Tlysau yr Hen Oesoedd

Tlysau yr Hen Oesoedd
Enghraifft o'r canlynol	cyfnodolyn, cylchgrawn
Awdur	Lewis Morris
Cyhoeddwr	Lewis Morris
Gwlad	Cymru
Rhan o	Cylchgronau Cymru Ar-lein
Iaith	Cymraeg
Dyddiad cyhoeddi	1902
Argaeledd	allan o brint.
Genre	Barddoniaeth
Lleoliad cyhoeddi	Lerpwl
Statws hawlfraint	parth cyhoeddus

Cyfrol o gerddi a pheth rhyddiaith ysgafn a gyhoeddwyd gan y llenor Lewis Morris yn 1735 yw Tlysau yr Hen Oesoedd. Fe'i hargraffwyd ar ei wasg ei hun yng Nghaergybi. Y bwriad oedd iddo fod y cyntaf mewn cyfres ond ni chafwyd rhagor. Dyma'r llyfr Cymraeg cyntaf i gael ei argraffu ym Môn a dim ond yr ail yng ngogledd Cymru. Mae ymysg y llyfrau prinnaf yn y Gymraeg. Credid yn 1864 mai dim ond dau gopi cyflawn a oedd ar gael, ac argraffwyd can copi gan Isaac Foulkes gydag adargraffiad trwy lun o un o'r cyfryw gopïau. Rhifwyd pob un o'r copïau hynny.

Y teitl llawn yw: 'Tlysau | yr Hen Oesoedd : | sef, Gwaith Doethion y Cynfyd.' Llyfr 16 tudalen 8plyg.

Amcan Lewis Morris oedd cyflenwi llenyddiaeth Gymraeg boblogaidd ond o safon uchel i ddiwallu bwlch yn y farchnad a lenwid gan waith awduron Saesneg. "Er mwyn denu y Cymry Seisnigaidd i ddarllen Cymraeg, ac i graffu ar beth na chlywsant erioed son am dano (sef bod dysg a gwybodaeth gynt yng Nghymru)," rhoddodd y cynwysiad yn Saesneg.

Ar ddiwedd y rhagymadrodd i'r llyfr mae Lewis Morris yn annog ei ddarllenwyr i brynu llyfrau Cymraeg:

'Yr argraffwasg, medd y doethion, yw Cannwyll y byd, a Rhyddid Plant Prydain. Pam i ninnau (a fuom wŷr mor glewion, gynt! os oes coel arnom) na cheisiwn beth o'r goleuni? Swllt o bwrs pob un o honoch, tuag at y papyr a'r gwaith, a lanwai'r wlad o lyfrau da, ac a llawer o fwynder a dyddanwch, ac a gadwai'ch enwau i dragwyddoldeb, fal cenhedloedd ereill. Oni wnewch, gwnewch a fynnech. Duw gyda chwi! yw dymuniad eich ufudd wasanaethwr.'

Ffynonellau

Charles Ashton, Hanes Llenyddiaeth Gymreig 1650 i 1850 (Lerpwl, 1891)
Gwilym Lleyn (William Rowlands), Llyfryddiaeth y Cymry (ail argraffiad, Llanidloes, 1869), tud. 368-9.