Urdd y Seintiau Maurice a Lasarus, Knight grand cross of the order of the crown of Italy, Knight Grand Cross of the Colonial Order of the Star of Italy, Urdd Sofran Milwyr Malta, Urdd Marchogol y Beddrod Sanctaidd, Order of the German Eagle, Urdd y Baddon, Croes Rhyddid, Order of Skanderbeg, Order of the Roman Eagle, Urdd Croes y De, Urdd Brenhinol y Seraffim, Urdd yr Eliffant, Cross of Vytis, Grand Collar of the Military Order of the Tower and Sword, Uwch Cordon Prif Urdd yr Eurflodyn, Honorary doctor of the University of Lausanne, Uwch Groes Urdd Filwrol y Tŵr a'r Cleddyf, Order of the Chrysanthemum, Urdd yr Eryr Gwyn, Urdd Filwrol y Tŵr a'r Cleddyf, Medal Goethe ar gyfer Celf a Gwyddoniaeth, Uwch Groes y Llynges, gyda bathodyn gwyn, Medal Victoria, Order of the Star of Nepal, Urdd dros ryddid, Urdd Carlos Manuel de Céspedes, Urdd Solomon, Order of Saints Cyril and Methodius Equal-to-apostles, Knight Grand Cross of the Military Order of Savoy |
| llofnod | |
 | |
Hanes
golyguDechreuodd Mussolini ar ei yrfa wleidyddol fel sosialydd brwd, ond cefnogodd ymuno'r Eidal yn y Rhyfel Byd Cyntaf a chafodd ei fwrw allan o Blaid Sosialaidd mewn canlyniad yn 1915. Yn 1919 ffurfiodd y Fasci di combattimento (Y Crysau Duon). Daeth i rym ar ôl arwain ymdaith y Crysau Duon i Rufain yn 1922. Bu'n brif weinidog hyd 1924 pan lofruddwyd Giacomo Matteoti a datganodd ei hun yn unben ar yr Eidal dan y teitl Il duce ('Yr Arweinydd').
Fel Il duce roedd ei lywodraeth yn mwynhau cefnogaeth boblogaidd ar y dechrau. Cyflwynodd raglenni o waith cyhoeddus, gosododd drefn ar y wlad yn dilyn anhrefn ac ansicrwydd y cyfnod ôl-Ryfel, a adferodd freintiau'r Eglwys Gatholig Rufeinig. Dyma'r dyn "a wnaeth y trenau redeg ar amser". Cododd sawl adeilad a chofeb rhwysgfawr yn yr arddull Neo-Glasurol, wedi'u ysbrydoli gan 'fawredd' yr Ymerodraeth Rufeinig. Ond roedd yn llawdrwm iawn ar unrhyw wrthwynebiad gwleidyddol hefyd a dioddefodd nifer o Eidalwyr am eu daliadau dan ei lywodraeth a chreulondeb brwnt y Crysau Duon.
Ceisiodd ymestyn grym yr Eidal a sefydlu ei hawdurdod yn Affrica. Anfonodd fyddin i oresgyn Ethiopia yn 1935. Yn 1936 ffurfiodd gynghrair gydag Adolf Hitler a'r Natsïaid a alwyd yn Echel Rhufain-Berlin. Yn 1939 cipiodd Albania a phan dorrodd yr Ail Ryfel Byd allan cyhoeddodd ryfel yn erbyn Prydain a Ffrainc ym Mehefin 1940. Ond roedd y rhyfel yn drychinebus i'r Eidal a chafwyd colledion mawr yng Libia, Corn Affrica a Gwlad Groeg. Pan oresgynodd y Cynghreiriaid ynys Sisili yn 1943, gorfodwyd Mussolini i ymddeol o rym gan Gyngor Mawr y Blaid Ffasgaidd. Ffoes o Rufain i ogledd yr Eidal lle sefydlodd weriniaeth ffasgaidd newydd dan nawdd yr Almaenwyr. Cafodd ef a'i fistres Clara Petacci eu dal gan y partisanwyr a'u dienyddio. Crogwyd eu cyrff mewn sgwar ym Milan cyn eu claddu. Roedd unbennaeth Mussolini ar ben.
| Swyddi gwleidyddol | ||
|---|---|---|
| Rhagflaenydd: Luigi Facta |
Prif Weinidog yr Eidal 31 Hydref 1922 – 25 Gorffennaf 1943 |
Olynydd: Pietro Badoglio |