Y Gynghrair Geltaidd
Mae'r Undeb Celtaidd yn fudiad gwleidyddol sydd yn cefnogi ac yn lledaenu gwybodaeth am ymgyrchoedd mudiadau cenedlaethol a mudiadau iaith y chwe gwlad Geltaidd sef Cymru, Yr Alban, Llydaw, Iwerddon, Cernyw, a Manaw. Fe'i sefydlwyd ym 1961, yn Eisteddfod Genedlaethol Rhosllannerchrugog. Mae'r Undeb yn cyhoeddi'r cylchgrawn chwarterol 'Carn'. Enw'r mudiad yn Saesneg yw'r Celtic League.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | sefydliad  |
|---|---|
| Dechrau/Sefydlu | 1961 |
| Gwefan | https://www.celticleague.net |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Ni ddylid drysu rhwng yr Undeb Celtaidd, a'r Gyngres Geltaidd, sydd yn fudiad diwylliannol, na'r Cynghrair Celtaidd, sydd yn gystadleuaeth rygbi.
Mae'n enghraifft o fudiad Pan-Geltaidd.
Hanes
golyguWedi'i sefydlu ym 1961, tyfodd yr Undeb Celtaidd bresennol allan o wahanol sefydliadau pan-Geltaidd eraill, yn enwedig y Gyngres Geltaidd, ond gyda phwyslais mwy gwleidyddol. Cyn hynny, roedd y bardd Albanaidd, Hugh MacDiarmid ac eraill wedi awgrymu rhywbeth tebyg.
Cychwynnwyd y Gynghrair Geltaidd yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1961. Dau o'r aelodau sefydlol oedd Gwynfor Evans a J. E. Jones, a oedd yn eu tro yn llywydd ac ysgrifennydd cyffredinol plaid wleidyddol genedlaetholgar Plaid Cymru ar y pryd. Mynegwyd diddordeb gan bleidiau Albanaidd, a hefyd gan genedlaetholwyr Llydewig.
Amcanion
golyguMae’r Undeb Celtaidd yn cyflwyno ei hamcanion fel a ganlyn:
- "Meithrin cydweithrediad rhwng pobloedd Celtaidd."
- “Datblygu’r ymwybyddiaeth o’r berthynas arbennig a’r undod rhyngddynt.”
- “Gwneud ein brwydrau a’n cyflawniadau cenedlaethol yn fwy adnabyddus dramor.”
- "Ymgyrchu i gymdeithas ffurfiol o genhedloedd Celtaidd ddigwydd unwaith y bydd dau neu fwy ohonyn nhw wedi cyflawni hunanlywodraeth."
- “Pleidleisio’r defnydd o adnoddau cenedlaethol pob un o’r gwledydd Celtaidd er lles ei holl bobl.”[1]
- "Mae pob cenedl Geltaidd wedi'i chyflyru gan hanes gwahanol ac felly rhaid i ni beidio â disgwyl unffurfiaeth meddwl, ond yn hytrach yn caniatáu i amrywiaeth fynegi ei hun o fewn yr UNdeb Celtaidd. Yn y modd hwn, efallai y byddwn yn cydnabod yn well y meysydd hynny o gydweithio posibl ac yn y pen draw yn llunio polisi cyffredin manwl. Gyda hyn gallwn weithio allan pa fath o berthynas rhwng ein cymunedau fydd yn eu galluogi i fwynhau rhyddid a rhyddid ar lefel unigol a chymunedol."[1]
Yn wleidyddol, mae'r Undeb Celtaidd yn ceisio creu chwe gwladwriaeth sofran o'r chwe gwlad Geltaidd y mae'n cydnabod eu bod yn bodoli, [1] yn gysylltiedig mewn rhyw ffordd.[3] Mae rhywfaint o amrywiaeth yn y ddealltwriaeth o'r nodau hyn, sy'n amrywio o gyfarfodydd cyffredinol blynyddol (CCB), i ffederasiwn gwirioneddol tebyg i'r Cyngor Nordig.
Dywedodd Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol yr Undeb Celtaidd 1987 ei fod: “yn ategu’n bendant fod gan yr Undeb Celtaidd swyddogaeth benodol o fewn Celtia [y byd Celtaidd], h.y. gweithio i adfer ein hieithoedd i sefyllfa hyfyw, a sicrhau annibyniaeth economaidd, ddiwylliannol a gwleidyddol ddigonol i warantu goroesiad ein gwareiddiad i'r 21g. Mae'r pwyslais hwn ar ieithoedd ein chwe gwlad yn ein nodi bellach fel cymunedau diwylliannol ar wahân, ac felly fel cenhedloedd ar wahân."[2]
Canghennau
golyguMae cangen ym mhob un o'r chwe gwlad Geltaidd, a hefyd canghennau yn UDA, yn Lloegr/Llundain, ac mae cangen ryngwladol. Yn Saesneg, mae'n arfer defnyddio enwau'r gwledydd yn yr ieithoedd Celtaidd wrth gyfeirio at y canghennau cenedlaethol.
.svg){kind=small}
Ysgrifenyddion Cyffredinol yr Undeb Celtiadd
golygu- Alan Heusaff†: (1961-84), B→É
- J. Bernard Moffat: (1984-88), M
- Davyth Fear: (1988-90), K→C
- Séamas Ó Coileáin†: (1990-91), É
- J. Bernard Moffat: (1991-2006), M
- Rhisiart Tal-e-bot: (2006 - pres.), C→K
- Frang MacThòmais: (1973-74), A
- Padraig Ó Snodaigh: (1974-77), É
- Cathal Ó Luain: (1977-81), É
- Pedyr Pryor: (1981-84), K
- Pat Bridson: (1984 - pres.), M→É
(Mae'r llythrennau ar ôl y dyddiadau yn dangos eu cenhedloedd - mae → yn dangos yr rhai oedd wedi mynd i fyw i wlad Geltaidd arall.)
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 "Aims and Objectives". CelticLeague.net. The Celtic League. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-08-07. Cyrchwyd 11 October 2012.
- ↑ "1987 Celtic League Annual General Meeting". Carn (The Celtic League) (59): 2. Autumn 1987.
Dolenni allanol
golygu- Safle we yr Undeb Celtaidd
- Gwefan yr Undeb Celtaidd Archifwyd 2006-06-15 yn y Peiriant Wayback
- Undeb Celtaidd, Cangen America Archifwyd 2010-05-25 yn y Peiriant Wayback
- Undeb Celtaidd, Cangen Ryngwladol Archifwyd 2005-04-18 yn y Peiriant Wayback
- Undeb Celtaidd, Cangen yr Alban Archifwyd 2008-05-19 yn y Peiriant Wayback